تعادل نقش های خانوادگی و اجتماعی زنان در گفتمان مقام معظم رهبری

به گزارش خبرگزاری برنا، زن در نگاه آیت الله خامنه ای، انسان متکاملی است که قادر است، بین وجوه همسری، مادری و شهروندی خود تعادل برقرار کند. در این منظومه، صرف داشتن شغل و درآمد یک فضیلت نیست، هرچند در عین حال، مردان بارها از سوی ایشان مورد خطاب قرار گرفته اند که زنان را در مسیر داشتن فعالیت و اشتغالات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کمک کنند و مانع نشوند. در این نگاه، رشته عواطف بشری و حفظ کانون خانواده به عنوان زیربنای جامعه برای نسل های متمادی و نه صرفا در نگاه کوتاه مدت مورد نظر بوده است جایگاه زنان در گفتمان انقلاب اسلامی مبتنی بر بيانات رهبر انقلاب اسلامی، جایگاهی در متن و مركز و نه در حاشیه، قرار دارد. این نقش محوری برای وی از این حیث است که زن در سه عرصه اصلي میتواند، فعال عمل کند؛ عرصه رشد و تهذيب در ساحت فردی، عرصه خانه سالم و خانوادهی متعادل و عرصه ولايت اجتماعي و جهاد امر به معروف و نهي از منكر در گفتمان ایشان، حضور اجتماعی و احترام به توانمندی ها و انتخاب فردی زن، منافاتی با حضور و ایفای نقش وی در خانواده، به ويژه در مقام مادری ندارد؛ بلکه این دومی یک اولویت فرهنگی-اجتماعی محسوب میشود. «تقویت نهاد خانواده» و «تکریم و احترام زنان در خانه» که به نظر ایشان باید در ابعاد گوناگون از جمله تقنینی، فکری و معاشرتی رو به تکامل باشد، دقیقا نقطه مقابل فرهنگ غرب است که هرگونه بحث از پايبندي به خانواده را منتسب به نوعی ذهنیت از خود تهی، احساساتی صرف و غیرمعقول و به معنای اسیرکردن زن در خانه کرده است. در اینجا برعکس، آیت الله خامنه ای اصرار دارد؛ نقش زن در خانواده، بهويژه در ظرفیت مادری را سنگ بنای خانواده و جامعه معرفی کند و برعکس فرهنگ جنسیتی غالب غربی که این را یک «توهین» فرض میکند، انتخاب اولویت نقش مادری و بازتنظیم شغل و فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی در تعادل با آن را نشانهی عقلانیت و بلوغ میداند. بدین ترتیب، با طرح این چارچوب نظری کلی با عنوان «الگوی سوم» زنانگی، مقاله حاضر در بخش بعد متن گفتمانی انقلاب اسلامی به طورکلی، و هسته های گفتمانی آیت الله خامنه ای در تبیین مواضع نسبت به اشتغال زن و هنجارها و استاندارهای مترتب بر آن را مورد بررسی قرار خواهد داد.

در حوزه حيات خانوادگي، محور و كانون خانواده زن است. آيت الله خامنه اي در اين باره ميفرمايد: مدير خانواده زن است، محوركانون خانواده زن است، مهمتر از همه مشاغل زن، مادري، همسري و ايجاد آرامش و سكينه است. مايه سكونت و آرامش است. اين خصوصيت زن در اسلام است(بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان, 1396(. در عین حال، آیت الله خامنه ای کار بدون تزاحم با مادری و همسری را برای زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور، بسیار روا دانسته و مطلوب ارزیابی میکند. ایشان شغل را به مشاغل اقتصادی صرف تقلیل نمیدهد؛ بلکه اشتغالات سیاسی و اجتماعی و فعالیتهای خیرخواهانه را نیز مشغله های مثبت و گزینه های در اختیار زنان ارزیابی میکند(بیانات در سومین نشست اندیشه های راهبردی, 1390). باور به توان زنان برای ایجاد این تعادل، ولو با پذیرش سختی و مجاهدت در این مسیر از دیگر ایده های ایشان است که به نظر میآید، به عنوان یک رهبر عالی سیاسی امری مهم تلقی شود. او در این مورد، مثالهایی ارائه میکند؛ مانند مادرانی که ضمن ایفای نقش فرزندآوری، خانه داری، تربیت کودکان، به تحصیل و اشتغال هم پرداخته اند، اما آنچه وی به آن اصالت میدهد و آن را «قضیهی اصلی» میخواند، همان اولویت خانواده و ایجاد تعادل است، چنانکه، نسلها را تحت تأثیر قرار میدهد: شما اگر بچه خودتان را در خانه تربیت نکردید، یا اگر بچه نیاوردید یا اگر تارهای فوقالعاده ظریف عواطف او را -که از نخهای ابریشم ظریفتر است- با سرانگشتان خودتان باز نکردید تا دچار عقده عاطفی نشود، هیچ کس دیگر نمیتواند این کار را بکند(بیانات در سومین نشست اندیشه های راهبردی, 1390). آیت الله خامنه ای در سخنرانیهای متعدد نشان داده است که همزمان رویکردهای افراطی وتفریطی را در مقوله اشتغال زنان مردود میداند: تعطیل فعالیت اجتماعی و اشتغال به نفع خانواده داری صرف یا رهاکردن خانواده به سود اشتغال؛ بلکه مدل موفق اینگونه است که اشتغال زنان در محیطی امن و مناسب در جهت تحقق اهداف خانواده صورت بگیرد و مغایرتی با وظیفه مادری و همسری نداشته باشد(بیانات در اجتماع زنان خوزستان، 1375).

آیت الله خامنه اي به مناسبت همین نگاه، سیاستهای کلی اشتغال را پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال 1390 تعیین کردند که بر مبنای آن بین زن و مرد در ایجاد فرصتهای شغلی پایدار با تأکید بر استفاده از توسعه فناوری و اقتصاد دانش بنیان و آینده نگری نسبت به تحولات آنها در سطح ملی تفاوتی وجود ندارد، اما باید اولویت حفظ خانواده لحاظ گردد. همچنین ایشان در سیاستهای کلی جمعیت، ابلاغ شده در سال 1393 اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به ویژه در دوره بارداری، شیردهی و پوشش بیمه ای هزینه های زایمان را برای کلیه زنان کشور امری ضروری دانسته اند.

نویسنده: راحیل فیاضی دانشجوی دکتری جامعه شناسی

انتهای پیام/