سه نشانه مهم حصول توافق هسته‌ای

سرویس سیاسی برنا: اظهار نظرها طی چند روز گذشته پیرامون مذاکرات هسته ای جملگی بر نزدیکی توافق هسته ای و پیشرفت های قابل قبول در دو دور مذاکرات اخیر «ژنو» و «مونترو» سوئیس حکایت دارد.

از سید عباس عراقچی تا فدریگا موگرینی همگی از پیشرفت در مذاکرات و حصول توافق در آینده ای نزدیک خبر می دهند اما مهم تر از این اظهارات و گفتارها نشانه های ملموسی است که بتواند صحت این اظهارات را به شکلی ملموس و عینی مورد تایید قرار دهد و رسیدن به توافق هسته ای را فارغ از گفتارهای نمادین در دسترس جلوه گر کند.

سه اتفاق طی چند روز گذشته نشانگر پیشرفت در مذاکرات و حصول توافق هسته ای است. که در این مقال به بررسی اجمالی آن خواهیم پرداخت، تحولاتی که نشان می دهد خبر خوش هسته ای در شرف وقوع است و تلاش های دو طرف مذاکره کننده پس از 12 سال می رود که پرونده هسته ای را به نقطه غایی و نهایی خود رهنمون کند.

در ابتدا به کنش نتانیاهو و واکنش های پیامدی آن خواهیم پرداخت. نخست وزیر اسرائیل بر خلاف عرف متداول و در اقدامی عجولانه به کنگره آمریکا رفت تا علیه توافق هسته ای محتمل میان ایران و 1+5 سخنرانی کند. نتانیاهو با علم به اینکه این اتفاق با مخالفت دولت آمریکا روبرو شده و می تواند در شرایط حساس انتخاباتی به مثابه تیغ دو لبه ای باشد که سرنوشت سیاسی او را دچار خدشه و آسیب جدی کند به کنگره رفت، اقدامی که نشان می دهد وی تا چه میزان نگران انجام توافق هسته ای است. نکته آنکه اسرائیلی ها منابع اطلاعاتی قوی در ساختار قدرت ایالات متحده دارند و نگرانی نتانیاهو با علم به این نکته انجام پذیرفته است. از طرف دیگر برای اولین بار در تاریخ روابط چند دهه ای اسرائیل و آمریکا جملگی دولت مردان آمریکایی به اظهار نظرهای شدید الحن و تقبیح ادعاهای پوچ و تکرای نتانیاهو پرداختند. نکته ای که از یکسو نشان دهنده اوج حساسیت و رغبت دولت آمریکا به انجام توافق هسته ای است و از طرف دیگر حکایت از این دارد که طرف آمریکایی با علم به هزینه های این واکنش ها کفه منافع توافق هسته ای را سنگین تر از هزینه های مخالفت با شریک راهبردی دانسته است و بدیهی است که چنین سرمایه گذاری سنگین سیاسی بدون اطمنیان از نتیجه بخشی آن قماری خطرناک بوده و عقلانی نیست و اوباما و شرکای دموکرات نسبت به حصول توافق هسته ای اطمینان قابل قبولی داشته اند که اینگونه به میدان آمده اند.

دومین شق ماجرا به سفر جان کری وزیر امور خارجه آمریکا به ریاض معطوف است. وزیر خارجه ایالات متحده بلافاصله پس از مذاکره رو در رو و حساس با وزیر خارجه کشورمان به ریاض می رود تا با مقامات عربستانی به گفت و گو و تبادل نظر در خصوص روند مذاکرات و پرونده هسته ای بپردازد. این سفر آنهم بدین شکل و سیاق اگر معطوف به پیشرفت های قابل توجه و نزدیک شدن به توافق هسته ای نباشد، نمی تواند موضوعیت داشته و در دستور کار قرار بگیرد. عربستان سعودی به عنوان یک بازیگر حساس منطقه ای و نیز به عنوان شریک راهبردی آمریکا در خاورمیانه چه بپسندیم و چه نپسندیم در خصوص مذاکرات هسته ای نقش غیر قابل انکاری داشته و نمی توان آنان را از دایره معادلات حذف کرد. در ادوار قبلی نیز شاهد کارشکنی و اقدامات تخریبی عربستانی ها در روند توافق هسته ای بوده ایم و آمریکایی ها نمی خواهند از یکطرف توافق هسته ای با ایران را از دسته رفته ببینند و از طرف دیگر شریکی چون عربستان را در منطقه از دست بدهند اینجاست که جلب رضایت آنان با توجه به قریب الوقوع بودن توافق هسته ای اهمیت می یابد. نکته آنکه این سفر با توجه به اظهار نظرهای دو وزیر خارجه در کنفرانس خبری مشترک، مثمر ثمر بوده و به نتیجه مطلوب رهنمون شده است. چرا که سعود الفیصل برای اولین بار و به شکل رسمی اعلام کرده که کشورهای عرب منطقه از مذاکرات حمایت می کنند. وی البته نگرانی خود را هم نسبت به این موضوع کتمان نکرده است. نکته ای که طبیعی هم به نظر می رسد و عربستانی ها از قدرت یابی دو چندان ایران بواسطه توافق هسته ای نگران هستند و خواستار ارائه تضمین هایی برای عدم افزایش چالش های منطقه ای میان ایران و عربستان پس از توافق هسته ای هستند. هر چه هست جلب رضایت مشروط عربستان می تواند گام مهمی در انعقاد توافق هسته ای میان ایران و غرب باشد.

سومین نکته ای که در چند روز گذشته به منصه ظهور رسیده و می تواند نشان از حصول توافق هسته ای باشد. تشکیل جلسه وزرای خارجه تروئیکای اروپایی با حضور وزیر خارجه ایالات متحده است که وزارت خارجه فرانسه خبر از تشکیل این جلسه داده است. از آنجا که آمریکا و شرکای اروپایی مهم ترین حلقه اعمال تحریم ها علیه ایران بوده و علاوه بر تحریم های یکجانبه در اعمال تحریم های بین المللی و تحریم های معطوف به شورای امنیت نقش بسزایی داشته اند و بر اساس گفته وزیر امور خارجه کشورمان مذاکرات مونترو بر روی فرآیند لغو تحریم ها و حل و فصل این موضوع متمرکز بوده، برگزاری جلسه میان وزرای خارجه حلقه اصلی تحریم ها نشان از آن دارد که در مونترو توافقاتی به عمل آمده یا این ضرورت احساس شده که تحریم کنندگان با گردهمایی در سطوح عالی فکری در این زمینه کرده و سر و شکلی به موضوع لغو تحریم ها بدهند. یکی از دو موضوع مهمی که پیش از مذاکرات دو دوره اخیر به همراه موضوع ظرفیت غنی سازی از نکات لاینحل در مذاکرات بود و پس از اذعان و اشاره به پیشرفت در ابعاد فنی به نظر می رسد در خصوص تحریم ها نیز تحولاتی بزرگ در شرف وقوع است.

هر چه هست تمامی تحولات حکایت از آن دارد که این بار در ماه مارس سال 2015 میلادی توافق هسته ای بیش از هر زمان دیگری در شرف وقوع است و این بار مقدمات و تمهیدات مفصل و منسجمی در حال شکل گیری است که امکان کارشکنی های نابهنگام و تخریبی را به حداقل ممکن رسانده و می توان منتظر اتفاق بزرگ و نهایی در پرونده هسته ای بود.