چرایی لعن دشمنان امام حسین (ع) در زیارت عاشورا

به گزارش برنا؛ حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت ایام ماه محرم در یادداشتی با محور «زیارت امام حسین(ع)» نوشت:

لعن به «آل» (جماعت)، طرح پرسش محوری این گفتارها را بیش از بیش موجه می‌کند که آیا به جماعتی مانند آل، لعنت فرستادن، وجه منطقی دارد؟ و آیا قلمروی چنین لعنتی در زیارت عاشورا دامن کسانی را نمی‌گیرد که نقشی در ایجاد مصائب کربلا نداشتند؟

برای پاسخ به این پرسش، ابتدا لازم است کلمه «آل» معنا شود.  لغویان و مفسران لغت، برای «آل» معانی مختلفی را ذکر کرده‌اند. آل به معنای «اهل و خانواده»، آل به معنای «پیروان»، آل به معنای «شخص» و آل به معنای «نزدیکان خاص».  «آل» در زیارت عاشورا به معنای «پیروان» است، از این رو این واژه هم مانند «امت»، معادل گروه در اصطلاح جامعه‌شناسی است.

آل به معنای پیروان یا گروهی که با یکدیگر پیوند دارند و شخص دارای مسلک ویژه را همراهی می‌کنند. در زیارت عاشورا به آل مروان، آل زیاد و آل امیه (بنی‌امیه یا آل ابی‌سفیان) لعنت شده است. برای روشن‌تر شدن علت لعن به آل زیاد، آل مروان و آل ابی‌سفیان یا بنی‌امیه توضیحات فرا متن لازم است. بحث کامل درباره نقش مروانیان، امویان و زیادیان در ضدیت با اسلام به طور عام و ایجاد مصائب کربلا به طور خاص نیازمند بحث‌های مفصل تاریخی است. 

در این گفتار به قدر ضرورت به نقش این سه گروه در ایجاد حادثه عاشورا و مصائب ابی‌عبدالله الحسین(ع) اشاره می‌شود. سپس با استناد به متن درباره دلایل استحقاق لعنت به آن‌ها گزیده‌ای ارائه می‌کند. 

 در ابتدا به متن زیارت مراجعه می‌کنیم و لعن و مکان آن را در متن بررسی می‌کنیم. در سه مقطع از زیارت عاشورا به این سه گروه چنین لعنت شده است.

 الف) زائر بعد از اینکه معیار و ملاک دوستی و دشمنی خود را تا روز قیامت به اباعبدالله(ع) اعلام می‌کند، بر آل زیاد، آل مروان و فرزند ان(آل) امیه لعنت می‌فرستد.

ب) زیارت کننده از خداوند می‌خواهد که روزی (عاشورا) که بنی(آل) امیه آن را مبارک شمردند و آل زیاد و آل مروان شادمانی کردند، آنان را از رحمتش دور کند و عذاب دردناک برای آن‌ها مقرر فرماید.

ج) در پایان زیارت عاشورا قبل از سجده پایان نیز زائر از خداوند می‌خواهد لعنتی ویژه بر آل ابی‌سفیان، آل زیاد و آل مروان تا روز قیامت اختصاص دهد.  در گفتار آینده ان‌شاءالله با توجه به داده‌های فرامتن، به نقش گروه(آل) سه گانه مزبور در ایجاد حادثه کربلا و مصائب ابا عبدالله‌الحسین(ع) اشاره می‌کنیم.