تولید ۳۰ رقم بذر توسط بخش خصوصی با حمایت علمی سازمان تات در سال گذشته

در شرایطی که بحران آب به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی ایران تبدیل شده، توسعه فعالیت‌های آبخوان‌داری و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان دو راهبرد مکمل، در دستور کار نهادهای حاکمیتی به‌ویژه سازمان تات قرار گرفته است. آمارهای ارائه‌شده از سوی مسئولان این سازمان، نشان‌دهنده نتایج ملموس و امیدوارکننده‌ای در مدیریت منابع آب، توسعه فناوری‌های بومی و افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی است.

چندی پیش غلامرضا گل محمدی معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج كشاورزی در نشست خبری خود گفته بود که بر اساس داده‌های رسمی، از ۱۰۰ هزار هکتار اراضی در اختیار سازمان تات، حدود ۶۵ هزار هکتار به دلایل مختلف در حال حاضر زیر کشت نیستند.

بخش عمده‌ای از این اراضی، همان ۶۳ هزار هکتار مناطق آبخوان‌داری هستند که به صورت مستند، سالانه ۶۳ میلیون متر مکعب آب به منابع زیرزمینی تزریق می‌کنند. این تزریق آب باعث شده علی‌رغم افزایش تعداد چاه‌های کشاورزی در دو دهه گذشته، در مناطقی که ایستگاه‌های آبخوان‌داری مستقر هستند، افت محسوس سطح آب زیرزمینی مشاهده نشود؛ پدیده‌ای که در شهرهای مجاور به‌ وضوح برعکس است.

در عین حال، اراضی تحت مدیریت سازمان، با نگاه اقتصادی و توسعه‌ای به شرکت‌های دانش‌بنیان واگذار شده‌اند. در مواردی که بهره‌برداری مستقیم توجیه اقتصادی نداشته، این واگذاری‌ها در قالب اجاره یا قراردادهای مشارکتی انجام شده است. برخلاف برخی تصورها، بسیاری از این اراضی اکنون در اختیار شرکت‌های فعال دانش‌بنیان هستند و خروجی مشخص دارند.

در حوزه تولیدات کشاورزی، تمرکز بر اصلاح بذر و تولید محصولات استراتژیک همچون چغندر قند، ذرت، سبزی و صیفی‌جات در دستور کار سازمان قرار گرفته است. در سال گذشته، از میان ۳۸ رقم معرفی‌شده در طرح کلان تولید بذر، ۳۰ رقم توسط بخش خصوصی با پشتوانه علمی تولید شده‌اند. صادرات ۳۵ تُن چغندرقند و موفقیت در تولید گوجه‌فرنگی توسط یک شرکت خصوصی با همکاری مستقیم یکی از محققان سازمان، از جمله دستاوردهای ملموس این راهبرد است.

در کنار این فعالیت‌ها، سازمان تات اکنون دارای ۲۴ مرکز رشد، ۱۳ دهکده فناوری و یک پارک علم و فناوری است که بیش از ۶۰۰ شرکت و هسته دانش‌بنیان را پوشش می‌دهند. این شرکت‌ها در حوزه‌هایی چون صنایع غذایی، فناوری بذر، به‌نژادی، و بهره‌برداری بهینه از منابع فعال هستند. به‌تازگی نیز در حوزه نان کامل، یکی از محصولات دانش‌بنیان رونمایی شده است.

به گفته گل محمدی با وجود تحریم‌های بین‌المللی که به‌ویژه در حوزه واردات بذر به‌شدت خود را نشان داده، سازمان تات موفق شده از طریق انعقاد قراردادهای آموزشی و علمی با کشورهای مختلف، دانش فنی را به کشور منتقل کند. به عنوان نمونه، یک قرارداد آموزشی ۴۰۰ هزار دلاری با هدف آموزش کارشناسان خارجی نهایی شده و قرار است فرصتی برای ورود فناوری به کشور فراهم کند.

وی افزود: ما بارها اعلام کرده‌ایم که اگر کسی طرح یا پروژه‌ای دارد که می‌تواند یکی از چالش‌های بخش کشاورزی را حل کند، سازمان تات از آن حمایت می‌کند، حتی اگر آن پروژه به نتیجه نهایی نرسد، چون خودِ نرسیدن نیز یک نتیجه پژوهشی است.

بر اساس این گزارش، ترکیب سیاست آبخوان‌داری و حمایت هدفمند از شرکت‌های دانش‌بنیان، نشان از یک تغییر پارادایم در رویکردهای سنتی کشاورزی کشور دارد. سازمان تات تلاش دارد با انتقال مأموریت از تولید صرف به توسعه فناوری و مدیریت منابع، هم‌زمان چند هدف را دنبال کند: تثبیت امنیت غذایی، حفاظت از منابع زیرزمینی و رونق اقتصادی از مسیر دانش‌بنیان.

این مسیر البته با چالش‌هایی نیز همراه است. محدودیت‌های بودجه‌ای، فشارهای ناشی از تحریم، و مقاومت‌های سنتی در برابر نوآوری از جمله موانعی هستند که تحقق اهداف را دشوارتر می‌کنند. با این حال، داده‌های موجود نشان می‌دهد که حرکت آغاز شده، اگر با حمایت‌های سیاسی، مالی و رسانه‌ای کافی همراه شود، می‌تواند به نتایج پایداری ختم شود.

محمد زمانیان در گفت‌وگویی با اشاره به اینکه تحقق اهداف ملی و توسعه پایدار بخش کشاورزی از مهمترین وظایف موسسه متبوع به شمار می‌رود افزود: محققان موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، در سال ۱۴۰۳ موفق شدند ۳۰ رقم جدید از محصولات کشاورزی را برای فرآیند تجاری‌سازی به موسسه ثبت و گواهی بذر و نهال ارسال کنند.

به گفته وی، به عبارتی ۲۶ رقم نامگذاری و در کمیته ملی رقم تایید شده و ۴ رقم باقی مانده در مرحله نامگذاری و تایید کمیته ملی رقم است.

رئیس موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر اظهارداشت: این دستاورد بزرگ، نتیجه تلاش‌های مستمر پژوهشگران و متخصصان این موسسه است که با هدف افزایش بهره‌وری و مقاوم‌سازی محصولات کشاورزی در برابر شرایط محیطی و آفات به دست آمده است.

زمانیان تصریح کرد: این ارقام شامل محصولات استراتژیک مانند غلات آبی(گندم نان و گندم دورم) ۳ رقم، دانه های روغنی مانند سویا، آفتابگردان ۵ رقم، ذرت و گیاهان علوفه ای ۱۲ رقم، سبزی و صیفی و حبوبات آبی ۱۰ رقم است که هر یک با ویژگی‌های منحصر به فرد خود می‌توانند تحول چشمگیری در صنعت کشاورزی کشور ایجاد کنند.

آنچه از مجموعه اقدامات و برنامه‌های سازمان تات برمی‌آید، تلاش برای ایجاد تعادل میان بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی و ارتقای فناوری در کشاورزی است. توسعه آبخوان‌داری از یک سو به عنوان یک ابزار حیاتی برای نجات منابع آبی کشور عمل می‌کند و از سوی دیگر، میدان دادن به شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌تواند ایران را از واردکننده بذر و فناوری، به تولیدکننده و صادرکننده تبدیل کند. استمرار این مسیر، نیازمند حمایت همه‌جانبه از سیاست‌های علمی و فناورانه در حوزه کشاورزی است.

انتهای یپام/