سلامت به سبک وایفای/ از روستاهای دوردست تا قلب تهران!
به گزارش خبرگزاری برنا «رضا نیکنام»، در عصر دیجیتال، مرزهای جغرافیایی و محدودیتهای زمانی در نظام سلامت در حال محو شدن هستند. پزشکی از راه دور، بهعنوان انقلابی در ارائه خدمات بهداشتی، دسترسی به مراقبتهای پزشکی را دموکراتیک کرده و چالشهای تاریخی نظام سلامت ایران از نابرابریهای درمانی تا کمبود نیروی متخصص را هدف گرفته است. اما این تحول چگونه شکل گرفته؟ آیا زیرساختهای فناوری و فرهنگی کشور آماده پذیرش این تغییرات هستند؟ این گزارش با نگاهی تحلیلی و با استناد به نظرات کارشناسان حوزه سلامت دیجیتال، به بررسی عمیق این تحولات میپردازد.
در این دوره و زمانه، اینترنت پل ارتباطی جدیدی ساخته است؛ پلی از صفر و یکها که بیماران را به پزشکان پیوند میزند. بنابراین دیگر فاصله جغرافیایی معنایی ندارد. دردهای روستاییان در شهرها شنیده میشود و نسخهها نه برسطور کاغذ، که بر امواج نامرئی نوشته میشوند.
تاریخچه و جایگاه جهانی پزشکی از راه دور
پزشکی از راه دور (تله مدیسن) به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات( فناوری اطلاعات و ارتباطات) برای ارائه خدمات سلامت به بیماران در مناطق دورافتاده یا بدون دسترسی مستقیم به پزشک اشاره دارد. این مفهوم از دهه ۱۹۵۰ با انتقال تصاویر رادیولوژی بین بیمارستانها آغاز شد و امروزه با پیشرفت اینترنت و هوش مصنوعی، به جراحی از راه دور و مشاورههای زنده ویدئویی رسیده است.
رشد فناوری پزشکی راه درور در سالهای اخیر
به گفته جوانان متخصص اکنون هوش مصنوعی، کلود کامپیوتینگ و اینترنت (فایو جی) وارد اتاق معاینه شدهاند. در ایران امروز، یک گوشی هوشمند میتواند جایگزین گوشی معاینه شود، تبلت نقش پرونده پزشکی را بازی کند و ویدئوکنفرانس، مطب دکتر را به خانه شما بیاورد. اینجا، آینده پزشکی آغاز شده است.
محسن پیروانی متخصص انفورماتیک پزشکی در این باره میگوید:«پزشکی از راه دور در ایران با تأخیر نسبت به کشورهای پیشرفته آغاز شد، اما سرعت رشد آن در سالهای اخیر قابل توجه بوده است. بهویژه پس از شیوع ویروس کرونا، شاهد جهشی حدود ۳۰۰ درصدی در استفاده از پلتفرمهای مشاوره آنلاین بودیم.»
از مراقبتهای اولیه تا پزشکی دیجیتال
نظام سلامت ایران از دهه ۱۳۶۰ با اجرای «طرح پزشک خانواده» و تأکید بر مراقبتهای اولیه متحول شد. اما چالشهایی مانند نابرابری دسترسی بین شهر و روستا، کمبود نیروی متخصص و هزینههای بالای درمان همچنان پابرجا بودند.
نادره رضایی، پزشک خانواده معتقد است:«طرح تحول سلامت اگرچه گام مثبتی بود، اما نتوانست بهصورت ساختاری مشکلات مردم را حل کند. امروز پزشکی از راه دور میتواند مکمل این طرح باشد و دسترسی به خدمات را در مناطق محروم بهبود بخشد.»
علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی ایران نیز در گفتوگو با برنا تأکید کرد:«عدالت در سلامت تنها با توزیع عادلانه منابع محقق نمیشود، بلکه باید از فناوری برای کاهش شکافها استفاده کنیم. پزشکی از راه دور ابزاری قدرتمند در این مسیر است.»
پزشکی از راه دور در ایران و فرصتها و موانع آن
طبق گفته کارشناسان حوزه درمان، فرصتهای پزشکی از راه دور ۲ مزیت اصلی دارد. یکی دسترسی عادلانه؛ یعنی ساکنان مناطق محروم میتوانند از مشاوره متخصصان برخوردار شوند و دیگری کاهش هزینهها برای بیماران با صرفهجویی در زمان و هزینههای سفر برای بیماران و پزشکان.
فرید محمدی، مدیر یکی از استارتآپهای فعال درحوزه سلامت دیجیتال، در این زمینه میگوید:«در یک پروژه پایلوت دریک استان محروم کشور، توانستیم با راهاندازی کلینیکهای دیجیتال، زمان انتظار برای ویزیت متخصص را از ۳ ماه به ۴۸ ساعت کاهش دهیم.»
آمارها میگوید هر روز ۳۰۰ ایرانی به دلیل نرسیدن به موقع به پزشک متخصص، جان خود را از دست میدهند. اما یک راهحل ساده وجود دارد. پزشکی از راه دور در ۲ سال گذشته، استفاده از مشاورههای آنلاین پزشکی در کشور ۴۰۰ درصد رشد کرده است. آیا این فناوری میتواند مرگهای قابل پیشگیری را متوقف کند؟
موانع اصلی در پزشکی از راه دور چیست؟
به عقیده کارشناسان این حوزه، کمبود زیرساختهای اینترنتی، مثل سرعت پایین به ویژه درمناطق روستایی که با محدودیت پهنای باند نیز مواجهند، عدم آگاهی و دانش، و مقاومت فرهنگی بخشی از جامعه در این زمینه، چراکه هنوز بیشتر بیماران و پزشکان به ویزیت حضوری عادت دارند.
فاطمه سورانی، روانشناس سلامت در تحلیل این موضوع بیان میکند:«بسیاری از بیماران، بهویژه سالمندان، به رابطه چهرهبهچهره با پزشک اعتماد دارند. برای تغییر این نگرش، نیاز به آموزش و فرهنگسازی داریم.»
علی مرادی، فعال حوزه سلامت نیز پیشنهاد میدهد:«ادغام سامانههای موجود مانند سامانه سیب با پلتفرمهای تلهمدیسین میتواند به ایجاد اکوسیستم یکپارچه سلامت دیجیتال کمک کند.»
مرور تجربههای خوب از درمان از راه دور
ساعت ۲ نیمهشب، درد شدید در قفسهسینه، اکبر ۶۵ ساله را از خواب بیدار کرد. درآن روستای دورافتاده، نزدیکترین بیمارستان ۲ ساعت فاصله داشت. اما این بار، به جای مسافرت پراسترس، گوشی موبایلش را برداشت. با چند کلیک بر روی متخصص قلب، مشاوره ۱۰ دقیقهای گرفت و نسخه دیجیتال، جان او را نجات داد. این نمونهای، معجزه پزشکی از راه دور در کشورمان است.
مرضیه، ۷۲ ساله، هم که ساکن یک روستای دورافتاده است، در این رابطه میگوید: «قبلاً برای ویزیت متخصص قلب باید ۵ ساعت راه میرفتیم. حالا با تبلتی که فرزندم خریده، هفتهای یکبار با دکتر صحبت میکنم. حتی فشارم رو خود دستگاه به دکتر نشون میده! این فناوری برای ما روستاییها مثل معجزه است.»
حسن، ۶۸ ساله، بیمار دیابتی در تهران نیز از این پیشرفت دیجیتال درمانی خیلی راضی است و عنوان میکند:«شاید باور نکنید اما اپلیکیشن «یادآوری دارو» زندگیام را نجات داد. قبلاً گاهی انسولین را فراموش میکردم، اما حالا با هشدار موبایل و تماس خودکار پرستار، دیگر خطایی پیش نمیآید.»
نیما، ۲۸ ساله، برنامهنویس اظهار میکند:«با شغل پرمشغلهام، ویزیت آنلاین بهترین گزینه است. ماه گذشته در ۲۰ دقیقه مشاوره پوست گرفتم و نسخه دیجیتال هم به داروخانه فرستاده شد. دیگر نیازی به ترافیک و اتلاف وقت نیست.»
سارا، ۳۲ ساله، مادر دو فرزند در کرج نیز از تجربه خوبی که داشته حرف می زند و میگوید:«اگر شبی بچهها تب کنند، با اپلیکیشنهای سلامت با متخصص اطفال تماس میگیرم. دیگر نیازی به اورژانس نصفهشب نیست. حتی هزینهها هم برای ما کمتر شده است.»
مخالفان درمان آنلاین چه دلایلی میآورند
اما پزشکی از راه دور مخالفانی هم دارد؛ مثلا فاطمه، ۷۵ ساله، ساکن محله پامنار تهران میگوید:«دکتر آنلاین؟! من حتی بلد نیستم گوشی را جواب بدهم! آخرین بار که تلاش کردم با کمک نوهام ویزیت شوم، اینترنت قطع شد و کلی استرس گرفتم. ترجیح میدهم همان مطب قدیمی با بوی الکل و سر و صدای بیماران در صف مطلب دکتر را بشنوم.»
یا محمد، ۸۰ ساله، بازنشسته آموزش و پرورش که عقیده دارد:«پزشک باید گوشی معاینه نبض بیمار را بگیرد، نه از طریق صفحه موبایل! این روشها باعث شده احساس کنم مثل یک کالا هستم که بررسی میشود، نه یک انسان.»
و اما امیر، ۲۵ ساله، دانشجوی پزشکی در تهران برخلاف دیگرهم نسلیهایش اینگونه بیان میکند:«به عنوان کسی که با آناتومی بدن آشنا هستم، معتقدم بسیاری از تشخیصها نیاز به معاینه فیزیکی دارد. پزشکی از راه دور ممکن است علائم حیاتی مثل تورم غدد لنفاوی را نادیده بگیرد.»
هستی، ۳۰ ساله، طراح گرافیک نیز اینگونه ساز مخالف میزند:«من تجربه بدی با مشاوره آنلاین روانشناسی داشتم. دکتر فقط به حرفهایم گوش میداد و هیچ واکنشی نشان نمیداد. احساس میکردم به یک ربات صحبت میکنم.»
سلامت دیجیتال، ضرورتی اجتنابناپذیر
باید اعتراف کرد که پزشکی از راه دور به جز اینکه یک فناوری نوین در حوزه درمان است، راهحلی برای عدالت درمانی در کشور به شمار میرود. همانطور که دکتر روزبه بابایی، جامعهشناس پزشکی اشاره میکند:«تحول دیجیتال در سلامت صرفاً بحث فناوری نیست، بلکه تغییر پارادایم در ارائه خدمات درمانی به مردم است و موفقیت آن نیازمند همراهی سیاستگذاران، پزشکان و جامعه است.»
نکته آخر اینکه، تکمیل کننده نظام عادلانه سلامت کشور در گرو دیجیتالی شدن است؛ آیندهای که در آن هر شهروند ایرانی، فارغ از موقعیت جغرافیایی محل زندگی، به بهترین خدمات درمانی دسترسی پیدا کند.
انتهای پیام/
