بازگشت بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ نخبه به کشور/ فضای رسانه‌ای کشور کمتر امیدبخش است/ تشریح دلایل اصلی مهاجرت دانشگاهیان

به گزارش برنا؛ مهاجرت نخبگان یکی از مسائل مهم امروز فضای علمی کشور است که نگاه رهبر معظم انقلاب به دور نمانده است، ایشان در آخرین سخنرانی خود در جمع نخبگان کشور به این مسئله اشاره و تشویق نخبگان به خروج از کشور را یک خیانت دانستند  و گفتند: امروز در کشور جوانان نخبه می‌توانند رشد و پیشرفت کنند ولی همچنانکه قبلاً هم گفته‌ایم تمایل یک نخبه برای مهاجرت به کشوری دیگر با این نگاه و توجه که بدهکار کشور است و پس از تحصیل بازخواهد گشت، مانعی ندارد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه سخنرانی خود افزودند: اما مهاجرفرستی و اینکه عناصری در بعضی دانشگاهها، جوان نخبه را از آینده مأیوس و او را به ترک میهن تشویق می‌کنند، صریحاً خیانت به کشور و دشمنی با آن است و دوستی با آن جوان هم نیست.

در همین باره بهرام صلواتی مدیر رصد خانه مهاجرت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی برنا، درباره دلایل مهاجرت، گفت: مهاجرت در ایران طی چندسال اخیر بیشتر تحت تاثیر عوامل اقتصادی بوده و نقش مهمی را برای انگیزه مهاجرت افراد ایفا می‌کند درحالی که پیش از ۴ سال گذشته مسائل اقتصادی تا این اندازه دخیل نبود.

او افزود: طی پیمایشی که بهار ۱۴۰۰ صورت گرفت عوامل میل به مهاجرت را در میان دانشجویان احصا کردیم و مهم ترین دلایل مهاجرت در میان دانشگاهیان و فارغ التحصیلان شامل بی ثباتی اقتصادی کشور، شیوه حکمرانی و اداره کشور، نا امیدی به آینده کشور، داشتن امید به زندگی بهتر در خارج از کشور است.

صلواتی با اشاره به اینکه در کشور ما شاهد بیکاری قابل توجه فارغ التحصیلان هستیم، بیان کرد: تا زمانی که نخبگان به این مسئله که چشم انداز اقتصادی در کشور وجود دارد و امکان مفید بودن در جامعه برایشان فراهم است کمتر میل به مهاجرت ندارند وقتی در کشور درباره مسائلی مانند چشم‌انداز اقتصادی، رفع بیکاری، افزایش امید به زندگی و ... تصمیمات جدی نگیریم نمی‌توانیم برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان به نتایج عملی جدی برسیم.

مدیر رصد خانه مهاجرت ایران ادامه داد: ضریب استفاده از دانش و سرمایه های دانشی و انسانی در بخش های مختلف اقتصادی به خصوص بخش کشاورزی پائین است و این جای تاسف دارد.

او درباره عواملی که باعث تشویق نخبگان به مهاجرت می‌شود، تصریح کرد: فضای کلی اجتماع اگر امیدوارانه باشد، پیام‌های تشویق به خروج از کشور نیز کمتر خواهد شد اگر پیام‌های که در کشور منعکس می‌شود ناامید کننده باشد و نتوانیم چشم انداز خوبی را برای جوانان ایجاد کنیم، مهاجرت افزایش می‌یابد. اگر در اجتماع فضا طوری باشد که به سرمایه انسانی این پیام را دهیم برنامه بهره مندی از نیروهای انسانی داریم بالطبع خروج از کشور نیز کم خواهد شد همچنین اگر مشکلات اقتصادی و فضای ناامیدی در کشور رفع شود افراد نیز برای ماندن تشویق خواهند شد.

صلواتی اظهار کرد: طی چند وقت اخیر شاهد هستیم که افراد حقیقی و حقوقی زیادی در حوزه مشاوره مهاجرت و به صورت کسب و کار انتفاعی فعالیت می‌کنند که بالطبع این نوع فعالیتهای تبلیغی نیز می تواند بر تصمیم مهاجرت جوانان تاثیر گذار است، همچنین افرادی نیز ممکن است فضای ناامیدی را گسترش دهند به عنوان مثال ممکن است یک استاد دانشگاهی در یک کلاس درسی دانشجویان را ترغیب به مهاجرت کند که باعث افزایش میل به مهاجرت شود. علاوه بر این در عصر اطلاعات زندگی می‌کنیم شبکه‌های اجتماعی در گردش اطلاعات تاثیر دارد و ممکن است فردی در خارج از کشور از وضعیت خودشان اطلاعاتی دهند و افراد در داخل با شرایط خودشان مقایسه کنند همین مسئله می‌تواند تاثیر گذار در امر مهاجرت باشد.

مدیر رصد خانه مهاجرت ایران اضافه کرد: کمتر در فضای رسانه‌ای کشور پمپاژ امید را می‌بینیم و اخبار کمابیش نگران کننده است که خود این مسئله باعث تشدید و ترغیب به مهاجرت می‌شود.

او درباره چرایی بازنگشتن نخبگان از خارج کشور بعد از تحصیل علم، اظهار کرد: ظرفیت استفاده از نیروی دانشی و به خصوص در زمینه اقتصاد دانش بنیان را باید افزایش دهیم، افراد ممکن است برای کسب علم به خارج از کشور بروند ما باید در داخل زمینه بهره مندی از آن‌ها را فراهم‌ کنیم.

مدیر رصد خانه مهاجرت ایران افزود: وقتی افراد به سطح بالاتری از دانش و علم دست پیدا می‌کنند بالطبع توقع آن‌ها نیز بیشتر خواهد شد و می‌خواهند جایی باشند که اثر بخش باشند. تا زمانی که شرایط را در داخل از کشور آماده نکنیم افراد بعد از تحصیل باز نخواهند گشت البته که کشور های مهاجر پذیر نیز از چنین ظرفیت‌های انسانی و استعدادها به سادگی نمی‌گذرند. نخبگان اینطور فکر می‌کنند که بعد از اینکه هزینه‌های زیادی را برای مهاجرت صرف کردند اگر بازگردند نفعی خواهند برد؟

او ادامه داد: زمانی جواب این سوال مثبت خواهد بود که تمام جامعه و بخش‌های مختلف کشور به این نتیجه برسند که از این نیروهای انسانی به بهترین نحو استفاده کنند در برخی از بخش‌های کشور این ظرفیت فراهم شده است اما همچنان بسیاری از بخش های کشور اهمیت استفاده و به کارگیری از نیروهای دانشی رو بخوبی درک نکرده اند.

صلواتی افزود: در کشور باید پیش از هر چیزی بستر فرهنگی برای بازگشت نخبگان و استعدادهای انسانی را فراهم کنیم. در کنار بستر فرهنگی، باید شرایط و زیرساخت‌های اقتصادی و مالی لازم را نیز در کشور ایجاد کنیم.  اگر به این مرحله برسیم که برخی از نخبگان برای کسب علم بیشتر مدتی مهاجرت کنند و ما نیز در داخل کشور ظرفیت‌های لازم را برای بازگشت آن‌ها فراهم کنیم، افراد بازخواهند گشت.

به گفته او درحال حاضر این ظرفیت به طور کامل شکل نگرفته و کمتر شاهد آن هستیم.

مدیر رصد خانه مهاجرت ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه برای بازگشت نخبگان در سال‌های اخیر چه اقداماتی صورت گرفته است؟ بیان کرد: طی ۵ سال گذشته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، طرحی تحت عنوان همکاری با متخصصین و فارغ التحصیلان خارج از کشور انجام داده که این طرح موفق بوده است، توانسته از فارغ التحصیلان خارج از کشور حمایت کند تا بازگردند. حدود ۲ هزار و ۵۰۰ از نخبگان طی این ۵ سال به کشور بازگشته‌اند.

او با بیان اینکه نخبگان ظرفیت قابل توجهی هستند که نباید دست‌کم گرفته شوند، خاطرنشان کرد: حدود ۲ هزار و ۵۰۰ نخبه زمانی به کشور بازگشتند که کشور درگیر مسائل اقتصادی زیادی بوده و این مسئله نوید بخش  است که می‌توانیم از ظرفیت‌های نخبگانمان در خارج از کشور استفاده کنیم، البته هنوز با سطح ایده‌آل برای بازگشت نخبگان فاصله داریم. هنوز جامعه ما از نظر فرهنگی به این سطح از آمادگی نرسیده است که افرادی که برای کسب علم مهاجرت می‌کنند حتی اگر بازگشت فیزیکی هم ندارند، با جامعه خودشان ارتباط داشته باشند و کمک کنند.

انتهای پیام/۵