هوش مصنوعی، پیوند دهندۀ کشورهای حوزۀ تمدنی پارسی زبان

به گزارش خبرنگار گروه علمی و فناوری خبرگزاری برنا دکتر مهدی‌رضا برنا متخصص هوش مصنوعی از دانشگاه تربیت مدرس طی یادداشتی برای این خبرگزاری نوشت؛  

ریشۀ من، منشأ اجداد من / اصل من، ایران من، بنیاد من

چند غافل ماندی از درد دل‌م/ یک توئی امروز هم‌فریاد من

مرحوم استاد لایق شیرعلی، شاعر شهیر معاصر تاجیک، در شعر بالا گویی دقیقاً وصف این روزهای ایران و تاجیکستان را بیان می‌کرده است. دو کشوری که چندی از درد دل هم غافل مانده بودند امّا روابط ایران و تاجیکستان بعد از نزدیک به یک دهه رو به بهبود است. مایه تأسف است که مسئولان اجرایی کشور در قریب به ده سال گذشته تا حدی به حوزۀ تمدنی ایران اسلامی بی توجه بوده‌اند که گویی کشوری در جهان ریشۀ فرهنگی مشترک با ما ندارد به هر روی، این دو یار دیرین فارسی‌گوی، حال روابط خوبی را تجربه می‌کنند. ایران در زمینه‌های مختلف از جمله ابزارهای دفاعی به تاجیکستان کمک می‌کند و حتی برای آن‌ها کارخانه ادوات نظامی می‌سازد و رئیس جمهور تاجیکستان به دیدار رهبری می‌شتابد. این حسن ارتباط باعث خوش‌وقتی تمامی دوستداران فرهنگ کهن ما در دو کشور شده است. می‌دانیم که مردم این دو کشور به زبان شیرین فارسی سخن می‌گویند، اما این همسانی در گفتار، شوربختانه در نوشتار ادامه ندارد.

تاجیک‌ها در طی چند قرن اخیر به سه خط مختلف نگارش کرده‌اند. اول آن‌ها با خط فارسی می‌نوشتند و بعد از آن چندی به خط لاتین نگارش می‌کردند. از دوران شوروی سابق امّا خط تاجیک‌ها عوض شده و به خط سیریلیک یا آزبوکا  می‌نویسند. همین مسأله باعث شده که نسل‌های حاضر تاجیک به جز معدودی که خط نیاکان آموخته‌اند، از استفاده از مکتوبات فارسی چه به صورت کاغذی و چه در شکل الکترونیک محروم باشند. 

خط نیاکان اصطلاحی است که تاجیک‌ها به خط مرسوم در ایران می‌گویند. می‌دانیم که زبان پارسی از نظر میزان تولیدات در وب جایگاه پنج را دارد، امّا به دلیل تفاوت خط تاجیک‌ها برای بهره بردن از این گنج، مانعی بزرگ سر راه دارند. این مانع بزرگ باعث می‌شود قرابت فرهنگی مردم دو کشور به شدت تحت تأثیر قرار گیرد و در گذر زمان این دو فرهنگ از هم دور شوند.

این مانع را امّا می‌توان با استفاده از هوش مصنوعی از میان برداشت و پلی بین تولیدات فرهنگی هر دو کشور برقرار نمود. این تنها یکی از مواردی است که رهبر معظم انقلاب، از نقش این فناوری در اداره آینده دنیا می‌گویند.

هوش مصنوعی توان این را دارد که به سادگی خط‌های مرسوم در دوکشور را به هم برگردان نماید. این البته با ترجمه زبان به زبان متفاوت است و صرفاً برگردان حروف بین خط‌ها شکل می‌گیرد.

سال‌هاست ابزارهایی برای برگردان خط نوشته‌های ایرانی و نوشته‌های تاجیکی به خط سیریلیک تهیه شده است و در دسترس عموم قرار دارد، امّا این ابزارها به صورت محدود و فقط مورد استفادۀ افراد اندکی از جامعه قرار می‌گیرد. برای همه‌گیر شدن استفاده از این ابزارها باید چاره‌ای اندیشید که کاربران بدون آن‌که کاری انجام دهند، بتوانند از مکتوبات نوشته شده به خط ایرانی بهره ببرند. 

این‌جا یک‌بار دیگر می‌توان به اهمیت شکل‌گیری تولیدات داخلی در عرصه فناوری اطلاعات پی‌برد و در نظر داشت که تنها توسعه زیرساخت‌های ارتباطی به کار ما نمی‌آید و باید در زیرساخت‌های اطلاعاتی هم بسیار قوی ظاهر شویم.

در این راستا می‌توان اشاره کرد به موتور جستجویی مثل ذره بین که می‌تواند در اختیار کاربران تاجیک قرار گیرد و آن‌ها با خط خود جستجو کنند و نتایج وب فارسی ایرانی را با خط خود ببینند، در گامی مهمتر می‌توان نسخه‌ای سفارشی شده از اندروید تهیه کرد و در اختیار تاجیک‌ها قرار داد تا با استفاده از آن بتوانند بدون اینکه نیاز به انجام کار اضافه باشد، نوشته‌های مکتوب به خط فارسی ایرانی را به خط سیریلیک ببینند و استفاده کنند.