دستیار اجتماعی رئیس جمهور: عامل اقتصادی و امید به آینده دو عنصر مهم عدم فرزندآوری در کشور است
علی ربیعی روز دوشنبه ۲۴ آذر همایش آینده جمعیت ایران در نگاه صاحبنظران علوم اجتماعی با اشاره به جایگاه تاریخی تبریز در اندیشه ایرانی گفت: تبریز همواره خاستگاه عقلانیت انتقادی در تاریخ ایران بوده است، از نقش آن در تحول علوم دینی گرفته تا اندیشههایی که علامه طباطبایی از آن با عنوان «گفتوگو با زمانه» یاد میکرد، این سنت فکری، امروز نیز باید در نقد و اصلاح سیاستهای کلان، از جمله سیاستهای جمعیتی، فعال باشد.
وی با اشاره به برخی چهرههای کمتر شناختهشده فرهنگ و اندیشه ایران از جمله شهید سرلشگر محمد باقری و شهیدان باکری، افزود: متأسفانه برخی شخصیتهای ایراندوست و تأثیرگذار در فرهنگ ایرانی آنگونه که شایسته است شناخته نشدند، پاسداشت این چهرهها بخشی از حافظه فرهنگی ماست و نباید در هیاهوی مسائل روز به فراموشی سپرده شود.
وی با تمرکز بر موضوع جمعیت تأکید کرد: هدف از طرح نقدها، تخریب سیاستها نیست، بلکه اصلاح آنهاست. سیاستگذاری جمعیتی کشور نیازمند بازنگری جدی است، از سال ۱۳۹۲ که نرخ باروری حدود ۱.۸ بود تا امروز، با وجود اجرای سیاستهای جمعیتی، نهتنها با کاهش جمعیت مواجهایم، بلکه با دگرگونی همزمان در ساختار و کیفیت جمعیت نیز روبهرو شدهایم و این آمار به ۱.۴۵ رسیده است.
ربیعی ادامه داد: آنچه امروز با آن مواجه هستیم صرفاً کاهش عددی جمعیت نیست، بلکه «تغییر هندسه جمعیت» است، برای نخستین بار، تعداد موالید سالانه به زیر یک میلیون نفر رسیده و سهم سالمندان بالای ۶۵ سال به حدود هشت درصد کل جمعیت افزایش یافته است، این آمارها نشان میدهد ایران بهصورت رسمی وارد مسیر تبدیلشدن به یک جامعه سالمند شده است.
وی با بیان اینکه این روند در استانهای مختلف کشور یکسان نیست و افزود: در استانهایی مانند گیلان و مازندران، عملاً با الگوی یک جامعه سالمند مواجه هستیم، در حالی که در استانهایی مانند سیستان و بلوچستان و هرمزگان همچنان ساختار سنی جوان غالب است، این نابرابریهای منطقهای باید در سیاستگذاریها به رسمیت شناخته شود.
وی با اشاره به وضعیت رفاهی و اجتماعی جمعیت گفت: امروز حدود هفت میلیون ایرانی فاقد پوشش بیمهای تأمین اجتماعی هستند، این مسئله در کنار گسترش تجرد، تغییر سبک زندگی و بهویژه وضعیت زنان، میتواند در آیندهای نهچندان دور به شکلگیری پدیده «سالمندان فقیر» منجر شود. بنابراین، سیاستگذاری جمعیتی باید معطوف به سالمندی و مبتنی بر نگاه آیندهنگر به سلامت، تأمین اجتماعی و عدالت باشد.
دستیار اجتماعی رئیس جمهور و رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات تأکید کرد: اگر سیاستگذاری جمعیتی صرفاً بر افزایش موالید تمرکز کند و همزمان به کیفیت زندگی، ساختار خانواده، نظام چندلایه تأمین اجتماعی و تحولات فرهنگی توجه نداشته باشد، عملاً خنثی خواهد شد، علوم اجتماعی به ما میگوید سیاست به معنای مداخله در شیوه زندگی است و نمیتوان با منطقهای گذشته، برای نسلهای دهه ۸۰ و ۹۰ تصمیمگیری کرد.
وی با اشاره به شکاف میان سیاستگذاری رسمی و جهان اجتماعی نسل جوان گفت: در سطح سیاست، همچنان درباره ازدواج و فرزندآوری با واژگان قدیمی صحبت میکنیم، در حالی که برای نسل جدید، مفاهیمی مانند کیفیت زندگی، آزادی، امکان تحرک اجتماعی و امنیت آینده تعیینکننده است. نادیدهگرفتن این واقعیتها به معنای اتلاف پنجره جمعیتی و معلقماندن روایت زندگی یک نسل است.
وی بر نقش زنان در افزایش جمعیت تاکید کرد و افزود: زنان نهتنها سرمایه انسانی ایران، بلکه یک متغیر استراتژیک در تحولات جمعیتی هستند. با این حال، سیاستگذاری معطوف به زنان بهطور جدی و نظاممند شکل نگرفته است. بدون توجه واقعی به جایگاه زنان، تغییرات کیفی در زندگی نسلها و در نتیجه مدیریت تحولات کمی جمعیت نیز امکانپذیر نخواهد بود.
