چرا ترک سیگار سخت است؟

به گزارش خبرگزاری برنا از مشهد، ابهام در مورد علل و عوامل اعتیاد به مواد مخدر، آنقدر سنگین و عمیق است که متخصصین حوزه‌های مرتبط نیز تقریبا تمام حواس و نیروهای مؤثر بر جسم و روان انسان را در این امر دخیل می‌دانند.

بر اساس جدیدترین یافته‌های روان‌شناسی، روان‌پزشکی و علوم اجتماعی، اعتیاد به مواد مخدر، یک پروسه‌ی پیچیده، مولتی فاکتوریال و بسیار مبهم است که ما تنها به بخش‌هایی از دلایل و عوامل آن آگاهی داریم و تنها در محدوده‌ی همین آگاهی‌ها می‌توانیم به کاهش و کنترل این پدیده، اقدام کنیم.

تقریبا در هیچ جای دنیا، موضوع اعتیاد به مواد مخدر، تحت کنترل قرار نگرفته و هیچ کشوری نتوانسته، مصرف این مواد را کاهشی کند. برعکس، اعتیاد به این مواد و بخصوص مواد دخانی، در سراسر جهان در حال افزایش است و هر روز و هر ساعت، افراد بیشتری را گرفتار می‌کند و طبعا مرگ و میر بیشتری هم از این رهگذار، نصیب نسل بشر می‌شود.

ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و با وجود سال‌ها کوشش دستگاه‌های مختلف دولتی و متخصصین رشته‌های مختلف علوم، هنوز توفیقی در زمینه‌ی راه‌های کنترل و کاهش مصرف مخدرات و از جمله دخانیات، حاصل نشده است.

دخانیات نیز از این موضوع مستثنی نیست و اگر چه کل مبحث دخانیات، محصولات متنوع و گوناگون گیاه توتون است که در اشکال و با وسایل مختلف، مصرف می‌شود اما در این زمینه هم در هیچ جای  دنیا هنوز راهکار جامعی که بتواند مصرف این مواد را محدود کند و یا سیر کاهشی برای آن معین سازد اندیشیده نشده است.

کوشش‌های دولت  و نظام برای کنترل دخانیات

اما آنچه در این کوشش‌ها، چراغ راهی را روشن کرده و کورسویی در این کوره‌راه دراز و پر ابهام گشوده است، مسیرهایی است که تصور می‌کنیم ممکن است در کاهش و کنترل مصرف این مواد خانمان برانداز مؤثر باشد و بر اساس همین یافته‌ها، راهکارهایی تدوین می‌کنیم.

به هر حال، در کشور ما بخصوص پس از انقلاب اسلامی، کوشش‌های بسیار زیادی برای حل این مشکل انجام گرفته و تصمیمات و عملیات اجرایی متنوعی توسط نهادهای مسؤول صورت گرفته است.

مجلس شورای اسلامی در سال 85 قانونی را در این زمینه تصویب و به دولت ابلاغ کرده که بر اساس آن، بسیاری از اقدامات و فعالیت‌هایی که هم اکنون در سطح جامعه به صورت آشکار و به وفور انجام می‌شود واجد صفت مجرمانه است و مجازات‌هایی هم در پی دارد.

مقامات دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران و مشهد می‌گویند اجرای این قانون نیاز به همکاری و مساعدت بسیاری از دستگاه‌ها دارد.

به عنوان مثال، طبق این قانون و آیین‌نامه‌ای که توسط وزارت بهداشت تدوین شده، فقط مراکزی که مجوز فروش سیگار دارند باید این محصول را به مشتریان بفروشند ولی در عمل، در مشهد تقریبا همه‌ی واحدهای صنفی که با خواربار، لبنیات، خوراکی‌ها و بقیه‌ی خوردنی‌ها مرتبط‌اند سیگار هم دارند و می‌فروشند و حتی برخی ساندویچی‌ها و رستوران‌ها هم در کنار غذا، سیگار و قلیان به مشتریان خاص‌شان می‌دهند.

ایران در بیشتر زمینه‌ها موفق بوده است

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، ج.ا.ایران در اجرای پنج راهبرد از شش راهبرد کلیدی کاهش تقاضای دخانیات برگرفته شده از مفاد کنوانسیون مرتبط شامل: پایش وضعیت شیوع مصرف دخانیات، حفاظت از افراد در برابر تماس با دود محیطی دخانیات، کمک به افراد برای ترک دخانیات، هشدار در مورد خطرات مصرف دخانیات و اجرای ممنوعیت جامع تبلیغ اقدامات بسیار خوبی انجام داده است که در بین کشورهای منطقه در بالاترین سطح اقدامات قرار دارد ولی در اجرای موثر ترین راهکار تحت عنوان " افزایش مالیات دخانیات" جزو ضعیف ترین کشورهای جهان قرار دارد.

گزارش سازمان بهداشت جهانی می‌گوید: هر سال شش تریلیون نخ سیگار در جهان تولید می‌شود و یک میلیارد مصرف کننده، این سیگارها را دود می‌کنند. این سازمان، موضوع میکروپلاستیک‌ها در فیلتر سیگار را مورد توجه قرار داده و گفته که در نتیجه دود کردن این سیگارها هر سال 766 میلیون کیلو زباله سمی وارد چرخه محیط زیست می‌شود.

وضعیت دخانیات در آن سوی دنیا بدتر است

برای اینکه وضعیت در آن سوی دنیا نیز در زمینه مصرف دخانیات روشن شود، به گوشه‌ای از گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های امریکا نگاه می‌کنیم: استعمال سیگار همچنان عامل اصلی بیماری های قابل پیشگیری، ناتوانی و مرگ در ایالات متحده است. صنعت تنباکو سالانه میلیاردها دلار برای بازاریابی سیگار هزینه می کند. استعمال دخانیات سالانه صدها میلیارد دلار برای ایالات متحده هزینه دارد. ایالت ها مقدار زیادی از پولی را که از مالیات دخانیات و پرونده های قضایی به دست می آورند برای جلوگیری از سیگار کشیدن و کمک به ترک سیگار خرج نمی کنند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا توصیه می کند که ایالت ها 12 درصد از این بودجه را صرف کنترل دخانیات کنند.

بر اساس آمار منتشر شده از سوی این مرکز، در سال 2020، 12.5٪ از بزرگسالان ایالات متحده (حدود 30.8 میلیون نفر) در حال حاضر سیگار می کشیدند: 14.1٪ از مردان، 11٪ از زنان. هر روز حدود 1600 جوان اولین سیگار خود را امتحان می‌کنند. بسیاری از بزرگسالان سیگاری می خواهند سیگار را ترک کنند.*

این گزارش می‌گوید در حالی که 68 درصد سیگاری‌های بزرگسال مایل به ترک سیگار هستند اما فقط 38 درصدشان اقدام به ترک می‌کنند و تنها کمی بیش از 7 درصدشان موفق به ترک می‌شوند.

سیگار، منشأ خیلی از گرفتاری‌ها است

کمتر بیماری و مصیبت جسمی  و روانی در فرهنگ پزشکی دنیا هست که محققین راجع به تأثیر منفی سیگار در آن صحبت نکرده باشند. بنا بر این اگر بگوییم که سرطان ریه، ذات الریه و بیماری‌های گوارشی، نامزدهای اصلی ریسک سیگار کشیدن هستند، به یک گوشه‌ی بسیار کوچک از ضرر و زیان این محصول دخانی اشاره کرده‌ایم.

همچنین اگر فقط سیگار را منشأ گرفتاری‌های ناشی از مصرف دخانیات یا مواد مخدر قلمداد کنیم گمراه شده‌ایم، چون قلیان، ناس، جویده تنباکو، حشیش مخلوط با توتون و سایر دودکردنی‌ها نیز سهم بسزایی در این زمینه دارند.

گفته شده که یک دود قلیان مثل دود کردن چندین نخ سیگار است و می‌تواند مستقیما سموم را وارد دستگاه تنفسی و گوارشی و سپس خون نماید.

اما ظاهرا آنچه سیگاری ها، قلیانی‌ها و سایر معتادان به دخانیات را به سمت و سوی مصرف این مواد می‌کشاند کسب لذت و خوشگذرانی است که در ذات و فطرت آدمی نهفته و اگر قرار باشد مصرف این مواد خطرناک برای سلامتی، کاهش یابد یا متوقف شود باید کاری کنیم که مردم از کشیدن و دود کردن این محصولات لذت نبرند و یا لذت‌های سالم دیگری برایشان فراهم کنیم که جای این محصولات خطرناک را بگیرد.

اگر چه به خاطر تغییر عقاید در دنیای مدرنیزه‌ی غرب و نحوه زندگی در جهان صنعتی، عده‌ای در دنیا هستند که کسب لذت را به عمر طولانی ترجیح می‌دهند و معتقدند یک زندگی کوتاه لذت‌مدار، بهتر از زندگی بدون لذت طولانی است.

مالیات، اهرمی قوی برای کنترل مصرف

مقامات وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌گویند یکی از اهرم‌های اصلی کاهش مصرف دخانیات، مالیات بستن بر توتون، تنباکو، سیگار و سایر محصولات دخانی است.

در راستای تحقق این هدف، وزارت بهداشت، از سال‌ها پیش با مجلس جلسات مفصلی گذاشته و در نهایت، از طریق مباحث طولانی و پیچیده، موفق شده مالیات مختصری بر سیگار و تنباکو اعمال نماید. اما آن طور که رسانه‌ها نوشته‌اند در بودجه‌ی 1401 همین مالیات اندک هم کاهش یافته و نتیجه‌ی سال‌ها کوشش مقامات بهداشتی و علمی در دانشگاه‌های علوم پزشکی، به نتیجه نرسیده است.

مخالفین اعمال مالیات بر محصولات دخانی و از جمله سیگار، می‌گویند این کار، قاچاق را افزایش می‌دهد و باعث خروج منابع مالی از کشور می‌گردد.

فعلا بحث در این زمینه همچنان ادامه دارد و ظاهرا به نتیجه‌ی روشنی و قاطعی نرسیده است. اما به هر حال، مسؤولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، معاونت بهداشتی، اداره سلامت کار و محیط این دانشگاه و مسؤولان گروه‌های آموزشی مرتبط، دست از کوشش برای اجرایی کردن قانون و تلاش برای محدود کردن مصرف دخانیات، برنمی‌دارند.

رئیس اداره سلامت کار و محیط دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این زمینه می‌گوید: کارشناسان حوزه بهداشت محیط، طرح تشدید کنترل مواد دخانی را در مناطق تحت پوشش اجرایی می کنند.

دکتر علی اصغر حسنی می‌افزاید: طرح موضوع در جلسه کمیته سلامت و امنیت غذایی شهرستان مشهد و سایر  شهرستان ها، تشکیل کمیته برون بخشی کاهش دسترسی به مواد دخانی، طرح پیاده روی کارکنان به مناسبت هفته بدون دخانیات، اجرای طرح تشدید کنترل مواد دخانی در سطح دانشگاه، تشکیل جلسه درون بخشی جهت هماهنگی اجرای برنامه ها در هفته بدون دخانیات، مکاتبه با استانداری و شرکای سلامت جهت اطلاع رسانی هفته بدون دخانیات، مکاتبه با صدا وسیما و روابط عمومی دانشگاه در خصوص هفته بدون دخانیات، افزایش فعالیت های آموزشی در شهر و روستای بدون دخانیات، معدوم سازی قلیان های جمع آوری شده و برگزاری مسابقات نقاشی در مدارس از جمله اقدامات حوزه سلامت کار و محیط برای هفته بدون دخانیات است.

برنامه‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد در زمینه کنترل دخانیات

با توجه به گزارش سازمان جهانی بهداشت چنانچه الگوی استعمال دخانیات عوض نشود.تلفات ناشی از استعمال دخانیات در قرن بیستم یکم ده برابر قرن بیستم خواهد بود. در راستای اهداف جهانی تعیین شده در بیانیه سازمان ملل متحد برای کاهش 25 درصدی مرگ و میر ناشی از بیماری های غیرواگیر، جمهوری اسلامی ایران نسبت به کاهش 30 درصدی شیوع مصرف دخانیات تا سال 2025 ( 1404 هـ ش)، متعهد شده است.

در راستای همین هدف، یک بسته خدمتی جهت اجرای برنامه کنترل دخانیات برای سطوح مختلف تهیه شده است.

مسئول برنامه کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز می‌گوید: به دنبال آموزش و فرهنگ‌سازی صحیح در خصوص نه گفتن قاطع و بی‌واهمه به دخانیات در راستای حفظ سلامت جامعه هستیم و مناسب‌ترین سن را هم در این خصوص سنین کودکی و نوجوانی می‌دانیم.

مهندس رضا فرحزاد با بیان اینکه عدم مصرف انواع دخانیات نقش بسیارمهمی در سلامت جامعه دارد اضافه می‌کند: جمع‌آوری قلیان یکی از اقدامات شاخص حوزه کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی مشهد است، ضمن اینکه تیم‌های بازرسی هم با همکاری نیروی انتظامی و دستگاه قضایی نسبت به پلمب 185 مرکز عرضه قلیان و برخورد قاطع با خاطیان اقدام کرده‌اند.

مسئول برنامه کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه می‌دهد: بالغ بر 44 هزار بازدید در حوزه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد داشته‌ایم که به مبارزه با مواد دخانی پرداخته شده و آمارهای ثبت شده در این خصوص، حاکی از کاهش عرضه و مصرف قلیان بوده است.

مسئول برنامه کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی مشهد با ذکر این نکته که واحد آموزش سلامت در مناسبت‌های مختلف در طول سال نسبت به فرهنگ سازی و آگاه سازی جامعه اقدامات مؤثری انجام می‌دهد تأکید می‌کند: عمده آسیب‌ها در کافه‌های  نزدیک مدارس پسرانه و دخترانه دیده می‌شود و بعضاٌ دانش‌آموزان در این مکان‌ها دیده می‌شوند.

مهندس فرحزاد می‌گوید: اولویت اول بحث آموزش بوده و هست. ایران در کنوانسیون جهانی بهداشت تعهد داده که تا سال 2030 کاهش 20 درصدی مصرف مواد دخانی را داشته باشد، گرچه کشور ما هم‌اکنون در زمینه قلیان جزو کشورهای کم مصرف است، اما در زمینه مصرف سیگار جزو کشورهای پرمصرف هستیم و باید به سمت اصلاح رفتارهای نادرست گام برداریم.

مسئول برنامه کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی مشهد تصریح می‌کند: اگر مالیات بر دخانیات افزایش یابد یکی از ابزارهای قوی جهت نه گفتن به این ماده مضر را در اختیار داریم،

 مهندس فرحزاد در خصوص موادی از قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات که مرتبط با فروش سیگار به جوانان است و اجرایی نشده می‌گوید: وقتی اعلام می‌شود که فروش سیگار و تنباکو به افراد زیر 18 سال ممنوع بوده نباید این کار توسط فروشنده انجام شود، چیزی که متأسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته و معتقدیم که باید با افراد کم توجه و بی توجه در این خصوص توسط مراجع ذی‌ربط برخورد گردد.

مهندس فرحزاد با تأکید بر اینکه در کنار اصلاح رفتارهای غلط در خصوص مصرف دخانیات و مواد مخدر باید باورهای غلط در این خصوص هم اصلاح گردد.

300 مرکز پلمپ شده و این کار ادامه دارد

مدیر سلامت محیط و کار معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در این زمینه می‌گوید: ساماندهی مراکز عرضه دخانیات یکی از اقدامات کنترلی در این زمینه است تا هر سوپرمارکتی اقدام به فروش سیگار نکند و در شهر مراکز محدودی برای عرضه وجود داشته باشد.

دکتر علی اصغر حسنی با اشاره به اینکه جمع‌آوری قلیان و کافه قلیان‌ها از سطح شهر و جلوگیری از استعمال دخانیات در محیط‌های عمومی به‌ویژه پارک‌ها از دیگر اقدامات این طرح است، تأکید می‌کند: اقدامات مبارزه باعرضه بی‌رویه دخانیات و آگاه‌سازی مردم در خصوص مضرات مصرف دخانیات ادامه‌دار خواهد بود.

یک عضو هیأت علمی گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در زمینه مضرات سیگار و قلیان می‌گوید: سیگار، قلیان و مواد مخدر عوارض کوتاه مدت و دراز مدت در ریه فرد مصرف کننده ایجاد می‌نماید.

دکتر مهناز مزدوریان خاطر نشان می‌کند: برخی از عوارض حاد مرتبط با مصرف سیگار است و فرد احساس سرفه و خلت می‌کند و در موارد شدید‌تر موجب ایجاد برونشیت مزمن می‌شود که موجبات ایجاد تنگی نفس، خس خس سینه و اختلال در فعالیت عمومی فرد مصرف کننده می‌ شود.

پلمپ و بستن مراکز مصرف دخانیات در مشهد و مناطق تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی، اقدامی است که از سال‌های گذشته آغاز شده و همچنان با قوت ادامه دارد. در سال گذشته نزدیک به 300 مرکز پلمپ شد و این بازرسی‌ها همچنان ادامه دارد.

 مشهد، پیشرو در کنترل دخانیات

معاون فنی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این زمینه معتقد است: ورزش عامل مهمی در کاهش تمایل به مصرف دخانیات و مدیریت کردن سایر نشانه¬های عود مصرف پس از ترک دخانیات می¬باشد.

دکتر مجید جعفری نژاد با تاکید بر اینکه ورزش مداوم و منظم می تواند سلامتی افراد را افزایش دهد می‌گوید: ورزش همچنین احتمال شروع مصرف دخانیات را کاهش داده و روشی موثر برای یاری افرادی است که می خواهند دخانیات را ترک کنند و نقش زیادی در سلامت بدن و کاهش گرایش به محصولات دخانی دارد.

به گفته مسؤول دبیرخانه کنترل و مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد همیشه در این زمینه پیشرو بوده است.

بهزاد ولی‌زاده، این مطلب را در مراسم که سال گذشته در برج سپید در مراسم افتتاح دفتر یونسکو برگزارشد اعلام کرده است.

ولی زاده در این مراسم افزوده است: از سالی که شهر بدون دخانیات مطرح شد در دانشگاه علوم پزشکی مشهد این طرح به صورت کامل اجرایی شد و این نشان داد که تلاش های زیادی در این دانشگاه در این راستا صورت گرفته است.

مسئول دبیرخانه کنترل مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت گفت: قطعا تصویب و اجرای شهر بدون دخانیات و مشهد بدون دخانیات به کمک این برنامه کنترل دخانیات خواهد آمد و کمک های بین الملل خواهیم گرفت.

ولی زاده بیان کرد: ما دست به دست هم می توانیم برنامه کاهش مصرف دخانیات در دانشگاه علوم پزشکی مشهد را به عنوان الگویی برای سایر دانشگاه ها ی کشور تبیین کنیم.

آنچه مشخص است این است که علیرغم کوشش‌های بسیار دامنه‌دار دانشگاه علوم پزشکی مشهد و با وجود اینکه مسؤولان وزارت بهداشت اقراردارند که دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بهترین عملکرد را در این زمینه داشته، متأسفانه شیوع اعتیاد به دخانیات، همچنان ادامه دارد و به نظر می‌رسد تا مدیریت اجرایی برنامه‌ی جامع کنترل و مبارزه با دخانیات استان به دانشگاه علوم پزشکی مشهد سپرده نشود، این کار به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.

انتهای پیام/