اعتیاد نوجوانان به شبکه‌های اجتماعی بلای جان والدین

به گزارش خبرنگار علم و فناوری خبرگزاری برنا؛ وردا، دانشجوی ۱۸ ساله دانشگاه بوغازیچی استانبول گفت که روزانه ساعت‌های زیادی را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذراند.

وردا می‌گوید نیاز دائمی به چک‌کردن تلفن همراه و در ارتباط ماندن با دوستانش از طریق واتس‌اپ و اسنپ‌چت باعث اعتیاد او شده است. او می‌گوید این موضوع باعث کاهش تمرکز بر دروس و مطالعاتش شده است.

در عصر دیجیتال امروزی، شبکه‌های اجتماعی جزء جدانشدنی زندگی نوجوانان شده‌اند. سکو‌هایی مانند یوتیوب، تیک‌تاک، فیس‌بوک، اینستاگرام و اسنپ‌چت به کاربران این امکان را می‌دهند که محتوا بسازند و به اشتراک بگذارند، با دیگران ارتباط برقرار کنند و با دوستان خود در ارتباط بمانند و آن را به بخش مهمی از برنامه روزانه خود تبدیل کنند.

در سال ۲۰۲۲ نظرسنجی از هزار و ۳۰۰ نوجوان ۱۳ تا ۱۷ ساله نشان داد که ۳۵ درصد از آنها چندین بار در روز دست‌کم از یکی از این شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. این تعامل بالا نشان‌دهنده نقش رسانه‌های اجتماعی در کمک به نوجوانان در ارتباطاتشان و احساس حمایت است، اگرچه تأثیر آن می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

شبکه‌های اجتماعی، با نوع طراحی خود و استفاده از نشانه‌هایی برای ایجاد پاسخ از سوی کاربران، به گونه‌ای اعتیادآور ساخته شده‌اند.

گزارش سال گذشته یونسکو هم این موضوع را تایید می‌کند. در این گزارش به طراحی اعتیادآور شبکه اجتماعی تیک‌تاک پرداخته شده که به واسطه ویدئو‌های کوتاه و جذابش می‌تواند بر دامنه توجه و عادات یادگیری تأثیر بگذارد و تمرکز بر فعالیت‌های آموزشی را سخت‌تر کند.

بر اساس مطالعات انجام‌شده، نوجوانان بیش‌تر در معرض اثرات منفی و اعتیادآوری شبکه‌های اجتماعی هستند. همانطور که نوجوانان یاد می‌گیرند مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند، شبکه‌های اجتماعی نیاز به اعتبار و تأیید همسالان را در آنان ایجاد می‌کنند.

پذیرفته یا رد شدن در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر فعالیت و رشد مغز نوجوانان داشته باشد.

فضیلت سیداوغلو، روانشناس بالینی مستقر در استانبول گفت: نوجوانان معمولا به دلیل فعال‌نبودن در شبکه‌های اجتماعی یا همگام‌نبودن با روند‌های فعلی طرد می‌شوند. برای نوجوانان مبتلا به ADHD یا فوبیای اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی به یک راه گریز موثر تبدیل می‌شوند که در آن می‌توانند هویت خود را پنهان کنند. نوجوانان مبتلا به ADHD به دلیل ترشح دوپامین (هورمون هیجان یا شادی) هنگام حضور در این سکو‌ها، از نظر بیولوژیکی بیش‌تر مستعد اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی هستند.

ارتباط واضحی بین اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی و طیفی از مسائل شناختی و روانی وجود دارد. تحریک مداوم از این سکو‌ها می‌تواند توانایی مغز برای تمرکز را مختل کند و منجر به کاهش تمرکز و اضافه‌بار شناختی شود؛ پدیده‌ای که گاهی از آن به عنوان «پوسیدگی مغز» یاد می‌شود.

وردا در این زمینه از جمله افراد خوش‌شانس بود، زیرا والدینش برای ترک اعتیاد او با تشویق به تعامل رو در رو با دوستانش مانند رفتن به سینما به جای تماشای فیلم با تلفن همراه وارد عمل شدند.

والدین وردا همچنین او را تشویق کردند تا با اعضای خانواده‌اش بیش‌تر وقت بگذراند و دوستان را به جمع آن‌ها دعوت کند. والدین او با موفقیت، تعامل آنلاین دخترشان با دوستان مدرسه‌اش را به یک تعامل فیزیکی واقعی در یک محیط سالم و اجتماعی تبدیل کردند.

سیداوغلو گفت: سایر نوجوانان اینقدر خوش‌شانس نیستند و ممکن است این خود خانواده‌ها باشند که باعث اعتیاد آن‌ها به شبکه‌های اجتماعی شده‌اند. 

به گفته او، بیش‌تر بحران‌های ناشی از شبکه‌های اجتماعی در نوجوانان، به این دلیل بروز کرده که خانواده‌ها خودشان به شبکه‌های اجتماعی وابسته هستند و به آن اعتیاد دارند. والدین توجهی را که نوجوانان نیاز دارند، از آنان دریغ کرده‌اند و همین باعث شده که آن‌ها به دنبال دریافت توجه آنلاین باشند.

سیداوغلو بر اهمیت حضور و توجه بیش‌تر والدین تاکید می‌کند و ادامه می‌دهد: والدین نباید فرزندان خود را تنها بگذارند بلکه باید زمانِ باکیفیتی را با آن‌ها بگذرانند. به جای استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی به‌عنوان یک پستانک، والدین باید در فعالیت‌هایی مانند سفر‌های خانوادگی و حضور بیش‌تر در کنار هم شرکت کنند تا محیطی سالم‌تر برای فرزندانشان بسازند.

در پاسخ به این نگرانی‌ها درباره تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر عملکرد تحصیلی نوجوانان، مدارس سراسر جهان اقدامات قابل توجهی انجام داده‌اند.

برخی از مدارس محدودیت‌هایی را برای استفاده از تلفن‌های هوشمند به‌ ویژه در دوره‌های حساسی مانند آمادگی برای امتحانات سال آخر دبیرستان اعمال کرده‌اند. هدف از این اقدامات، کاهش حواس‌پرتی و اضافه‌بار شناختی ناشی از حضور در شبکه‌های اجتماعی است و در نتیجه به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا بیش‌تر بر روی درس‌های خود تمرکز کنند. 

توگبا اوجاک کاتیرچی، معاون یک مدرسه خصوصی معتبر در استانبول می‌گوید که برای مقابله با موضوع فراگیر اعتیاد به تلفن همراه، مدرسه او دستوراتی را برای محدود کردن استفاده دانش‌آموزان از تلفن هوشمند در طول روز صادر کرده است. 

به گفته او، دسترسی مداوم به گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی، منجر به تربیت نسلی شده که حتی برای زمان کوتاهی به‌سختی از تلفن‌های خود جدا می‌شوند. 

کاتیرچی گفت: این اعتیاد می‌تواند تأثیرات مخربی بر دامنه توجه، عملکرد تحصیلی و آرامش آن‌ها داشته باشد. خط مشی مدرسه، همکاری دانش‌آموزان را الزامی می‌کند، زیرا آن‌ها ملزم به تحویل تلفن‌ها در ابتدای روز و بازپس‌گیری آن‌ها در پایان زمان مدرسه هستند.

به گفته این معاون آموزشی، محدودیت استفاده دانش‌آموزان از تلفن همراه در ساعات مدرسه محیط یادگیری متمرکز و سازنده‌تری ایجاد می‌کند.

استفاده از اینترنت در محیط‌های آموزشی که شامل استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای تحقیق درباره رویداد‌های جاری می‌شود، یک تناقض ایجاد می‌کند یعنی همزمان که ابزار‌های دیجیتال منابع ارزشمندی را ارائه می‌دهند، به حواس‌پرتی نیز کمک می‌کنند.

برای مقابله با این چالش، مربیان و سیاست‌گذاران باید راهبرد‌هایی را ایجاد کنند که مزایای شبکه‌های دیجیتال را با نیاز به حفظ تمرکز و سلامت شناختی متعادل کند.

انتهای پیام/