شبکه‌های اجتماعی چگونه بحران‌های ملی را تشدید می‌کنند؟

فاطمه مرادخانی: شبکه‌های اجتماعی به یکی از مهم‌ترین ابزار‌های ارتباطی در عصر دیجیتال تبدیل شده‌اند که در شرایط بروز بحران‌های ملی، نقش برجسته‌ای در اطلاع‌رسانی ایفا می‌کنند. در حالی که این پلتفرم‌ها به سرعت اطلاعات را منتشر می‌کنند، اما تحقیقات نشان می‌دهند که اغلب به جای انتشار اخبار موثق، شاهد شیوع اطلاعات نادرست، شایعات و حتی پروپاگاندای مخرب در آنها هستیم. این امر نه تنها به گمراهی عمومی منجر می‌شود بلکه می‌تواند بحران‌ها را تشدید کرده و اعتماد عمومی به منابع خبری را کاهش دهد. در این گزارش، با بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی در بحران‌های ملی و تاثیر آن بر رفتار اجتماعی و سیاست‌گذاری، به تحلیل این پدیده خواهیم پرداخت.

شبکه‌های اجتماعی و بحران‌های ملی

در دوران بحران‌های ملی، همچون بلایای طبیعی، اعتراضات اجتماعی، یا بحران‌های بهداشتی مانند پاندمی کرونا، شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزار اصلی ارتباطی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آنجا که این پلتفرم‌ها به کاربران اجازه می‌دهند تا در زمان واقعی اطلاعات را منتشر و دریافت کنند، در ابتدا ممکن است به‌عنوان ابزاری برای بهبود اطلاع‌رسانی ظاهر شوند اما مشکلی که وجود دارد این است که شبکه‌های اجتماعی به طور غیررسمی و اغلب بدون نظارت دقیق، بستری برای گسترش شایعات، اطلاعات نادرست و حتی اخبار جعلی می‌شوند.

تحقیقات و شواهد علمی

تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که در بحران‌های ملی، اطلاعات نادرست در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به سرعت منتشر شده و تأثیرات منفی بر تصمیم‌گیری‌های عمومی و سیاست‌گذاران بگذارد. یکی از مطالعات مشهور در این زمینه تحقیقاتی است که در دانشگاه آکسفورد انجام شد. این تحقیق نشان داد که در بحران‌های بزرگ مانند سیل یا زلزله، بیش از ۶۰ درصد از اطلاعات منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نادرست بوده و در بسیاری از موارد، موجب ایجاد ترس و اضطراب عمومی شده است.

در همین راستا، تحقیقی دیگر توسط موسسه Pew Research Center نشان داد که ۲۸ درصد از کاربران شبکه‌های اجتماعی در آمریکا اعتراف کردند که حداقل یک‌بار اخبار نادرستی را در این پلتفرم‌ها مشاهده کرده‌اند و ۲۱ درصد از آنها نیز اذعان کردند که اطلاعات اشتباه را با دیگران به اشتراک گذاشته‌اند.

شایعات و انتشار اطلاعات نادرست

یکی از مشکلات عمده شبکه‌های اجتماعی در بحران‌های ملی، فقدان نظارت کافی است. برای مثال، در زمان شیوع ویروس کرونا، شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر و اینستاگرام شاهد انتشار شایعات زیادی در مورد درمان‌های معجزه‌آسا، واکسن‌ها و نحوه پیشگیری از ویروس بودند. این اطلاعات نادرست به‌سرعت در میان کاربران منتشر شد و بر نگرش‌های عمومی تأثیر گذاشت. براساس تحقیقی که توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) انجام شد، بیش از ۵۰ درصد از اطلاعات مربوط به کرونا در شبکه‌های اجتماعی نادرست بود و این امر باعث سردرگمی و حتی گمراهی کاربران شد.

یکی از مثال‌های مشخص، انتشار شایعات در مورد واکسن‌ها بود. در ابتدا، افرادی که به پخش اطلاعات غلط در مورد بی‌ضرر بودن واکسن‌ها پرداخته بودند، باعث ترس و نگرانی عمومی شدند و بسیاری از مردم تصمیم گرفتند که واکسن نزنند. این نوع شایعات می‌تواند به‌راحتی روند مقابله با بحران‌ها را مختل کرده و منابع حیاتی برای حل بحران را به خطر بیندازد.

نقش الگوریتم‌ها و فیلترینگ محتوا

در بسیاری از موارد، الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی به‌طور غیرمستقیم باعث گسترش اطلاعات نادرست می‌شوند. این الگوریتم‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که محتوای پرطرفدار را بیشتر به نمایش می‌گذارند. این امر موجب می‌شود که شایعات و اخبار نادرست، که ممکن است به سرعت مورد توجه و تعامل قرار گیرند، بیشتر از اخبار موثق و معتبر دیده شوند. این فرآیند به شدت در بحران‌های ملی مشهود است، چرا که در این مواقع، افراد بیشتر به دنبال اطلاعات سریع و فوری هستند، و این امر موجب می‌شود که شایعات به‌راحتی گسترش یابند.

یکی از راهکار‌هایی که برخی از شبکه‌های اجتماعی برای مقابله با این مشکل ارائه کرده‌اند، فیلترینگ و برچسب‌گذاری اطلاعات نادرست است. برای مثال، توییتر در زمان شیوع کرونا برچسب‌هایی به توییت‌های مربوط به کرونا اضافه کرد تا کاربران را از اطلاعات نادرست آگاه کند. با این حال، این اقدامات هنوز کافی نبوده و به نظر می‌رسد که نیاز به سیاست‌های دقیق‌تری برای کنترل محتوا در مواقع بحران وجود دارد.

در بحران‌های ملی، مردم به دنبال اطلاعات دقیق و معتبر هستند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه بگیرند اما زمانی که شایعات و اخبار غلط جایگزین اطلاعات درست می‌شوند، مردم به جای پیروی از توصیه‌های کارشناسی، ممکن است اقدامات نادرست انجام دهند که به تشدید بحران منجر می‌شود.

این امر همچنین باعث کاهش اعتماد عمومی به منابع خبری رسمی می‌شود. در بحران‌هایی مانند اعتراضات اجتماعی یا بحران‌های سیاسی، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند فضایی ایجاد کنند که در آن مردم بیشتر به منابع غیررسمی و شایعات اعتماد کنند تا به گزارش‌های معتبر رسانه‌ها.

درست اینجا است که نقش شبکه‌های اجتماعی در بحران‌های ملی به‌طور همزمان مثبت و منفی می‌شود. از یک‌سو، این پلتفرم‌ها می‌توانند ابزار‌هایی قدرتمند برای اطلاع‌رسانی سریع و فراگیر باشند، اما از سوی دیگر، فقدان نظارت دقیق و گسترش اطلاعات نادرست می‌تواند به تشدید بحران‌ها و کاهش اعتماد عمومی منجر شود. بنابراین، لازم است که شبکه‌های اجتماعی در مواجهه با بحران‌ها مسئولیت‌پذیرتر شوند و به راه‌حل‌های موثر برای کنترل اطلاعات نادرست و شایعات بپردازند.

انتهای پیام/