آیین‌های ویژه محرم در استان قزوین
مردم مومن استان قزوین همپای دیگر هموطنانمان ماه محرم در کنار عزاداری و سینه زنی با برپایی آیین های ویژه در سوگ سالار شهیدان در ماتم می نشینند.
به گزارش خبرگزاری برنا از قزوین؛ ماه محرم و ایام سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) همه ساله با عظمت و شور گسترده‌ای در میان مردم ایران برپا میشود و عاشقان حسینی در این ماه با برپایی تکیه‌های عزاداری وتوزیع نذری، شرکت در هیئت‌های مذهبی، سینه‌زنی، تعزیه، تجمع‌های روز تاسوعا و عاشورا ارادت خود را به سیدالشهدا(ع) ابراز می کنند.
استان قزوین نیز با فرا رسیدن ماه محرم حال و هوای حسینی به خود می‌گیرد و مردم با برگزاری آیین‌های سوگواری در مساجد، تکایا، منازل و معابر عمومی عشق و ارادت خود را به شهید کربلا و یارانش نشان می دهد.
روضه خوانی، سنه زنی، زنجیر زنی، در چهار انبیا، حسینیه آقا سید جمال، عزاداری در امامزاده حسین(ع) و امامزاده اسماعیل(ع) و سایر بقاع متبرکه، طبق‌کشی، علامت کشی، خاکسپاری زنانه و عزاداری زنان بنی اسد از آیین‌هایی است که هر یک زیبایی، حزن و اندوه خاص خود را دارد که در این گزارش نگاهی به آنها داریم.
مراسم سوم امام حسین (ع)یا سنت طایفه بنی اسد و خاکسپاری نمادین شهدای کربلا توسط بانوان قزوینی
یکی از آیین‌های ویژه قزوین در ایام محرم «مراسم سوم امام حسین (ع) یا سنت طایفه بنی اسد» است که همزمان با دوازدهمین روز این ماه با حضور بانوان و هیات‌های عزادار زنان در این شهر برگزار میشود.
بر اساس برخی روایات، واقعه عاشورا در نزدیکی محل استقرار طایفه بنی‌اسد اتفاق افتاد و پس از واقعه، یزید مردان این طایفه را نسبت به حمل و تدفین جنازه‌های شهدا تهدید کرد تا اینکه زنان طایفه « بنی اسد » جمع شدند و جنازه‌ها را خاک کردند.
به همین خاطر زنان قزوینی هر سال در دوازدهمین روز از ماه محرم در مسجد « علی اکبر » این شهر جمع می‌شوند، عده‌ای بیل و کلنگ به دست می‌گیرند و عده‌ای دیگر پیکرهای پارچه‌ای بدون سر را بر دوش گرفته و به دور شهر می‌چرخند و به آستان مقدس امامزاده حسین(ع) رفته و عزاداری می‌کنند و دوباره به مسجد بازگشته و در آنجا به سینه‌زنی و نوحه خوانی می‌پردازند.
در این عزاداری زنان از اقوام مختلف قزوین(کرد، لر، ترک، تات و…) با لباس محلی حضور دارند.
مراسم سوم امام و عزاداری زنان طایفه بنی اسد در قزوین در سال ۹۱ با شماره ۶۵۹ در فهرست میراث ملی ناملموس به ثبت رسیده است.
مراسم سوگواری زنانه در حسینیه آقا سید جمال
مراسم سوگواری زنانه حسینیه آقا سیدجمال در ایام محرم از دیگر آیین‌های زنانه شهر قزوین است که از ابتدای ماه محرم تا دوازدهم این ماه برگزار شده و در آن تمام امور مجلس از جمله سوگواری و پذیرایی توسط بانوان صورت می گیرد.
حسینیه آقا سید جمال که در غرب مسجد جامع عتیق قزوین قرار گرفته هر ساله در دهه نخست ماه محرم میزبان زنان سوگواری است که در این مکان اقدام به نوحه‌خوانی و سینه‌زنی می‌کنند و نذورات خود را در قالب قند و چای و استکان و نعلبکی به این حسینیه اهدا می‌کنند و بیش از ۲۵ نوع سفره نذری، هر یک به نیت و روشی خاص توسط صاحبان نذور در این مکان گسترده می‌شوند.
مراسم سوگواری در این حسینیه از نه صبح تا غروب ادامه دارد و از نقاط دیگر شهر نیز در قالب هیئت در این حسینیه حضوذر پیدا می کنند.
مکان این حسینیه متعلق به آقاسید جمال میری از مبارزین بنام دوره ی مشروطه بود که بخشی از منزل مسکونی خود را به حسینیه اختصاص داد و پس از فوت وی حسینیه و همچنین منزل مسکونی ایشان که وقف امام حسین (ع) شده در دست اولاد مونث بنا به وصیت ایشان قرار گرفته که خوشبختانه این سنت مذهبی تا به امروز ادامه دارد.
مراسم سوگواری زنانه در حسینیة آقا سید جمال هم در سال۹۱ با شماره ۶۵۸ در فهرست ملی میراث ناملموس به ثبت رسیده است.
شور گرفتن پای چنار خونبار زرآباد
در روستای زرآباد واقع در منطقه الموت شرقی استان قزوین، درخت چنار قدیمی و تنومندی وجود دارد که همه ساله در ماه محرم کانون توجه خیل عزاداران حسینی است.
سالهاست طبق یک سنت دیرین در شب عاشورا مردم روستای زرآباد و هزاران زائر از گوشه و کنار کشور در صحن بقعه متبرکه امام زاده علی اصغر ( ع ) پیرامون در خت چنار به دعا و سینه زنی می‌پردازند و بنا به اعتقادات محلی هرساله هنگام اذان صبح عاشورا صمغ قرمز رنگی از این چنار جاری میشود و این اتفاق باعث اوج گرفتن ویا به اصطلاح شور گرفتن سوگواری‌ها میشود.
آیین علامت‌کشی
شهر قزوین از مهمترین و مشهورترین شهرهای علامت‌کشی در ایام سوگواری ماه محرم در ایران به شمار می‌رود .
علم یا علامت وسیله‌ای فولادی در ابعاد و اندازه‌های متفاوت است که از گذشته‌های دور تا کنون از آن به عنوان پیشرو در دسته‌های عزاداری استفاده می‌کنند.
علامت‌ها مزین به تزئینات متفاوت می‌باشند و با وسایلی همچون پر ، پارچه ترمه ، زیور آلات و … تزئین می‌شوند در مرکز ثقل علامت میله‌ای عمود وجود دارد که آن در کمربندی مخصوص به نام شیر قلاب قرار گرفته و حمل میشود، تعداد تیغه‌های علامت از سه تا ۵۲ تیغه متفاوت است.
در ایام سوگواری ماه محرم دسته‌ها علامت‌ها را از محل استقرار خود در مسجد یا تکیه تا امامزاده سلطان سید محمد در شب تاسوعا و امامزاده حسین در شب و روز عاشورا و روز ۲۸ صفر حمل می‌کنند
آیین علامت‌کشى هم با شماره 1468 در فهرست میراث ملی ناملموس به ثبت رسیده است.
آیین طبق‌کشی یا طبق‌گردانی
مراسم طبق‌گردانی یا طبق‌کشی از آیین‌های عزاداری مخصوص شهر قزوین است که هر ساله در ایام سوگواری محرم توسط هیئت‌های عزاداری این شهر انجام میشود.
طبق که در سایر نقاط ایران به نام حجله نیز شناخته میشود از قدیمی‌ترین ادوات سوگواری به شمار می‌آید، جنس طبق از چوبی به ارتفاع حدود یک و نیم متر و قطر یک متر تهیه میشود که در قدیم از طبق‌های گچی هم استفاده می‌شد و بیشتر قسمت‌های آن آینه‌کاری شده است. این طبق استوانه‌ای شکل را مردان بر سر گذاشته و حمل می‌کنند.
در شهرهای دیگر ایران طبق را هنگامی که جوانی فوت کرده باشد در مقابل منزل یا محل کار وی قرار می‌دهند ولی در قزوین علاوه بر این کاربری در سوگواری های محرم و صفر نیز استفاده میشود به طوری که آن را بر روی سر گذاشته و به همراه دسته عزاداری حمل می‌کنند و در مقابل اماکن متبرکه و یا زمان برخورد با دسته دیگر شخصی که آن را به روی سر دارد طبق را می‌گردانند.
این آیین طبق‌کشی هم در سال 98 با شماره 1914 در فهرست ملی میراث ناملموس به ثبت رسیده است.
آیین طشت‌گذاری درالوند و آبیک به یاد لب تشنگی دشت کربلا
آیین طشت گذاری یکی از مراسم کهن و از سنت‌ها و مناسک ایرانی است که در ماه محرم در شهرستان‌های البرز و آبیک از توابع استان قزوین نیز برگزار میشود.
این آیین در واقع آیین به استقبال رفتن ماه محرم است به این صورت که عزادارن طشتی را که داخل آن مقداری آب قرار دارد، به نشانه تشنگی امام حسین(ع) و یارانش در صحرای کربلا به روی دست گرفته و با نوحه‌سرایی در اطراف آن، مراسم عزاداری ماه محرم و پوشیدن لباس‌های سیاه را آغاز می‌کنند.
آیین طشت گذاری در استان‌های آذری زبان، از ریشه‌‌دارترین آیین‌های این ماه است که در روزهای پایان ماه ذی الحجه برگزار میشود و در حقیقت، برگزاری این آیین، آماده شدن حسینیان برای برگزاری مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان را نوید می‌‌دهد.
در استان قزوین نیز در بخش‌های که اقوام ترک در آنها سکونت دارند از جمله در بخش البرز، آبیک و بخش مرکزی، این آیین برگزار میشود.
این آیین مذهبی در تاریخ ۲۲ آذرماه ۹۱ به شماره ۶۶۱ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.
نوحه‌های دستگاهی
شهر قزوین از دیرباز یکی از مراکز مهم سوگواری اهل بیت (ع) مانند تعزیه و نوحه در کشور بوده که هر نوع آن دارای سبک مخصوص به خود است .
نوحه‌های دستگاهی نیز به شیوه‌ای خاص در چند مسجد قدیمی شهر قزوین اجرا میشود، ضرب و ریتم این نوحه طی اجرا متفاوت است و سینه‌زنان ضرب و سینه‌زنی خود را با نوحه خوان و میاندار هماهنگ می‌کنند.
شیوه‌های نوحه‌های دستگاهی قزوین در سال 98 باشماره 2056 در فهرست میراث ملی ناملموس به ثبت رسیده است.
مراسم مافی زیاران
این مراسم کهن همه ساله و به یاد حرکت کاروان امام حسین (ع) و یاران آن حضرت از مدینه به سمت کربلا در روستای زیاران از توابع شهرستان آبیک برگزار میشود.
عزاداران حسینی در این مراسم صبح روز عاشورای حسینی و پیش از طلوع آفتاب با حمل یک خیمه (مافی) با پارچه های نذری سبز و سیاه تزیین شده، برروی دوش شیفتگان آن حضرت به محل اجرای تعزیه‌خوانی حرکت می‌کنند.
مراسم مافی همزمان با برپایی نماز ظهر عاشورا و پخش غذاهای نذری از سوی روستاییان به میهمانان حاضر در مراسم، پایان می‌یابد.
آیین معنوی صبح عاشورا یا مراسم مافی زیاران هم در فهرست میراث ملی ناملموس به ثبت رسیده است.
غذاى سنتی اوز باستورما
پخت غذای سنتی ” اوزباستورما” از جمله مراسم مرتبط با ماه محرم است که از سده‌های گذشته به عنوان یک غذاى اصیل در میان مردم روستای کلج از توابع بخش تارم سفلی مرسوم بوده و در مراسم گوناگون اجتماعی و مذهبی کاربرد داشته است .
این غذا در حال حاضر در ظهر عاشورا در این منطقه پخته میشود و برنج،گوشت آلو، ادویه ، پیاز مواد آن را تشکیل می‌دهند.
تعزیه و به تصویرکشیدن واقعه کربلا
تعزیه نوعی نمایش مذهبی است که شخصیت‌های آن به مصیب‌خوانی واقعه کربلا می‌پردازند.مردم قزوین نیز از دیرباز با برپایی مراسم تعزیه‌خوانی در شهرستان‌ها و روستاها تصویری از واقعه عاشورا را به دید عموم نمایش داده تا مردم بطن و فلسفه قیام سیدالشهدا(ع) را لمس کنند.
این نمایش مذهبی در استان قزوین به ویژه در روستای حصار خروان به صورت سنتی از ده‌ها سال پیش مورد توجه مردم قرار داشته به نحوی که جنبه آیینی به خود گرفته و جزو رسوم آن منطقه شده و هر ساله در ایام تاسوعا و عاشورا جمع کثیری از هموطنان بومی و غیربومی برای حضور در این مراسم آیینی به حصارخروان قزوین می‌روند.
زره‌بافی سنتی قزوین، جولاهگی فولاد
هنر سنتی زره‌بافی در قزوین از روح عجین شده مردم این دیار با باورهای دینی و مذهبی آن ها نشات گرفته و در نمایش‌های آیینی ایام محرم و صفر نمود پیدا می‌کند.
این مهارت کهن هنرمندان اصیل قزوینی که هنوز با عشق به امام حسین (ع) نفس می‌کشد، در سال ۱۳۸۹ به عنوان اثر نا ملموس استان در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.
مردم استان قزوین در شهرها و روستاها همچنان با آیین های متنوع در سوگ سالار شهیدان عزاداری می کنند تا عشق و ارادت خود به حسین ابن علی (ع) را نشان دهند.
انتهای پیام
منبع: خبرگزاری برنا
نظر شما
پیشنهاد سردبیر
پرونده ویژه
تبلیغات متنی