گودال هایی که مهر بد اقبالی بر آنها خورده

به گزارش خبرگزاری برنا، شهر تهران دارای 100 گود پر خطر است که زمانی قرار بود از بزرگترین مجتمع های تجاری، اداری، مسکونی و... شوند ولی مهر بد اقبالی بر آنها خورد و اکنون مانند زخمی بزرگ بر تن شهر مانده اند و گویا هیچ توانی قادر به احیای مجدد آنها نیست و هر لحظه ممکن است در اثر رانش خاک و زمین از حالت خاموشی خارج شوند و ساختمان های همجوار خود را به کام بکشند.

سهم منطقه یک از این گودال ها بیش از 20 گود پر خطر است و بخشی از این ناتوانی احیا را مالکین بر عهده دارند و یا برخی به دلیل نبود قوانین محکم شهرسازی در گذشته بوده است که تن رنجور زمین را نتوانسته التیامی بخشد.

شاید راه حل جلوگیری از وقوع این گودال ها راحت تر از ساماندهی وضعیت پیچیده آنها باشد برای همین استودیو شمیران خبردر دل روابط عمومی شهرداری منطقه یک با واکاوی های همین دغدغه های شهری تشکیل شد تا بتواند با حضور کارشناسان و متخصصین امر، مشکلات را بکاود و راهی برای رفع این معضلات با بررسی های لایه های اجرایی و کارشناسی شهر پیدا کند.

کارشناسانی چون مسعود اسدی دکترای عمران، مهدی یعقوبی ارشد معماری، امیرحسن کریمی راد دکترای عمران – سازه، محمد حسین نوری دکترای سازه و آنچه در زیر می خوانید جمع بندی گلایه مندی این کارشناسان از وضعیت گودهای ساختمانی منطقه و ارائه راهکارهای اجرایی است.

* گود پر خطر چگونه به وجود می آید

اولین موضوع مورد بحث این نشست در خصوص نحوه شکل گیری یک گود ساختمانی بود که چه طور یک گود ساختمانی، پر خطر می شود

 یک بخش ازفرایند شناخت گود، قبل از اجرا است که به مباحث ژئوتکنیک برمی گردد ولی درهنگام گودبرداری باید پایش گود هم به درستی انجام شود این نظر کریمی راد از کارشناسان حاضر در جلسه بود او می افزاید: ممکن است در زمان گود برداری خاکی ریزشی و طرح نیلینگ اعلام شود ولی با بارش، مسیر آب زیرزمینی عوض و به  ریزش گود منجر می شود حتی مسیر آبرفت باغچه مجاورین گود هم مهمه و از طرفی بحث زیرساخت های شهری و اینکه استعلام از اداره های آب،برق، گاز و تلفن در خصوص گذر انجام می دهیم تا ببینیم چه زیر ساخت های وجود داره و نیاز به نیلینگ هست یا خیر ولی فاز طراحی کامل گود و‌ شناسایی کامل آن انجام نمی شود و استعلامات بعد اجرا می یایند که مشکل ساز می شوند.

اسدی نیز از نظر ژئوتکنیک وضعیت خاک منطقه را در خصوص اجرای گود برداری مناسب می داند و می گوید: خاک این منطقه مناسب است ولی عمده مشکل به آبهای زیرزمینی و قنوات بر می گردد و با توجه به اینکه منطقه یک روی شیب قرار دارد و سطح آب زیرزمینی و زیر سطحی هم بالاست و دارای قنات های فصلی است  که در فصل بارش فعال می شوند و باید ضابطه ای برای دفع آبهای سطحی و زیر سطحی هنگام صدور پروانه در نظر گرفت که این امر نیاز ساخت و ساز در منطقه یک است و باید نقشه مدون قنوات داشته باشیم.

اگرچه قنوات و آبهای زیر زمینی و زیر سطحی عمده مشکلات گودبرداری ها در منطقه یک است ولی ایجاد این گودها و رها شدن آنها دلایل دیگری هم داشت.

کریمی راد یکی از این مشکلات را عدم تعامل ناظرین نظام مهندسی با کارمندان شهرداری می داند و می گوید: ناظر در صورت مشاهده نا ایمنی، در گزارش بازدید، خلاف دارد می زند و این کار را برای رها شدن از بار حقوقی آن انجام می دهد یعنی یا ایمنی رعایت شده یا نشده که اگر نشده کار باید تعطیل شود که همین تعطیلی خطر آفرین خواهد بود در حالیکه برای رفع آن باید راه حل داد.

 یعقوبی نیز ساعت گود برداری ها را به دلیل عدم اجازه تردد ماشین آلات سنگین از ساعت ۲۲ تا ۶ صبح می داند که عملا امکان نظارت شهرداری نیست و گود برداری بیش از حد مجاز انجام می شود و امکان نظارت در آن لحظه نیست.

ارزش افزوده ملک در منطقه یک مالکین را وسوسه می کند تا از سطح اشغال، بیش از حد برداشت کنند و با زیاد کردن طبقات زیرزمین و پارکینگ متراژ بیشتری را مالک شوند که این امر خود خطر ساز می شود

در لایحه ای که مرداد ۱۴۰۰ با عنوان "مصوبه ارتقای ایمنی تخریب و گودبرداری های ساختمانی شهر تهران" آمد، چاره اندیشی برای پیشگیری از رهاشدن عملیات ساختمانی در مرحله گودبرداری صورت گرفت که اخذ برنامه زمان بندی اجرای طبقات زیرزمینی و اخذ تضامین مالی و تعهدات لازم از ذینفع پروژه در گودهای با خطر زیاد و بسیار زیاد، چاره اندیشی برای معضل گودهای رهاشده موجود در سطح شهر تهران و تعیین سازوکار ساماندهی آنها،‌ الزام به محدود کردن تعداد طبقات زیرزمین و در نظرگرفتن مسائل زیست محیطی از قبیل حفظ قنوات و آبهای زیرزمینی در طرح تفصیلی به منظور کاهش ریسک رهاشدگی گودها، الزام صاحب کار پروژه به تعبیه سامانه های پایش گود در گودهای با خطر بسیار زیاد مطابق ضوابط مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان، شفاف سازی مسئولیت مدنی و قضایی صاحب کار پروژه در عملیات ساختمانی و الزام بکارگیری اشخاص حقیقی و حقوقی ذیصلاح در کلیه فرآیندهای تخریب و گودبرداری طبق ضوابط مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان  از مهم ترین محورهای اصلاح شده در این لایحه بود  ولی این لایحه چقدر اجرا شده است ؟

کریمی راد می گوید: هنوز این لایحه اجرایی نشده است و احداث طبقات بیشتر برای زیر زمین خطر ساز است و هر چه عمق بیشتر باشد پایش سخت تر می شود

اسدی هم معتقد است: با 2 متر گود برداری بیشتر، کل طراحی و روش ایمن سازی آنفرق می کند. و باید روش کار انکراژ و استرند شود که خود اقدامات خاصی لازمدارد.

* راهکارهای مقابله با ایجاد گودهای پر خطر

حال به بررسی راهکارهای مقابله با ایجاد گودهای پر خطر می رسیم که یکی از ساده ترین راهکاری جلوگیری از ریزش گودهای  اصطلاحا پر کردن گود است ولی آیا این اقدام واقعا گود را ایمن می کند

پر کردن گود فقط مسکن است

نوری می گوید: از گودهای پر خطر رها شده 9 گود با حضور نیروهای شهرداری منطقه کامل پر و ایمن سازی شد و این اقدام باعث شد مالکان ۱۷ گود دیگر هم پای کار بیایند و تعهد بدهند که رفع خطر می کنند. البته مهندسین مشاور هم معتقد هستند که این اقدام تا حدودی امنیت ایجاد می کند و با یک فشار جانبی جلوی رانش حداقلی را همین خاک پر شده می گیرد ولی پایدارسازی یک گود ۱۰ متری و عریض تا ۱۲میلیارد تومان هزینه می برد در حالیکه سال گذشته تنها حدود۱۵ میلیارد تومان برای رفع خطرها از جمله گودها اعتبار اختصاص یافت.باید دانست که پر کردن گود یک مسکن است و تا وقتی نگرش ما بر روی ساخت و سازها نگرش سنتی است این اقدام راه ساز نیست و نیاز به برنامه ریزی تخصصی تری دارد.

یعقوبی هم می گوید: این کار در ابتدا نیاز به مکاتبه حقوقی دارد و مالک ابتدا موظف به رفع خطر می شود و اگر این کار را انجام ندهد شهرداری وارد بحث ایمن سازی می شود.

 کریمی راد هم معتقد است هر گودی با پر کردن ایمن سازی نمی شود و باید از مخلوط مناسب برخوردار باشد و خوب کوبیده  شود ولی با اینحال بازتنش ایجاد شده به اطراف به هنگام گود برداری با پر کردن رفع نمی شود و وجود آبهای زیر سطحی منجر به رانش خواهد شد.

راهکار دیگری که همه کارشناسان با آن متفق القول بودند وجود شرکت های ذیصلاح است که کار ساخت و ساز را بر عهده بگیرند شرکت هایی که دارای رتبه بندی باشند و در صورت عدم کارایی لازم از امتیاز آنها کم شود و ضمانت اجرا داشته باشند و مانیتورینگ آنلاین راهکار دیگری بود تا بتوان با رصد مستمر از نحوه  کار گودبرداری و عملیات مطلع شد.

یعقوبی در این خصوص می گوید: اگرچه موضوع رفع خطرو ایمن سازی طبق بند 14 ماده 55 قانون شهرداری ها در معابر عمومی بر عهده این نهاد است، می توان با مانیتورینگ، بحث جابه جایی جداره های گود را رصد کرد و به صورت دوره ای یا هر ده روز یک نقشه بردار این کار را انجام دهد تا وضعیت گود بررسی و از وقوع حوادث جلو گیری شود.

اسدی نیزمی گوید: در پایش گودها سال گذشته شرکت مهندسی مشاورعمران کار پایش را انجام و گزارشی به من منطقه داد و راهکارهایی چون مقاوم سازی گود را مطرح کرد و حال می توان با یک شرکت ذیصلاح قرار داد بست و اطلاعات گودها را در اختیارشان گذاشت تا عملیات ایمن سازی را انجام دهند و تا زمانیکه این شرکت ها کار را دست نگیرند و کار طبق اصول شهرسازی پیش نرود مشکل ادامه دار خواهد بود.

کریمی راد وجود شرکت های ذیصلاح و متخصص را برای رساندن گود به سطح ایمنی لازم می داند و می گوید: مالک به هنگام اخذ پروانه نباید وارد کار گود برداری شود چون این موضوع خطرناک است در حالیکه  شرکت هایی که رتبه بندی از شهرداری گرفته اند با هماهنگی نظام مهندسی باید وارد کار شوند و گود را تا تراز صفر- صفر پیش ببرند.

 نوری وجود شرکت های ذیصلاح و شرکت های بیمه با صلاحیت ساخت و ساز و یا مشارکت عمرانی را برای خارج شدن از نگرش سنتی به ساخت و ساز، بسیار موثر می داند و می گوید: تولید صنعتی خطرآفرین است و ساختمان سازی هم نوعی تولید است و باید معمار و سازنده آن متخصص باشد و تا وقتی  یک مالک بدون تخصص، پیمانکارآن هم بدون تخصص انتخاب می کند شهرداری نمی تواند کاری از پیش ببرد و ما سال هاست با این دیدگاه سنتی درحال مقابله هستیم و باید شرکت های بیمه  نیز وارد کار شوند و مالک از همان اول بیمه نامه ارایه دهد که مثلا با دو بار اخطار به مالک وعدم تمکین، کارجهت رفع خطر به بیمه ارجاع شود تا شهرداری وارد مباحث حقوقی و بازتاب های منفی رسانه ای و هزینه های پیش بینی نشده نشود.

کریمی راد نیز با تاکید مجدد بر حضور شرکت های ذیصلاح در پای کار گفت: اگر زیر نظر شرکت های ذیصلاح ژئوتکنیک رتبه دار و مورد قبول نظام مهندسی کار انجام شود مسئولیت از شهرداری سلب و کار تخصصی جلو می رود و در کنار آن مونیتورینگ آنلاین نیز در سازمان نظام مهندسی فعال باشد و در پروژه های بزرگ دوربین نصب شود و هر روز پایش گودها صورت پذیرد و با همگام سازی و تعامل بیشتر بین شهرداری و سازمان مشکلات کمتر شود.

 *آموزش در حین خدمت الزامی است

از آموزش های تخصصی نباید غافل شد آموزش و آشنایی کامل کارشناسان در حوزه های شهرسازی نواحی و منطقه برای جلوگیری از وقوع حادثه گودهای رها شده و مهندسی ایمن سازی و مقاوم سازی آن بسیار مهم است .

 کریمی راد می گوید: بحث آموزش کارشناسان، تخصص زایی و آشنایی آنها با  مبحث ۲۲ نظام مهندسی و ایمنی بسیار مهم است و کارشناسان نواحی باید آموزش واقع گرایانه ببینند و پای گود بروند و بتوانند تخصصی با آن برخورد کنند به طور مثال آشنایی با نقشه سازه نگهبان و نحوه ایمن سازی بر اساس عمق گود و...بسیار مهم است که ما آمادگی داریم تا این اطلاعات و آموزش ها را در اختیار کارشناسان قرار دهیم .

 یعقوبی که از مدیران شهرسازی نواحی است یکی از اقداماتی که برای جلوگیری از بروز تخلف در گود برداری ها به کار گرفته تعهد کتبی از مهندس ناظر و برنامه زمانبندی است او می گوید: از مهندس ناظر پروژه می خواهم تا نحوه اجرا و روش تحکیم جداره گود را اعلام کند و اگر روش کار مغایر با تعهد باشد با آن برخورد می کنیم.

او در مورد برنامه زمانبندی هم می گوید: بازه زمانی عملیات باید مشخص باشد و ناظر بگوید مثلا در بازه ۲۵روزه عملیات تخریب، حصار و..اجرا و در بازه مشخص دیگر گود برداری و رساندن به تراز صفر-صفر مهم است و اگر طبق این زمانبندی کار پیش نرود مالک باید عوارض تطویل ارایه کند. 

 * جمع بندی

 این نظرات کارشناسان بود که در یک جمع بندی می توان راهکارهای اساسی برای درمان این گودهای خسته شهرپیدا کرد 

در این گفتگو سه راهکار اساسی برای گودها مطرح شد که عبارت شدند از خصوصی‌سازی و عملکرد تخصصی در حوزه گود برداری با استفاده از شرکت های ذیصلاح و رتبه دار، ارایه بیمه نامه رفع خطر، تخصصی سازی با استفاده از آموزش های ضمن خدمت به کارشناسان و ارائه زمانبندی کار که با وجود ساده بودن ولی راهکارهای کاربردی است که می تواند از شکل گرفتن گودهای پر خطر بعد ازاین جلوگیری نماید و شهررا از وجود گودال هایی که در کمین همسایگان خود هستند خارج کرد و ایمنی را در ساخت و سازها ارتقا داد.

منطقه یک، منطقه ای با درخواست های بالای ساخت و ساز و به تبع آن تخلفات بیشتری است که امیدواریم با اجرای کامل لایحه معاونت شهرسازی و معماری و همکاری مالکین و راهکارهای ارائه شده ، شاهد رخ دادن چنین اتفاقاتی دیگر نباشیم.

نویسنده: زهره محققی - کارشناس رسانه

انتهای پیام/