برغان مهد تعزیه ایران از دوران صفوی

به گزارش خبرگزاری برنا از استان البرز، روستای برغان از توابع شهرستان ساوجبلاغ در استان البرز به عنوان مهد تعزیه‌خوانی کشور شناخته می‌شود و صاحب قدیمی‌ترین حسینیه‌ای است که اولین گام‌های تعزیه خوانی کشور در این حسینیه برداشته شده است.

 بر سر در حسینه اعظم برغان که در سال ۱۳۶۷ بازسازی شده، قدمت حسینه تا همان زمان ۵۴۰ سال عنوان می‌شود که با این تفاسیر اکنون ۵۷۵ سال قدمت دارد و می‌توان آن را جزو بناهای نزدیک به دوران صفویه برشمرد.

زمانی که هنوز ساخت حسینه‌ها و تکایا در کشور رونق نداشته است. اگرچه که در سرستون شرقی قسمت شاه‌نشین این حسینیه سال ساخت آن ۹۳۱ هجری قمری عنوان شده و معمار آن را استاد اسماعیل بنا می‌دانند؛ اما احتمال اینکه سنگ بنای حسینیه در سال‌های پیشین نهاده شده باشد و در این تاریخ گسترش یافته باشد، بیشتر است.

بنابراین با توجه به اینکه این بنا از همان ابتدا نیز علاوه بر اینکه محلی برای ترویج اسلام توسط علامای بزرگ شیعه محسوب می‌شده، محل برگزاری مراسم عزاداری و شبیه خوانی بوده است به عنوان قدیمی‌ترین مکان اجرای تعزیه خوانی محسوب می‌شود.

 شخصیت‌هایی همچون آیت‌الله محمدتقی برغانی ملقب به شهید ثالث، آیت‌الله محمدصالح برغانی، آیت‌الله فرشته، آیت‌الله ملائکه، آخوند شهیدی و… در حجره‌های این حسینیه تدریس می‌کردند و مذهب تشیع را ترویج می‌دادند.

برای اجرای تعزیه در برغان از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین نسخه‌ها استفاده می‌شود که مشهورترین آن «میرعزا» است. این حسینه تاریخی در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۸۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و مراسم تعزیه این حسینیه هم به عنوان میراث فرهنگی غیرملموس کشور به شماره ۲۰۳ در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۹۱ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

مصطفی کرمی مدیر انجمن تعزیه‌خوانی استان البرز با اشاره به اینکه مهد تعزیه کشور را برغان و حسینیه اعظم با ۵۷۵ سال قدمت دارد، اظهار کرد: از آن زمان تاکنون تعزیه خوانی در حسینیه اعظم و حسینه شهدای برغان ادامه دارد.

وی گفت: می‌دانیم که تعزیه در سال ۱۳۸۹در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است و به عنوان یک میراث فرهنگی ناملموس در جهان مطرح است که از ارزش بالایی برخوردار است؛ حال اینکه روستایی در البرز مهد تعزیه خوانی، این میراث جهانی باشد، از افتخارات این استان به شمار می‌آید.

وی افزود: حسینیه اعظم به عنوان قدیمی‌ترین حسینیه یا تکیه که در آن تعزیه‌خوانی انجام می‌شده، بعدها الگویی برای ساخت حسینیه‌ها در تهران و دیگر استان‌ها در دوران قاجار تا زندیه قرار گرفته است و در واقع سنت تعزیه خوانی از برغان به دیگر جاها صادر شده است. بنای اپرای بزرگ فرانسه هم از لحاظ معماری داخلی به شکل حسینیه اعظم برغان ساخته شده است.

 کرمی شهرت و آوازه تعزیه خوانان برغان اینگونه می‌گوید که در دوران قاجار زمانی که ناصرالدین شاه برای تماشای تعزیه در حسینیه اعظم برغان حضور داشت، یکی از تعزیه خوانان خبره در حال اجرا بود که ناصرالدین شاه تحت تأثیر اجرای او قرار گرفته و از آنجایی که نام او را نمی‌دانست، فریاد می‌زند: «حاجی باریکلا» و او از آن پس در بین مردم به «میر حاجی باریکلا» لقب گرفت. مرحوم ملا محمد بکایی، میرزا ابوالقاسم بکایی، مرحوم نعیمی و ملاغلام حسین از دیگر تعزیه خوانان بنام برغان هستند.

وی ادامه داد: حسینیه اعظم بَرغان در ضلع شمالی میدان روستا واقع شده و دارای ۲ طبقه است، طبقه همکف یا اول، دارای ۱۰ حجره بوده و مخصوص عزاداران است، شاه‌نشین (ضلع شمالی بنا نقطه مقابل در) فضای ورودی مردانه و زنانه، اتاق تعزیه‌خوان‌ها، رخت‌کن، انبار، راه‌پله‌ها، تخت تعزیه‌خوان‌ها و کف بنا نیز از دیگر فضاهای موجود در این بنای تاریخی است.

کرمی خلطرنشان کرد: طبقه اول ویژه مردان بوده و همچنین در طبقه دوم معجرها و راهروهایی وجود دارد که زنان در آن مکان‌ها به مراسم مذهبی می‌پردازند. ساختمان حسینیه از چوب و دیوارها همه از خشت خام و کاه‌گل هستند.

انتهای پیام/