چرا قیمت دلار ریزش نکرد؟

به گزارش خبرگزاری برنا، دنیای اقتصاد نوشت: حرکت خلاف انتظار دلار که به غافلگیری عمومی تبدیل شده است این پرسش اساسی را مطرح کرده است که چه عاملی مانع سقوط آزاد قیمت ها در بازار ارز شد.

بررسی های «دنیای اقتصاد» که با استناد به مشاهدات میدانی از بازار ارز انجام شده، نشان می دهد 5 عامل مانع سرایت شوک منفی به بازار ارز شدند. برخی از این عوامل به انتظارات و تلقی های بازار باز می گردد، اما برخی عوامل هم ریشه در رفتار بازیگران و مختصات بازار در ابتدای سال جاری دارد.

تحلیل های مثبت و منفی از اتفاق لوزان

شاید پیش از هر چیز خفیف شدن اثر رویداد شامگاه 13 فروردین بر بازار ارز را بعضی مرتبط با نهایی نبودن توافق ایران با غرب در موضوع هسته ای می دانند. طبق سخنان مذاکره کنندگان کشور نیز بیانیه سوئیس هیچ وجه حقوقی ندارد و یک توافق محسوب نمی شود، در نتیجه عده ای با تکیه بر این موضوع و اینکه امکان دارد تا فرصت نهایی توافق، یعنی 10تیرماه، اتفاقات دیگری رخ دهد، هیجانات فعلی در بازارهای کشور نظیر بازار سرمایه و ارز را کاذب قلمداد می کنند. برخی نیز با توجه به چارچوب های راه حل معتقدند: زمان موردنظر برای واکنش به این اتفاق نرسیده است و عوامل بازار با جدی شدن اجرای راه حل ها به تعیین موضع خواهند پرداخت. از منظر این تحلیل موعد واکنش را باید در هفته های بعد از 10 تیر انتظار کشید. همچنین، عده ای نیز بر این باورند با توجه به تسهیل شدن روابط تجاری و پولی ایران با کشورهای جهان پس از توافق، تقاضای ارز بیش از گذشته خواهد بود و با این انتظار، دلیلی برای پایین تر آمدن قیمت ارز وجود ندارد.

رصد واکنش ها

یکی از موضوعاتی که به شدت زیر ذره بین فعالان بازارها مالی کشور است، واکنش به بیانیه سوئیس در سطوح عالی نظام است. با اینکه در همان روز بعد از انتشار بیانیه، اکثریت قریب به اتفاق مسوولان ارشد، به حمایت از تیم مذاکره کننده هسته ای کشور پرداختند اما فعالان بازار کماکان به انتظار برایند واکنش های داخلی در روزهای آینده هستند. برخی فعالان می گویند؛ درصورتی که میانگین واکنش ها به این اتفاق مثبت باشد، بازار فرض را بر آن می گذارد که اجماع برای انجام توافق در تیرماه وجود دارد و این خود می تواند متغیری برای تعیین جهت قیمت ها در بازار باشد.

وضعیت بازار پیش و پس از انتشار بیانیه

در آخرین روزهای سال 93، بازار ارز ریزش قابل ملاحظه ای را تجربه کرد و قیمت دلار که در اوایل اسفند در محدوده 3400 تا 3500 تومان بود، حتی تا 3160 تومان نیز کاهش یافت. با اینکه این کاهش پایدار نبود و سرانجام قیمت دلار در سال 93 در بازه 3340 تا 3360 تومانی تثبیت شد، اما پایش بازار ارز گواه آن بود که بسیاری از معامله گران و بازیگران جدی بازار ارز با توجه به شنیده های خود از روند آن هنگام مذاکرات، موجودی ارزی خود را به موجودی ریالی تغییر دادند و به عبارتی دیگر، با موجودی ارزی اندکی به انتظار نتیجه مذاکرات نشستند. البته، عرضه سنگین ارز در بازار توسط شرکت ها در آخرین روزهای سال نیز بر کاهش قیمت تاثیر بسزایی داشت و در واقع سمت عرضه در هفته های پایانی اسفند سنگینی می کرد. با تمام این اوصاف، خبر تفاهم صورت گرفته در آخرین روز تعطیلات سال نو با اینکه می توانست بازاری سنگین شده از موجودی ارزی را سبک کرده و قیمت را به زیر کشاند، اما شرایط بازار در زمان رویداد سوئیس طوری بود که ارز قابل ملاحظه ای برای فروش در بازار وجود نداشت و برخلاف آن، معامله گران مؤثر و بزرگ و حتی افراد خرده پا، مترصد خرید در قیمت های مناسب و پایین بودند. در نتیجه، به عوض اینکه در این حجم زیادی از ارز به ریال تبدیل شود، حجم هنگفتی از موجودی ریالی آماده در بازار ارز، دلاری را که به طور هیجانی سقوط کرد بلعید و در مدتی چند ساعته تبدیل به ارز شد.

معاملات آتی و ترمز کاهش قیمت

در بازار ارز معامله به دو صورت آخر وقت و فردایی اقدام به پیش خرید ارز می کنند. پس از دستورالعمل 29 دی ماه بانک مرکزی این معاملات متوقف شده بود، اما از اواخر اسفند و ریزش قیمت ها مجددا این نوع معاملات به بازار بازگشت.در هفته جاری به جز زمانی بسیار محدود در دیگر ساعات قیمت های پیش خرید از قیمت نقدی لحظه ای بالاتر بود. فعالان معتقدند: معامله کنندگان فردایی با افزایش جزئی قیمت تلاش داشتند از طریق نوسان گیری سود کنند. در واقع هدف این گروه سود لحظه ای از نوسان محدود قیمت ها است و به دنبال نگه داشت ارز به صورت دراز مدت نیستند. این نوع معاملات هم در مقابله با کاهش قیمت ارز در بازار سهم داشته است.

مقابله سیاست گذار با نوسان

یکی دیگر از عوامل کنترل دامنه نوسان منفی قیمت دلار رفتار سیاست گذار است.

چنانکه از گفته های رئیس و معاونان بانک مرکزی کشور بر می آید، آنچه در مورد قیمت ارز آزاد مطلوب بانک مرکزی است، نه قیمت بالا و روند صعودی آن و نه قیمت های پایین و ریزش دامنه دار آن است؛ بلکه ثبات بازار، نوسان قابل پیش بینی و متعادل قیمت است که هدف این نهاد قرار گرفته است. در نتیجه، ضمن این که بانک مرکزی بیان می دارد مخالفتی با کاهش بیشتر قیمت ارز ندارد، اما چندان که در مواقع هیجانات صعودی این نهاد با مداخله خود در بازار و عرضه ارز سعی در برقراری آرامش می کند، قابل انتظار است که در هیجانات ریزشی این بازار نیز بانک مرکزی مداخله کرده و خود به بزرگ ترین مشتری ارز ارزان قیمت مبدل شود. با این کار، بانک مرکزی سعی دارد قیمت از حد تعادلی خود به یکباره فاصله نگرفته و نگرانی از کاهش یا افزایش شدید قیمت ارز نزد تجار و فعالان اقتصادی را مرتفع کند. چنانکه مواضع بانک مرکزی نیز این را تایید می کند، گرانی یا ارزانی بیش از اندازه ارز هر دو می تواند در شرایط فعلی برای کشور مضر باشد. در صورتی که قیمت دلار در بازار آزاد بیش از حد واقعی افزایش یافته و مانند سال های 91 و 92 روند هیجانی صعودی در پیش گیرد، منجر به افزایش قیمت بی رویه کالاهای وارداتی و تشدید تورم خواهد شد. از سوی دیگر، با توجه به اینکه سطح توسعه یافتگی مالی کشور همچنان مطلوب نبوده و مسیرهای انتقال پول با خارج از کشور هموار نیست، نمی توان انتظار داشت افزایش قیمت ارز در کوتاه و میان مدت بتواند باعث تقویت صادرات و افزایش عرضه ارز شود. در مقابل، کاهش بیش از حد قیمت ارز نیز می تواند صادرکنندگان را از داشتن مزیت قیمتی و بازدهی مورد انتظار، مأیوس کرده و سبب تضعیف صادرات و هجوم کالاهای وارداتی به کشور شود. در نتیجه، اینکه بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر و متولی بازار پولی کشور سعی در تثبیت و مدیریت هدفمند بازار ارز داشته و در هیجانات در بازار مداخله کند، انتظاری بجا و معقول خواهد بود که به نظر می رسد در واقعه اخیر پس از بیانیه سوئیس نیز این نقش را ایفا کرده است.