نیم نگاهی به دستاوردهای کنفرانس ایران و اروپا بعد از توافق هسته ای ؛در سفر معاون علمی-فناوری رییس جمهور

به گزارش گروه جوان و جامعه خبرگزاری برنا، به نقل از مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دقیقا یک هفته پس از اعلام توافق نهایی هسته‌ای در شهر وین اتریش که با حضور قدرت های بزرگ جهان در کنار جمهوری اسلامی ایران به انجام رسید، همان شهر میزبان دو مقام عالیرتبه از ایران بود در کنفرانسی با عنوان «ایران و اروپا». کمتر کسی پیش بینی می کرد که نتایج این توافق، چنان با شتاب و فی الفور در قلب اروپا ظهور کرد.

فناوران، صنعتگران، بازرگانان و فعالان عرصه های علمی و اقتصادی اتریش، آلمان و برخی از کشورهای اروپایی در این کنفرانس به همراه چند وزیر کلیدی کابینه آقای فیشر رییس جمهوری اتریش نیز در کنار رییس اتاق بازرگانی اتریش و اعضای آن، از حاضران کنفرانس مزبور بودند تا ضمن آشنایی از وضعیت جدید علم و فناوری در ایران، ظرفیت های فناوری و اقتصادی را برای ارتباط بیشتر و فعالیت های مشترک ارزیابی کنند.

سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری به همراه محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران، به همراه جمعی از مدیران ارشد سازمان های مختلف علمی، اقتصادی و تجاری و صاحبان صنایع و کارآفرینان مطرح کشور در این کنفرانس دو روزه حضور داشتند و سفره دیپلماسی علمی جمهوری اسلامی ایران را پررنگ و پردستاوردتر کردند. یکم و دوم مردادماه 1394، تاریخ برگزاری این کنفرانس بود.

در گزارش حاضر، با مهندس علی مرتضی بیرنگ معاون امور بین الملل و تبادل فناوری معاونت علمی و فناوری همراه می شویم تا از اهمیت این برنامه کوتاه اما پر اتفاق، بیشتر بدانیم.

اتریش کجاست

موتسارت، هایدن، شوئنبرگ، مالر، شوبرت و اشتراوس؛ عناوینی هستند که با شنیدن نام اتریش، در ذهن ما متبادر می شوند. اینها از جمله بزرگترین آهنگسازان جهان و خالق آثاری ماندگار در تاریخ موسیقی هستند. اما، اینها، یک روی سکه اتریش است. البته قریب به اتفاق، می دانیم که اتریش کشوری کوچک و کم جمعیت در قلب اروپاست که پیشینه تاریخی قابل توجهی دارد و جزو کشورهای توسعه یافته محسوب می شود. با این حال، به گفته بیرنگ «اتریش یکی از کشورهایی است با جمعیت کمتر از 9 میلیون نفر که هم به لحاظ تکنولوژی، مهم و توانمند است و هم به لحاظ سیاسی جایگاه تاثیرگذاری دارد. حضور سازمان های مختلف بین المللی از جمله آژانس بین المللی انرژی اتمی و دفتر سازمان ملل متحد در پایتخت این کشور، نشان از جایگاه استراتژیک این سرزمین دارد.»

علاوه بر اینها، اتریش در اتحادیه اروپا و در عرصه بین المللی وجاهت خوبی برای خودش دارد تا جایی که مهم ترین و سرنوشت ساز ترین مذاکرات معروف جمهوری اسلامی ایران و کشورهای 5+1 که از مهمترین و طولانی ترین مذاکرات تاریخ دیپلماسی جهان در سده اخیر است، در این کشور انجام شد و منجر به صدور بیانیه معروف وین به عنوان نهایی شدن توافق هسته ای شد.

جدای از اینها، به گفته بیرنگ، «رابطه ایران و اتریش در دهه های گذشته، رابطه خوبی بوده است و ایران این کشور را به عنوان دروازه ورود به اروپا از دریچه علم و فناوری و اقتصادی می دیده است. آنچه که مهم است اینکه، این کشور بیش از هشت میلیون نفری با مساحت کم اش نسبت به جمهوری اسلامی ایران، در حوزه فناوری های مختلف، رده های بالایی دارد. صنایع این کشور در قطعه‏سازی، طراحی و ساخت قطعات مهم و تولید ابزارآلات دقیق برای کمپانی های مهم دنیا از جمله مرسدس بنز آلمان، توان زیادی دارد. در سطح بین المللی هم شرکت هایشان شناخته شده هستند.»

با این حال، رابطه ایران و اتریش طی چند سال اخیر، به واسطه تحریم های اتحادیه اروپا و تشدید شدن تحریم های بین المللی، کمرنگ شد. «مسوولان و مدیران حوزه فناوری اتریش اطلاعات شان به روز نیست درباره ظرفیت و دستاوردهای علمی ایران. از طرف دیگر رشد شتابانی در حوزه علم و فناوری ایران رخ داده است و این موضوع، کم اطلاعی از پیشرفت های ایران را چندبرابر کرده است.» این نکته ای بود که بیرنگ گفت و یکی از اهداف برگزاری کنفرانس «ایران و اروپا» محسوب می شد.

«ایران و اروپا» چطور شکل گرفت

ساده انگارانه خواهد بود اگر فکر کنیم کنفرانس «ایران و اروپا» بلافاصله بعد از انجام توافق هسته ای و در فاصله کمتر از یک هفته برنامه ریزی شده باشد. بی شک برای برگزاری درست چنین برنامه ای، ماه ها زمان لازم است. معاون امور بین الملل و تبادل فناوری معاونت علمی در این باره توضیح می دهد: «از حدود اواخر سال گذشته موسسه روند که موسسه توانمندی است در بخش بین الملل، طراحی کردند که کنفرانسی در اتریش داشته باشند برای معرفی فرصت های سرمایه گذاری در حوزه های مختلف در ایران. در سال گذشته پیش بینی می شد کرد که گفت وگوهای هسته ای، روند مثبتی را به همراه داشته باشد و به قول رییس جمهوری محترم؛ دیوار تحریم ها ترک خورده است. چند ماه قبل تاریخ دقیق برقراری کنفرانس، تعیین شد و طوری زمان و برنامه ها تنظیم شد که بعد از مذاکرات وین برگزار شود. به لطف خدا بحث توافق انجام شد و دست برتر را هم برای کشور داشت. دقیقا یک هفته بعد از توافق و در همان شهر برنامه ای در این سطح با حضور معاون علمی و فناوری رییس جمهوری، وزیر صنعت و معاونین سازمان های مختلف برگزار شد و تبادلات سازنده ای هم در بخش فناوری و صنعتی شکل گرفت.

بیرنگ از برپایی پرشور این کنفرانس در محل برگزاری اش -اتاق بازرگانی اتریش- سخن گفت و اینکه؛ در آن محل، «جایی برای سوزن انداختن نبود» حتی در مراسم افتتاحیه، بسیاری از مدعوین مهم، مجبور بودند به صورت ایستاده در کنار دیوارهای سالن همایش، پیگیر سخنرانی ها و ابراز نظرات باشند. «استقبال خوبی از کنفرانس شده بود. این؛ نشان از عطش اروپایی ها درباره اطلاع گرفتن از وضعیت بازار و فرصت‏های سرمایه‏گذاری در ایران داشت».

این برنامه در صدر اخبار رسانه های بین المللی قرار گرفت. همه با آب و تاب گفته ها و اتفاقات آن را منتشر می کردند. همانطور که پیش‏بینی می‏شد رسانه های اسراییلی (رژیم صهیونیستی) اسپند روی آتش بودند و تا می توانستند علیه این رخداد انتقادهای شدید می‏کردند. چند نفر کمتر از انگشت های دو دست هم اجیر کرده بودند تا پلاکاردهای ضد ایران به دست بگیرند و جلوی سالن برگزاری کنفرانس بایستند تا فضا را تحت الشعاع قرار دهند. اما به اعتقاد بیرنگ «انتقادها و حرکت های مخالفان، از اهمیت کار نه تنها نکاست بلکه افزود.»

در حاشیه کنفرانس چه رخ داد

خارج از عادت مألوف، این سفر و کنفرانس دو روزه آورده های عملی هم با خود داشت و صرفا در حد مذاکره و بحث و گفت وگو و تصمیم گیری خلاصه نشد. دو قرارداد مهم در حاشیه این کنفرانس امضا شد. این دو قرارداد پیرو فعالیت های یکساله معاونت علمی و فناوری رییس جمهوری در زمینه همکاری مشترک با شرکت های اروپایی درخصوص انتقال فناوری های پیشرفته و به روز دنیا به ایران بود. تولید موتور نسل جدید همسو و هم خوان با محیط زیست و مرکز پیشرفته تست آلاینده ها در سطح ملی؛ دو پروژه ای بود که نخستین گام عملیاتی اش، در همان اتاق بازرگانی اتریش برداشته شد.

با امضای قرارداد نخست، تولید موتور با فناوری روز که از آلایندگی و مصرف سوخت کمتر متناسب با استانداردهای روز اروپا و انتقال فناوری، طراحی و مالکیت همزمان به ایران به صورت رسمی صورت می گیرد. این پروژه از طریق یک کنسرسیوم که متشکل از معاونت علمی، دو شرکت دانش بنیان داخلی و دو شرکت آلمانی و اتریشی انجام می شود. 60 درصد از سهام این کنسرسیوم متعلق به ایران و 40 درصد از آن نیز متعلق به شرکت های اروپایی خواهد بود. این موتور خودرو، سه سلیندر و 1000 سی سی است که از خانواده 80 تا 120 اسب بخار را شامل می شود و قابل نصب روی تمام خودروهای تولیدی در ایران است. توجه به این نکته ضروری است که این موتور همزمان با طراحی بر مبنای نیاز داخل، امکان تغییر، توسعه و روزآمدی را دارد که می تواند با توجه به نیازهای آینده و توسعه ای که مدنظر کشور ایران است روزآمد شود.

نسل اول این موتور توسط یکی از کاربرهای شرکت سایپا در ماه های اخیر روی خودروی تیبا نصب شده است. با توجه به اینکه این موتور دارای قدرت بالایی است گیربکس انتقال دهنده نیرومحرکه همزمان مدرن سازی و روزآمد می شود و گیربکس اتوماتیک آن با مالکیت و برند ایران عرضه خواهد شد.

باید توجه داشته باشیم آغازکننده و حمایت کننده این کنسرسیوم، ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان هوایی و هوانوردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بوده است و با پشتیبانی وزارت صنعت و شرکت سایپا موتور از ایران هماهنگی های آن صورت گرفته است که در نهایت مالکیت انتقال طراحی، ساخت و برند ایرانی به کشورمان ایران تعلق خواهد گرفت.

در قرارداد انتقال تکنولوژی و طراحی یک مرکز پیشرفته تست آلاینده ها در سطح ملی که در این سفر امضا شد، کاربر آن در سطح ملی سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، مراکز تحقیقاتی و شرکت های دانش بنیان خصوصی هستند.

باید نگران باشیم؟

آنچه که می تواند ما را در عرصه رقابت بین المللی، به سمت جلو ببرد، در نظر گرفتن واقعیت ها است و تصمیم گیری بر مبنای آن است. بیرنگ در این باره می گوید: «در زمینه فناوری و صنعت، کشورهای اروپایی در حقیقت رقیب ما نیستند . واقعیت این است که آنها در برخی موارد از ما جلوتر هستند و در برخی موارد ما نیز حرف هایی برای گفتن داریم. بحث این است که آنها توانمندی زیادی دارند. در اتریش شرکت هایی فعالیت می کنند که در سطح بین الملل شناخته شده هستند.» او در ادامه، درباره قرارداد تولید موتور نسل جدید همسو با محیط زیست که با شرکت AVL اتریش بسته شد توضیح داد: «در بازدیدی که معاون علمی و فناوری رییس جمهوری از این شرکت داشت، صحبت ها درباره بخش آموزش، پررنگ بود. توانمندی های این شرکت در بخش زیرساخت ها و طراحی و آزمایش موتور، در دنیا زبانزد است. ما این ظرفیت را در ایران نداریم اما می توانیم از داشته های آن شرکت بهره بگیریم؛ با استفاده از ارتباطات فناورانه. اگر هوشمندانه و آگاهانه باشد این ارتباط، باعث ارتقای فناوری شرکت های داخلی می شود.» بیرنگ این نکته ها را در راستای طرح موضوعاتی مطرح می کند که پس از توافق هسته ای و هجوم شرکت های خارجی برای حضور در بازار ایران، عنوان شده است. با اجرایی شدن قانون مدرن حمایت از شرکت های دانش بنیان داخلی که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری رأساً در حال پیگیری آن است، امیدهایی در دل تولیدکنندگان، فناوران و کارآفرینان داخلی به وجود آمده بود که پس از اعلام توافق هسته ای، این نگرانی وجود داشت که شرکت های خارجی با توجه به تجربه ها و سرمایه هایی که دارند، جایگزین آنان شوند. او بحث R&D FDI را مطرح کرد که سوپاپ اطمینانی خواهد برای شرکت های ایران نسبت به حضور شرکت های خارجی تا براساس آن، تحقیق و توسعه با حضور شرکت های معتبر خارجی با همراهی شرکت های ایرانی، امری لازم و ضروری باشد.

چه کسانی با ستاری دیدار کردند

در این سفر که به گفته بیرنگ، کمتر از دو روز از ابتدا تا انتهای آن طول کشید، برنامه های زیادی عملی شد. علاوه بر امضای دو قرارداد، حضور در کنفرانس و رایزنی با بسیاری از حاضران در آن، یک سخنرانی قابل توجه؛ ستاری با چند وزیر مهم کشور اتریش و رییس جمهوری این کشور هم دیدار و گفت وگو کرد که نکات سازنده ای در این دیدارها مطرح شد.

در روز نخست (پنجشنبه) ستاری علاوه بر شرکت در افتتاحیه کنفرانس ایران و اروپا، با رئیس اتاق بازرگانی اتریش، وزیر حمل و نقل و نوآوری اتریش، آقای رینولد میترله نر معاون صدراعظم اتریش و وزیر علوم تحقیقات و اقتصاد اتریش دیدار کرد. همچنین بازدید از موسسه بین المللی تحلیل سیستم های کاربردی IIASA و ملاقات با رییس موسسه در بعدازظهر همان روز صورت گرفت. در ادامه نیز حضور در ضیافت شام سباستین کورز وزیر امور خارجه اتریش انجام شد. سخنرانی معاون علمی و فناوری رییس جمهوری اسلامی ایران، در روز دوم کنفرانس بود و ظهر همان روز (جمعه) در شهر گراتس در ایالت اشتایرمارک اتریش میهمان ضیافت ناهار وزیر علوم و تحقیقات این استان شد. او در ادامه از کارخانه شرکت AVL نیز بازدید کرد.

با همکاری و مشاورت مدیران و کارشناسان امور بین‏الملل معاونت، طراحی خوبی برای سناریوی سخنرانی دکتر ستاری انجام شد و عقیده معاون امور بین الملل و تبادل فناوری اش؛ «مهم ترین موضوع در آن، ارائه تصویر واقعی از وضعیت ایران بود». این نکته ای بود که هم اروپایی‏ها انتظار آن را داشتند و هم مسوولان ما بر آن تعهد داشتند. فرصت های سرمایه گذاری علم و فناوری، رشد در فناوری اطلاعات، نانو، پارک فناوری پردیس، برگزاری استارتاپ ها، اجرای قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان، فعالیت صندوق نوآوری و شکوفایی؛ از مواردی بود که در این سخنرانی بر آنها تاکید شد و چشم ها و گوش ها و ذهن های زیادی را به خود مشغول و جلب کرد. ستاری در این سخنرانی بر R&D FDI هم تاکید ویژه داشت.

بیرنگ در این باره می گوید: «چند سال به خاطر تحریم ها، بازار ایران، تقریبا بکر مانده بود. اتریش بیش از 8 میلیون جمعیت دارد و می خواهد با کشوری که ده برابر خود جمعیت دارد وارد داد و ستد شود. خب، این اتفاق خوبی برای آنان محسوب می شود.»

سیل، شرکت های دانش بنیان ایرانی را با خود می برد؟

در شرایطی که بسیاری از شرکت های خارجی علاقه ای قابل وصف برای حضور در ایران و سرمایه گذاری های جدی از خود نشان داده اند، باز هم این دغدغه مطرح می شود که آیا شرکت های داخلی که در شرایط سخت تحریم، یار غار کشور بودند و با نوآوری هایی که در حد بضاعت داشتند، بخشی از گره ها و نیازها را برطرف کردند، باید خود را شکست خورده تلقی کنند و دستهای تسلیم شان را بالا ببرند؟ «در این فضای جدید، می توان این تصور را داشت که آنها (شرکت های خارجی) بیایند و شرکت های دانش بنیان ایرانی را کنار بگذارند و توان شکل گرفته توسط اینها در دوران تحریم نادیده گرفته شود و سیل هجوم شرکت های خارجی اینها را با خود ببرد. اما دکتر ستاری اصرار داشت که اگر شرکت های خارجی از جمله اتریشی علاقه مند هستند به ایران بیایند برای سرمایه گذاری، باید در حوزه تحقیق و توسعه سرمایه گذاری کنند. اگر حضورشان در این بخش باثبات باشد و با اولویت باشد، ما نیز از آن، حمایت کنیم. اگر به چشم بازار صرف به ایران نگاه کنند ما هم تحویل شان نمی گیریم و جایی در بازار ایران ندارند.» این موضوع سرمایه گذاری شرکت های خارجی در بخش تحقیق و توسعه، موضوعی است که در دنیا سابقه دارد و و نمونه های زیادی از کشورها، اکنون موفقیت های چشمگیر در این زمینه داشته اند. موضوع مهم در این است که دولت باید این فضا را به درستی هدایت کند. بی شک هجوم شرکت های خارجی می تواند تهدیدی برای شرکت های داخلی باشد که با مدیریت و هدایت درست، تبدیل به فرصتی برای ارتقا و رشد ظرفیت ها و توانمندی های آنها باشد.

به هدف مان رسیدیم

بیرنگ از استقبالی که از صحبت های معاون علمی و فناوری رییس جمهوری اسلامی ایران در این کنفرانس شده بود، گفت و اینکه «تحت تاثیر قرار گرفتند شرکت های اروپایی. تعدادی از ایرانی های مقیم اروپا هم به سمت ما آمدند برای همکاری. چارچوب هایی که ترسیم شد برای آنها و بازخوردی که از مخاطبان گرفتیم، به نظرم به هدف مان در این کنفرانس رسیدیم. اما برای رسیدن به عملی شدن برنامه ها، زمان پیگیری نیاز است.»

نقطه عطف این سفر و کنفرانس، دیدار معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با رییس جمهور اتریش بود؛ آقای هاینس فیشر که به عنوان نخستین رئیس‏جمهور اروپایی پس از سال‏ها به ایران سفر می‏کند. آخرین رئیس‏جمهور اروپایی هم که قبل از تشدید فضای سیاسی بین‏المللی علیه ایران، به ایران سفر کرده بود، رئیس‏جمهور پیشین اتریش بود و این نشان‏دهنده رابطه خوب دو کشور است. بیرنگ در اینجا، از تکمیل اتفاقات خوب حواشی این کنفرانس می گوید: «به عنوان یک مقام بلندپایه عرصه علم و فناوری کشورمان به یک کشور مهم اروپایی می روید. در سفر کمتر از دو روزه، رییس جمهوری را می بینید، با سه وزیر مهم، رییس اتاق بازرگانی و مدیران شرکت های مهم اتریش دیدار می کنید. یک سخنرانی موفق انجام می دهید. دو قرارداد مهم امضا می کنید. در شهر گراتس که دومین شهر بزرگ اتریش است و شرکت های بزرگ و های تک در آن مستقر است از چند شرکت مهم و بزرگ دیدن می کنید. پیام را شفاف منتقل می کنید، معرفی کامل از وضعیت ایران می دهید و بعد از 36 ساعت، به ایران باز می گردید. جمع اینها نشان می دهد که سفر، سفر خیلی موفقی بود.»

فصل تازه در راه است

رییس جمهوری اتریش قرار است در آینده نزدیک با یک گروه اقتصادی تجاری و علمی بزرگ به ایران بیاید. این سفر به طور معمول جنبه های تجاری، اقتصادی و سیاسی اش پررنگ خواهد بود. اما بیرنگ می گوید که معاون علمی و فناوری رییس جمهوری اسلامی ایران در دیدار با آقای فیشر، از او خواسته است که هیئت همراه آقای رئیس‏جمهور، بار علم و فناوری اش بیشتر شود. یعنی مجموعه ای از روسای دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، دفاتر طراحی و مهندسی و مسوولان شرکت های های تک اتریش، رئیس جمهورشان را همراهی کنند. «آقای فیشر از این پیشنهاد بسیار استقبال کرد و قول داد حتما این طور خواهد بود. او جنبه علم و فناوری را در هیئت همراهش بیشتر خواهد کرد. نکته قابل توجه این است که میزبانی بخش فناوری هیئت همراه رییس جمهوری اتریش، توسط معاونت علمی خواهد بود.» این نکته ها را معاون امور بین الملل و تبادل فناوری معاونت علمی عنوان می کند و ادامه می دهد: «اگر ما بتوانیم آنچه که در زمینه علم و فناوری می خواهیم در این سفر، جا بیندازیم و توانایی هایمان را خوب معرفی کنیم باعث تقویت روابط بین دو کشور می شود و در حوزه علم و فناوری که در خدمت دیپلماسی است اتفاقات مهمی خواهد بود. سفر رییس جمهوری اتریش به ایران، فرصتی خواهد بود تا علم و فناوری و دیپلماسی همکاری کنند برای تقویت روابط. این می تواند تبدیل به الگوی خوبی برای تقویت روابط با کشورهای دیگر اروپایی و جهان باشد.»

اکنون ما؛ ایرانیان، در آستانه فصلی تازه هستیم تا بذرهای کاشته شده اقتصاد دانش‏بنیانمان را که با جان و دل از آن نگاهداشت کرده ایم، به شکوفه برسانیم. بی شک با همدلی و همزبانی میان مردم و مسوولان و با تکیه بر همت عمومی، راه های تازه ای برای فردا گشوده خواهد شد.