از سوی رئیس جمهوری؛
قانون مربوط به حفاظت از محیط زیست دریای خزر ابلاغ شد
رئیس جمهوری «قانون تصویب تشریفات (پروتکل) حفاظت از دریای خزر در برابر آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر» را برای اجرا ابلاغ کرد.
به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، این قانون در جلسه علنی مورخ 18 مردادماه 1394 مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 4/6/1394 به تأیید شورای نگهبان رسیده و در تاریخ 23/6/1394 از سوی دکتر حسن روحانی، رئیس جمهوری برای اجرا ابلاغ شده است.
متن این قانون به شرح زیر است:
قانون تصویب تشریفات (پروتکل) حفاظت از دریای خزر در برابر آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر
ماده واحده ـ تشریفات (پروتکل) حفاظت از دریای خزر در برابر آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر مورخ 22/9/1391 هجری شمسی (برابر با 12/12/2012 میلادی) مشتمل بر بیست و نه ماده و پنج پیوست، به شرح ضمیمه تصویب میشود.
تبصره ـ رعایت اصل یکصد و سی و نهم (139) قانون اساسی در اجرای ماده (21) و اصل هفتاد و هفتم (77) قانون اساسی در اجرای ماده (23) تشریفات (پروتکل) الزامی است.
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
تشریفات (پروتکل) حفاظت از دریای خزر در برابر آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط‌زیست دریایی دریای خزر
مقدمه
دولتهای ساحلی دریای خزر
جمهوری آذربایجان
جمهوری اسلامی ایران
جمهوری قزاقستان
فدراسیون روسیه
ترکمنستان
که از این پس «طرفهای متعاهد» خوانده می‌شوند و عضو کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر، منعقده در تهران، جمهوری اسلامی ایران، به تاریخ 13/8/1382 هجری شمسی (4 نوامبر 2003میلادی)، می‌باشند.
با عزم به اجرای کنوانسیون، به ویژه مواد(7) و بند(1) ماده(11) آن
با در نظر گرفتن برنامه اقدام راهبردی کنوانسیون برای دریای خزر، منعقده در تهران، جمهوری اسلامی ایران، به تاریخ 22/8/1387 هجری شمسی (12 نوامبر 2008 میلادی)
با تصدیق ویژگی منحصر به‌فرد زیست‌بوم‌شناسی و آب‌شناسی دریای خزر به عنوان بزرگترین پیکره آبی درون سرزمینی در کره زمین
با ابراز تمایل به پیگیری حمایت و حفاظت از محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی دریای خزر به عنوان جزئی یکپارچه از فرآیند توسعه، که پاسخگوی نیازهای نسل‌های فعلی و آینده به شیوه‌ای منصفانه باشد،
با آگاهی از خطرات جدی‌ای که از جانب آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی متوجه محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی، منابع زنده و سلامت انسانی میشود،
با مدنظر قرار دادن ویژه مشکلات زیست‌محیطی ناشی از تغییرات سطح آب دریا
با توجه به اهمیتی که کشورهای ساحلی دریای خزر برای برنامه جهانی اقدام برای حمایت از محیط زیست دریایی ناشی از فعالیتهای مستقر در خشکی، منعقده در واشنگتن دی.سی، به تاریخ 3 نوامبر 1995 میلادی، (12/8/1374 هجری شمسی) قائل هستند،
به ترتیب زیر موافقت نمودند:
ماده1ـ هدف تشریفات (پروتکل)
هدف از این تشریفات (پروتکل)، پیشگیری، مهار و کاهش و تا حد امکان از میان بردن آلودگی محیط زیست دریایی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی است تا این که محیط زیست دریایی دریای خزر از لحاظ زیست‌محیطی سالم شده و حفظ گردد.
ماده2ـ کاربرد اصطلاحات
از لحاظ این تشریفات (پروتکل):
الف ـ «اجلاس طرفهای متعاهد» به معنی نهاد موضوع ماده(22) کنوانسیون است.
ب ـ «دبیرخانه» به معنی نهاد موضوع ماده(23) کنوانسیون است.
پ ـ «بهترین فنون موجود (بی.اِی.تی)» به معنی جدیدترین مرحله پیشرفت فرآیندها، تسهیلات یا روشهای عملیاتی است که بیانگر مناسب بودن عملی یک اقدام خاص برای محدود کردن خروجی‌ها و ضایعات می‌باشد. «فنون» شامل فناوری‌های مورد استفاده و روش طراحی، ساخت، نگهداری، بهره‌برداری و از کار انداختن تأسیسات میشود.
ت ـ «بهترین رویههای زیست‌محیطی (بی.ای.پی)» به معنی اعمال مناسب‌ترین ترکیب تدابیر و راهبردهای کنترل زیست‌محیطی می‌باشد.
ث ـ «منطقه ساحلی» به معنی مناطق خشکی مجاور خط ساحلی است که به علت نزدیکی به دریا و بر اثر تغییرات سطح آب دریا آسیب‌پذیر می‌باشد.
ج ـ «نقطه بحرانی» به معنی بخش محدود و معینی از خشکی، پیشرفتگی آب سطحی، یا لایه آبزی معینی است که در معرض آلودگی بیش از حد بوده و نیازمند توجه همراه با اولویت است تا از آثار مخرب بالفعل یا بالقوه بر سلامت انسانی، زیست بوم¬ها، یا منابع و عرصه‌های طبیعی دارای اهمیت اقتصادی پیشگیری شده یا این قبیل آثار کاهش یابند.
چ ـ «آلودگی ناشی از منابع مستقر در خشکی» به معنی آلودگی دریا از همه نوع منابع نقطه‌ای و پراکنده واقع در خشکی است که از طریق آب، از طریق هوا یا به طور مستقیم از ساحل به محیط زیست دریایی برسد.
ح ـ «منابع نقطه‌ای» به معنی منابع آلودگی مستقر در خشکی است که مواد خروجی از هر نوع مجرای قابل تشخیص، محدود، و مجزا وارد محیط زیست می‌گردد که مواردی از قبیل لوله‌ها، خروجی‌های فاضلاب، کانالها، گودالها، تونلها، مجراها یا چاههایی که آلوده‌کننده‌ها از آنها تخلیه می‌شوند یا ممکن است از آنها تخلیه شوند، را شامل میشود اما محدود به آنها نمی‌شود.
خ ـ «منابع پراکنده» به معنی منابع آلودگی مستقر در خشکی، غیر از منابع نقـطه‌ای، اسـت که مـواد از طریـق آنـها در نتیجه هرزآب‌هـای زمین، بارنـدگی، رسوبات جوی، زهکـشی، تراوش، یا تغییـرات آب-شـناسی یا تخریب زیستگاهها وارد محیط زیست میشود.
د ـ «خروج» به معنی هر نوع تخلیه، برون ریزی یا رهاسازی مواد آلوده‌کننده به آب، هوا یا خاک است.
ذ ـ «کنترل خروجی‌ها» به معنی کنترل‌هایی است که مستلزم محدودیت خاص خروجی‌ها است، از قبیل مقادیر محدود خروجی، یا هر نوع محدودیت یا شرایط دیگر ناظر بر آثار، ماهیت یا سایر ویژگی‌های یک خروجی یا شرایط عملیاتی است که بر خروجی تأثیر می‌گذارد.
ر ـ «مقادیر محدود خروجی» به معنی جرم، که با برخی عوامل خاص تعیین می‌گردد، تراکم یا سطح یک خروجی است که نمی‌تواند طی یک یا چند دوره زمانی افزایش یابد. مقادیر محدود خروجی برای مواد معمولاً در نقطه‌ای اعمال میشود که این خروجی‌ها از تأسیسات خارج میشود و رقیق شدن در تعیین آنها درنظر گرفته نمی‌شود.
ز ـ «استاندارد کیفیت زیست‌محیطی (ای.کیو.اس)» به معنی تراکم یک ماده خاص یا گروهی از مواد در آب، رسوبات یا جانداران است که به منظور حفاظت از سلامت انسانی و محیط زیست، نباید از حدخاصی فراتر رود.
ژ ـ «هدف کیفیت زیست‌محیطی(ای.کیو.اُ)» به معنی هدفی است که وضعیت مطلوب کیفیت زیست‌محیطی را تبیین نموده و باید در یک منطقه زیست‌محیطی خاص، نظیر رودخانه، ساحل یا منطقه صنعتی، رعایت گردد.
ماده3ـ دامنه شمول
این تشریفات (پروتکل) طبق ماده(3) کنوانسیون و به موجب ماده(1) این تشریفات (پروتکل) در موارد زیر اعمال میشود:
الف ـ خروجی مواد آلوده‌کننده ناشی از منابع نقطه‌ای و پراکنده مستقر در خشکی که آثار مخربی بر محیط زیست دریایی و یا مناطق ساحلی دریای خزر به‌جا گذارده یا بتواند به‌جای گذارد. این خروجی‌ها، شامل موادی می¬باشند که از جمله از طریق رودخانه‌ها، کانالها یا سایر مجراهای آبی، جریانهای آبی زیرزمینی، زباله‌ها و فاضلاب‌های ساحلی، زباله‌های دفن شده در زیربستر دریا که از خشکی به آن دسترسی وجود داشته باشد یا از طریق هرزآب‌ها، به محیط زیست دریایی شامل آبهای لب شور، باتلاق‌های شوره‌زار و تالاب‌های ساحلی برسد.
ب ـ ورود مواد آلوده‌کننده از منابع مستقر در خشکی که تحت شرایط مذکور در پیوست شماره(3)، که از طریق جو وارد محیط زیست دریایی دریای خزر شود.
پ ـ آلودگی ناشی از فعالیتهایی از قبیل تغییر فیزیکی وضعیت طبیعی خط ساحلی و تغییر یا انهدام مناظر یا زیستگاهها، به محیط زیست دریایی و یا مناطق ساحلی دریای خزر صدمه وارد نماید.
ماده4ـ تعهدات کلی
1ـ طرفهای متعاهد به طور انفرادی یا مشترک کلیه تدابیر لازم را به‌موجب مقررات کنوانسیون به منظور پیشگیری، مهار، کاهش و تا حد امکان از بین بردن آلودگی و هر اثر مخرب دیگر بر محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر ناشی از فعالیتهای مستقر در خشکی به عمل خواهند آورد.
2ـ طرفهای متعاهد، به‌ویژه اقدامات زیر را به عمل خواهند آورد:
الف ـ اعمال اصل پیشگیری که به موجب آن هرگاه تهدید آسیب جدی یا غیرقابل جبران به محیط زیست دریایی یا سلامت عمومی وجود داشته باشد، فقدان قطعیت کامل علمی نمی‌تواند دلیلی بر به تعویق انداختن اقدامات مقرون به صرفه برای جلوگیری از چنین آسیبی محسوب شود.
ب ـ اعمال اصل پرداخت هزینه‌ها از سوی آلوده کننده، که به‌موجب آن هزینه‌های اقدامات پیشگیری، مهار و کاهش آلودگی باید از سوی آلوده‌کننده پرداخت شود.
پ ـ ترویج همکاری بین طرفهای متعاهد در ارزیابی آثار زیست‌محیطی در خصوص فعالیتهایی که احتمال می‌رود آثار نامطلوب چشمگیری بر محیط زیست دریایی دریای خزر به‌جا بگذارد.
ت ـ اطمینان از این که در جریان تدوین طرحها و برنامه‌ها، عوامل زیست‌محیطی، از جمله جنبه‌های مرتبط با سلامت، به‌طور کامل مدنظر قرار گیرند.
ث ـ اجرای اقدامات پیشگیرانه برای به حداقل رساندن خطر آلودگی ناشی از حوادث صنعتی و بلایای طبیعی از طریق برنامه آمادگی و واکنش نسبت به بلایا
ج ـ اتخاد تدابیر حفاظتی خاص در برابر آلودگی از منابع مستقر در خشکی و فعالیتهایی که بالقوه به مناطق تخم‌ریزی طبیعی ماهی خاویار، ماهی آزاد دریای خزر و سایر گونه‌های ارزشمند لطمه می‌زند.
چ ـ ترویج توسعه پایدار مناطق ساحلی از طریق رهیافتی یکپارچه نسبت به توسعه مناطق ساحلی
ح ـ تلاش برای همکاری بر مبنای رضایت متقابل در دستیابی به اهداف این تشریفات (پروتکل) با دولتهای غیرساحلی که بخشهایی از حوزه آبریز دریای خزر در قلمرو آنها واقع شده است.
ماده5 ـ اقدامات اجرائی
1ـ هر طرف متعاهد یک مقام ملی صالح را برای هماهنگی اجرای این تشریفات (پروتکل) تعیین خواهد کرد و مراتب را از طریق دبیرخانه به اطلاع سایر طرفهای متعاهد خواهد رساند.
2ـ در اجرای این تشریفات (پروتکل)، طرفهای متعاهد موارد زیر را انجام خواهند داد:
الف ـ تصویب برنامه‌ها یا طرحهای اقدام منطقه‌ای و یا ملی مبتنی بر کنترل منبع آلودگی و اقدامات مهارکننده، و در صورت اقتضاء، تدوین جدولهای زمانی برای تکمیل این طرحها و برنامه‌ها. در جریان تدوین این قبیل برنامه‌ها یا طرحها، طرفهای متعاهد می‌توانند توصیه‌های برنامه اقدام جهانی برای حفاظت از محیط زیست دریایی ناشی از فعالیتهای مستقر در خشکی و مقررات مربوط برنامه اقدام راهبردی دریای خزر را مدنظر قرار دهند.
ب ـ مدنظر قرار دادن فعالیتها و مواد مندرج در پیوست شماره (1) از طریق تدوین، تصویب و اجرای تدریجی موارد زیر:
اول ـ کنترل خروجی¬ها، از جمله محدودیت مقادیر خروجی مواد مربوط، استانداردهای کیفیت زیست‌محیطی و اهداف کیفی زیست‌محیطی، و همچنین رویههای مدیریتی مبتنی بر عوامل مندرج در پیوست شماره (1) و
دوم ـ جداول زمانی دستیابی به این محدودیت‌ها، رویههای مدیریتی و اقدام‌های مورد توافق طرفهای متعاهد
پ ـ بکارگیری یا ترغیب بهترین فنون موجود و بهترین رویههای زیست‌محیطی و اجراء، دسترسی و انتقال فناوریهایی که از لحاظ زیست‌محیطی سالم باشند، از جمله فناوری‌های مربوط به تولید سالم‌تر، با در نظر داشتن شرایط و معیارهای اجتماعی، اقتصادی و فناورانه مذکور در پیوست شماره (5)
ماده6 ـ دستورالعمل‌ها و استانداردهای مشترک
1ـ به¬موجب ماده(18) کنوانسیون، طرفهای متعاهد به‌تدریج، و در صورت لزوم با همکاری سازمان‌های صلاحیتدار بین‌المللی، دستورالعمل‌های مشترک، و در صورت اقتضاء، استانداردها یا معیارهای مشترک را به ویژه در موارد زیر تنظیم و تصویب خواهند کرد:
الف ـ طول، عمق و موقعیت خطوط لوله برای پسماندهای ساحلی، به‌ویژه با توجه به روشهای مورد استفاده برای تصفیه خروجی‌ها
ب ـ الزامات خاص برای خروجی‌هایی که نیاز به تصفیه جداگانه دارند.
پ ـ کیفیت آب دریا که برای حفاظت از سلامت انسانی، منابع زنده و زیست‌بومهای مورد استفاده برای مقاصد خاص ضرورت دارد.
ت ـ کنترل، و در صورت لزوم، جایگزینی تدریجی محصولات، تأسیسات و فرآیندهای صنعـتی و سایر فرآیندهایی که موجـب آلودگی مهم محیط زیـست دریایی و مناطق ساحلی می‌گردد.
ث ـ الزامات خاص مربوط به کمیت مواد تخلیه شده (مذکور در پیوست شماره 1)، میزان تراکم آنها در مواد خروجی و روشهای تخلیه آنها
2ـ برنامه‌ها و طرحهای اقدام منطقه‌ای موضوع جزء (الف) بند(2) ماده(5) این تشریفات (پروتکل) با رعایت موارد زیر تدوین و اجراء خواهند شد:
الف ـ طرفهای متعاهد مقادیر مشترک محدودیت خروجی‌ها، استانداردهای کیفیت زیست‌محیطی یا اهداف کیفی زیست‌محیطی، و همچنین جداول زمانی اجرای تدابیر اتخاذ شده را با هدف پیشگیری، کاهش یا، در صورت اقتضاء، محو آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی را برای مواد مذکور در پیوست شماره (1) این تشریفات (پروتکل) تعیین کرده و به‌صورت دوره‌ای مورد بازبینی قرار خواهند داد؛ و
ب ـ اجلاس طرفهای متعاهد معیارهای پیشگیری از آلودگی را تعیین کرده و تدابیر مقتضی توصیه شده برای کاهش، مهار و محو آلودگی محیط زیست دریایی دریای خزر از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی را تعیین خواهد نمود و آنها را با استفاده از اطلاعات روزافزونی که از طریق برنامه‌های پایشی مذکور در ماده(13) این تشریفات (پروتکل) فراهم می‌آید، تغییرات صورت گرفته در فعالیتهای صنعتی و سایر فعالیتهای انسانی و پیشرفت‌های احتمالی علمی و فناوری‌های مهار آلودگی، به‌صورت دوره‌ای روزآمد خواهد نمود.
ماده7ـ آلودگی از منابع نقطه‌ای
1ـ طرفهای متعاهد اطمینان حاصل خواهند نمود که کنترل خروجی منابع نقطه‌ای آلودگی با مواد مذکور در پیوست شماره (1)، که واجد آثار مخربی بر محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی بوده یا بتواند داشته باشد، مبتنی بر بهترین فنون موجود و بهترین رویههای زیست‌محیطی یا مقادیر مربوط به محدودیت خروجی‌ها می‌باشد.
2ـ طرفهای متعاهد طرحهای اقدام ملی همراه با جدولهای زمانی برای تحقق کاهش اساسی ورودی آلوده‌کننده‌ها از منابع نقطه‌ای را بر مبنای فهرست نقاط بحرانی که توسط اجلاس طرفهای متعاهد تصویب و هر دو سال یکبار مورد بازبینی و تجدید نظر قرار خواهد گرفت، تصویب و اجراء خواهند کرد.
3ـ خروجی مواد از منابع نقطه‌ای منوط به مجوز یا مقررات تنظیمکننده از سوی مقامات صلاحیتدار ملی طرفهای متعاهد با در نظر گرفتن مفاد این تشریفات (پروتکل)، پیوست شماره (4) آن، و تصمیم‌ها و توصیه‌های مربوط اجلاس طرفهای متعاهد خواهد بود.
4ـ به این منظور، طرفهای متعاهد، سامانه(سیستم) بازرسی منظمی توسط مقامات صلاحیتدار ملی خود را برای ارزیابی میزان رعایت مجوزها و مقررات تنظیم کننده میزان خروجی مواد به محیط زیست وضع خواهند کرد. طرفهای متعاهد برای حصول اطمینان از اجرای این مجوزها و مقررات، ضمانت‌اجراهای مناسبی را وضع خواهند کرد.
ماده8 ـ آلودگی از منابع پراکنده
1ـ طرفهای متعاهد اطمینان حاصل خواهند نمود که روشهای کنترل منابع پراکنده آلودگی با مواد مندرج در پیوست شماره (1) که به محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی دریای خزر لطمه وارد کرده یا می‌توانند لطمه وارد کنند مبتنی بر بهترین فنون موجود و بهترین رویههای زیست‌محیطی باشند.
2ـ طرفهای متعاهد به منظور رعایت استاندارد کیفیت زیست‌محیطی و هدف کیفیت زیست‌محیطی مورد توافق برای مواد مندرج در پیوست شماره (1)این تشریفات (پروتکل) طبق معیارهای مذکور در پیوست شماره (2)، کلیه تدابیر مقتضی را به عمل خواهند آورد تا حجم آلودگی ناشی از فعالیتهای کشاورزی که به محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی دریای خزر لطمه وارد می‌کنند به‌طور اساسی کاهش پیدا کند.
ماده9ـ آلودگی ناشی از سایر فعالیتها
1ـ طرفهای متعاهد اطمینان حاصل خواهند نمود که فعالیتهایی که آثار مخربی بر محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی دریای خزر وارد نموده یا بتوانند وارد نمایند و مشمول مواد (7) و (8) این تشریفات (پروتکل) قرار نمی‌گیرند، بر مبنای بهترین فنون موجود و بهترین رویههای زیست‌محیطی صورت گیرند.
2ـ طرفهای متعاهد کلیه تدابیر مقتضی را به عمل خواهند آورد تا از آلودگی محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی در نتیجه تغییرات سطح آب دریا پیشگیری کنند و آن را کنترل و کاهش داده و تا حد امکان محو نمایند. به این منظور، آنها از تأسیسات نفتی و شیمیایی و اراضی آلوده به نفت که در معرض تهدید بالقوه آبگرفتگی باشند حفاظت به عمل خواهند آورد، و تأسیسات و انبارهای ذخیره متروک ساحلی را برخواهند چید.
ماده10ـ رهیافت یکپارچه در قبال توسعه مناطق ساحلی
1ـ طرفهای متعاهد به طور انفرادی و در صورت اقتضاء، مشترک رهیافتی یکپارچه را در قبال توسعه مناطق ساحلی، از جمله بر مبنای برنامه‌ریزی مناطق ساحلی اتخاذ خواهند نمود. آنها تدابیر تعدیل‌کننده‌ای را تصویب و اجراء خواهند کرد تا اثرات منفی بلایای طبیعی، از قبیل تغییرات بلندمدت سطح آب دریا، طوفانها، هجوم امواج، زمین‌لرزه، و فرسایش ساحل، بر ساکنان و زیرساخت‌های مناطق ساحلی، کاهش یابد.
2ـ طرفهای متعاهد کلیه تدابیر لازم را برای کاهش و معکوس کردن روند جنگل‌زدایی و تخریب اراضی مناطق ساحلی به عمل خواهند آورد و طرحها و برنامه‌های ملی را با هدف احیای جنگل‌ها و مقابله با بیابان زایی تدوین و اجراء خواهند کرد.
ماده11ـ آثار فرامرزی
1ـ هر گاه احتمال برود که آلودگی ناشی از فعالیت¬ها و منابع مستقر در خشکی که منشأ آن هر طرف متعاهد باشد، بتواند به مناطق ساحلی یک یا چند طرف متعاهد دیگر یا محیط زیست دریایی دریای خزر صدمه بزند، طرف متعاهد ذی‌ربط به منظور حل این مسأله، طرفهای متعاهدی را که احتمالاً در معرض این صدمات قرار گیرند، آگاه و با آنها مشورت خواهد نمود.
2ـ چنانچه جریان یک آبراه که از قلمرو دو یا چند طرف متعاهد عبور کرده یا مرز بین آنها را تشکیل می‌دهد، موجب آلودگی محیط زیست دریایی دریای خزر شده یا بتواند موجب چنین آلودگی‌ای شود، طرفهای متعاهد ذی‌ربط با یکدیگر به منظور حصول اطمینان از اجرای کامل این تشریفات (پروتکل) همکاری خواهند نمود و از جمله در صورت اقتضاء، مبادرت به تأسیس نهادهای مشترک مسؤول شناسایی و رفع مشکلات آلودگی خواهند کرد.
3ـ یک طرف متعاهد در قبال آلودگی‌ای که منشأ آن در قلمرو دولت یا دولتهای غیرمتعاهد باشد، مسؤول نخواهد بود.
ماده12ـ ارزیابی آثار زیست‌محیطی
1ـ طرفهای متعاهد به موجب ماده (17) کنوانسیون، دستورالعمل‌های منطقه‌ای و دستورالعمل‌های مرتبط ملی راجع به ارزیابی آثار بالقوه زیست‌محیطی پروژه‌ها و فعالیتهای مستقر در خشکی از جمله آثار فرامرزی را تنظیم و تصویب خواهند کرد و این دستورالعمل‌ها را بازبینی و در صورت اقتضاء، روزآمد خواهند کرد.
2ـ هر طرف متعاهد رویههای ارزیابی آثار زیست‌محیطی فعالیتها یا پروژه‌های طرح‌ریزی شده مستقر در خشکی واقع در قلمرو خود را که احتمال می‌رود موجب آثار مخرب چشمگیر بر محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر شود را تنظیم و اعمال نماید.
3ـ اجرای فعالیتها و پروژه‌های مذکور در بند(2) فوق منوط به مجوز کتبی قبلی از مقامهای صلاحیتدار طرف متعاهد خواهد بود که یافته‌ها و توصیه‌های ارزیابی آثار زیست‌محیطی را به‌طور کامل مدنظر قرار خواهند داد.
ماده13ـ جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها، پایش و ارزیابی
1ـ طرفهای متعاهد در چهارچوب مقررات و برنامه‌های پایشی مذکور در ماده(19) کنوانسیون، و در صورت لزوم با همکاری سازمان‌های بین‌المللی صلاحیتدار، تا حدامکان نسبت به موارد زیر اقدام به عمل خواهند آورد:
الف ـ جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات و تهیه و نگهداری بانک اطلاعاتی ملی در خصوص شرایط ویژگی‌های فیزیکی، زیست شناسی و شیمیایی محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر
ب ـ جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات و تهیه و نگهداری بانک اطلاعاتی ملی از ورود مواد مذکور در پیوست شماره (1) ناشی از منابع مستقر در خشکی، از جمله اطلاعات مربوط به توزیع منابع و کمیت مواد وارد شده به محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر
پ ـ اجرای ارزیابی منظم منطقه‌ای (حداقل هر پنج سال یکبار) در خصوص وضعیت محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر
ت ـ ارزیابی نظام‌یافته سطح آلودگی در سواحل خود، به‌ویژه در خصوص فعالیتها و مواد مذکور در پیوست شماره (1) و ارائه دوره‌ای این اطلاعات به دبیرخانه
2ـ طرفهای متعاهد در زمینه تعیین عناصر برنامه‌های پایش منطقه‌ای و نیز برنامه‌های مشابه پایشی ملی، که شامل کنترل تحلیلی کیفیت، و ترغیب ذخیره، استخراج و مبادله اطلاعات باشد، همکاری خواهند نمود.
3ـ اطلاعات موضوع بند (1) این ماده از طریق دبیرخانه در اختیار سایر طرفهای متعاهد قرار خواهد گرفت.
ماده14ـ مبادله اطلاعات
طرفهای متعاهد به موجب ماده (21) کنوانسیون، به طور مستقیم، یا از طریق دبیرخانه، اقدام به مبادله منظم داده‌ها و اطلاعات مربوط به وضعیت محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی و اطلاعات مربوط به اجرای این تشریفات (پروتکل) خواهند نمود. طرفهای متعاهد سامانه¬ها و شبکه‌هایی را برای تبادل اطلاعات ایجاد خواهند نمود.
ماده15ـ مشارکت عمومی
1ـ هر طرف متعاهد، طبق ماده(21) کنوانسیون و قوانین ملی خود، مشارکت مقامهای محلی و عموم مردم را در اقداماتی که برای حفاظت از محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر در مقابل آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی، ضرورت داشته باشد از جمله ارزیابی‌های آثار زیست‌محیطی و فرآیندهای تصمیم‌گیری مربوط به اجرای این تشریفات (پروتکل) ترغیب خواهد نمود.
2ـ هر طرف متعاهد، طبق ماده(21) کنوانسیون و قوانین ملی خود، دسترسی عموم به اطلاعات مربوط به شرایط محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر، اقدامات صورت گرفته یا برنامه‌ریزی شده برای پیشگیری، مهار و کاهش آلودگی، را با در نظر گرفتن مفاد موافقتنامه‌های بین¬المللی موجود در خصوص دسترسی عمومی به اطلاعات زیست‌محیطی که در آن عضویت دارد، تسهیل خواهد کرد.
ماده16ـ همکاری و کمک
1ـ طرفهای متعاهد به‌صورت منطقه‌ای از طریق دبیرخانه، یا در صورت اقتضاء، به‌صورت دوجانبه در امر پیشگیری، مهار و کاهش، و تا حدامکان برای محو، آلودگی محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی، همکاری خواهند نمود.
2ـ طرفهای متعاهد با رعایت ماده(20) کنوانسیون، همکاری‌های علمی و فناورانه در خصوص آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی، به ویژه در زمینه تحقیق در خصوص کمیت و کیفیت ورودی‌ها، راهها، وضعیت نهائی و آثار آلوده‌کننده‌ها بر محیط زیست و تدوین روشها و فنون جدید پیشگیری، کاهش و محو آلودگی از جمله تدوین و اجرای رهیافت‌های تولید پاک‌تر بدین منظور را تشویق خواهند کرد.
3ـ طرفهای متعاهد کوشش خواهند نمود تا به طور مستقیم یا از طریق دبیرخانه، با طرفهای متعاهدی که تقاضای مساعدت می‌نمایند، به ویژه در زمینه‌های زیر همکاری کنند:
الف ـ تدوین برنامه‌های علمی، فنی، آموزشی و آگاه‌سازی عمومی، و آموزش کارکنان علمی، فنی و اداری
ب ـ ارائه مشورت‌های فنی، اطلاعات و سایر کمکها
4ـ طرفهای متعاهد با سازمان‌های بین‌المللی، برنامه‌ها و موافقتنامه‌های بین‌المللی مربوط به پیشگیری، کاهش و مهار آلودگی محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی همکاری خواهند نمود.
ماده17ـ گزارش دهی
1ـ هر طرف متعاهد گزارش‌هایی از اقداماتی را که برای اجرای این تشریفات (پروتکل) انجام داده است، به شکل تعیین شده توسط اجلاس طرفهای متعاهد، به دبیرخانه ارائه خواهد نمود. دبیرخانه گزارشهای دریافتی را برای کلیه طرفهای متعاهد ارسال خواهد نمود.
2ـ این قبیل گزارش‌ها، از جمله، شامل موارد زیر خواهد بود:
الف ـ اطلاعات مربوط به تدابیر قانونی و تنظیمکننده، برنامه‌های اقدام، برنامه‌ها و سایر گامهای برداشته شده برای اجرای این تشریفات (پروتکل)، پیوست‌های آن و توصیه‌های تصویب شده به موجب آنها
ب ـ داده‌های مربوط به کمیت مواد نگرانی آور موضوع پیوست شماره (1) که به دریای خزر تخلیه شده باشد.
پ ـ داده‌های آماری راجع به مجوزهای صادره به موجب ماده(7) این تشریفات (پروتکل)
ت ـ داده‌ها و اطلاعات ناشی از اقدامات پایشی موضوع ماده(13) این تشریفات (پروتکل)
ث ـ اطلاعات مربوط به آلودگی ناشی از فعالیتهایی که خطوط ساحلی را تغییر داده یا بتواند تغییر دهد و زیستگاههای واقع در مناطق ساحلی را به طور نامطلوب تحت تأثیر قرار دهد.
ج ـ اطلاعات مربوط به نتایج حاصل از محو و مهار آلودگی در نقاط بحرانی
چ ـ اطلاعات مربوط به اجرای طرحهای اقدام، برنامه‌ها و اقدامات مصوب به‌موجب این تشریفات (پروتکل) جهت پیشگیری، مهار و کاهش آلودگی و تا حد امکان، محو آلودگی محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی، از جمله اطلاعات مربوط به نتایج حاصله، و حسب مورد مشکلات موجود در جریان اجرای این تشریفات (پروتکل)
3ـ گزارشهای منطقه‌ای در خصوص اجرای این تشریفات (پروتکل) و وضعیت محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر از طریق دبیرخانه با استفاده از داده‌ها و اطلاعات مندرج در گزارشهای ملی تهیه خواهند شد.
4ـ هیچکدام از مفاد این تشریفات (پروتکل)، موجب نمی‌شود که یک طرف متعاهد ملزم به ارائه اطلاعاتی شود که انتشار آنها مغایر منافع امنیت ملی آن طرف است.
ماده18ـ رعایت
1ـ طرفهای متعاهد به منظور تسهیل اجرای این تشریفات (پروتکل)، رویههای تضمین‌کننده را تنظیم خواهند نمود که در اجلاس طرفهای متعاهد به تصویب خواهد رسید.
2ـ اجلاس طرفهای متعاهد:
الف ـ بر مبنای گزارشهای موضوع ماده(17) و سایر اطلاعات ارائه شده توسط طرفهای متعاهد، رعایت تشریفات (پروتکل) و تصمیم‌ها و توصیه‌های مصوب به موجب آن را مورد بازبینی و ارزیابی قرار خواهد داد.
ب ـ در صورت اقتضاء، تصمیماتی را برای تضمین رعایت تشریفات (پروتکل) و تصمیمات متخذه به موجب آن اخذ و اجرای توصیه‌ها از جمله اقداماتی برای کمک به یک طرف متعاهد به منظور اجرای تعهدات خود را ترغیب خواهد کرد.
ماده19ـ مقررات سازمانی
1ـ از لحاظ این تشریفات (پروتکل) و به‌موجب بند(10) ماده(22) کنوانسیون، اجلاس طرفها، از جمله موارد زیر را انجام خواهد داد:
الف ـ بازبینی مستمر اجرای تشریفات (پروتکل)
ب ـ نظارت بر کار دبیرخانه و ارائه دستورالعمل در خصوص فعالیتهای آن
پ ـ بازبینی مستمر محتوای تشریفات (پروتکل)
ت ـ بررسی و تصویب اصلاحات این تشریفات (پروتکل) یا پیوست‌های آن و نیز تصویب پیوست‌های جدید
ث ـ بررسی گزارشهای ارائه شده از سوی دبیرخانه در خصوص موضوعات مربوط به این تشریفات (پروتکل)
ج ـ بررسی کارایی تدابیر تصویب شده و ضرورت تصویب تدابیر دیگر، از جمله تدابیر مندرج در پیوستها
چ ـ تصویب و در صورت اقتضاء، مرور اقدامات، طرحهای اقدام و برنامه‌های منطقه‌ای مربوط طبق ماده(5) این تشریفات (پروتکل)
ح ـ تصویب و در صورت اقتضاء، مرور دستورالعمل‌ها، استانداردها یا معیارهای منطقه‌ای طبق ماده (6) این تشریفات (پروتکل)
خ ـ تصویب و در صورت اقتضاء، مرور رویههای تبادل اطلاعات و کمک به تدوین سامانههای اطلاعاتی و شبکه‌های تبادل اطلاعات طبق ماده(14) این تشریفات (پروتکل)
د ـ بازبینی و ارزیابی اطلاعات ارائه شده از سوی طرفهای متعاهد طبق مواد(13)، (14) و(17) این تشریفات (پروتکل)
ذ ـ بازبینی و ارزیابی رعایت مفاد این تشریفات (پروتکل)، تصمیم‌ها و توصیه‌های متخذه به موجب آن توسط طرفهای متعاهد به گونه پیش‌بینی شده در ماده(18) این تشریفات (پروتکل)
ر ـ تصویب، بازبینی و در صورت لزوم اصلاح فهرست نقاط بحرانی به گونه پیش‌بینی شده در ماده(7) این تشریفات (پروتکل)
ز ـ در صورت اقتضاء، درخواست خدمات فنی و مالی نهادهای بین‌المللی و مؤسسات علمی ذی‌ربط برای تحقق اهداف این تشریفات (پروتکل)
ژ ـ تأسیس نهادهای فرعی طبق بندهای (الف) و (ج) ماده(22) کنوانسیون که برای اجرای این تشریفات (پروتکل) ضرورت داشته باشد.
2ـ از لحاظ این تشریفات (پروتکل) و طبق بند(4) ماده(23) کنوانسیون، دبیرخانه از جمله موارد زیر را انجام خواهد داد:
الف ـ تهیه گزارش‌ها و نتایج تحقیقاتی که برای اجرای این تشریفات (پروتکل) مورد نیاز باشد یا توسط طرفهای متعاهد درخواست شده باشد، جهت ارائه به طرفهای مذکور
ب ـ ارسال اطلاعات ارائه شده به دبیرخانه طبق ماده(13) این تشریفات (پروتکل)، برای طرفهای متعاهد
پ ـ تهیه پیش‌نویس برنامه‌ها، طرحهای اقدام یا تدابیر منطقه‌ای مصوب اجلاس طرفهای متعاهد طبق ماده(5) این تشریفات (پروتکل)
ت ـ تهیه پیش‌نویس دستورالعمل‌ها، استانداردها یا معیارهای منطقه‌ای موضوع ماده(6) این تشریفات (پروتکل)، جهت تصویب اجلاس طرفهای متعاهد
ماده20ـ تأمین بودجه
1ـ طرفهای متعاهد به منظور تحقق اهداف این تشریفات (پروتکل)، تا حد امکان تأمین منابع مالی برای تدوین و اجرای برنامه‌ها، پروژه‌ها و اقدامات مربوط را تضمین خواهند کرد. به این منظور، طرفهای متعاهد:
الف ـ منابع مالی داخلی موجود را تعهد خواهند نمود.
ب ـ تدارک منابع مالی از منابع و سازوکارهای تأمین بودجه دوجانبه یا چندجانبه، از جمله کمکها و وامها، را تشویق خواهند کرد.
پ ـ به جستجوی روشها و مشوقهای مبتکرانه برای تدارک و هدایت منابع، از جمله موارد مربوط به بنیادها، نهادهای دولتی کشورهای دیگر، سازمان‌های بین‌المللی، سازمان‌های غیردولتی، و نهادهای بخش خصوصی، خواهند پرداخت
2ـ مقررات مالی کنوانسیون، با اعمال اصلاحات لازم، در مورد این کنوانسیون اعمال خواهد شد، مگر آنکه اجلاس طرفهای متعاهد به گونه دیگری مقرر نماید.
ماده21ـ حل و فصل اختلافات
هر گونه اختلاف بین طرفهای متعاهد در ارتباط با اجراء یا تفسیر مفاد این تشریفات (پروتکل)، به موجب ماده (30) کنوانسیون حل و فصل خواهد شد.
ماده22ـ تصویب و لازم‌الاجراء شدن تشریفات (پروتکل)
1ـ این تشریفات (پروتکل) با تصمیم به اتفاق آرای طرفهای متعاهد طی اجلاس طرفهای متعاهد تصویب خواهد شد.
2ـ این تشریفات (پروتکل) از تاریخ 22/9/1391 هجری شمسی (12 دسامبر 2012میلادی) تا 22/3/1392 هجری شمسی (12 ژوئن 2013 میلادی) در شهر تهران فقط برای امضای دولتهای ساحلی دریای خزر مفتوح می‌باشد.
3ـ این تشریفات (پروتکل) منوط به تنفیذ، پذیرش یا تصویب دولتهای ساحلی دریای خزر خواهد بود، و از تاریخی که تشریفات (پروتکل) برای امضاء بسته میشود، برای الحاق هر یک از دولتهای ساحلی دریای خزر مفتوح خواهد بود.
4ـ اسناد تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق نزد امین اسناد کنوانسیون تودیع خواهد شد.
5 ـ این تشریفات (پروتکل) در نودمین روز پس از تاریخ تودیع سند تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق توسط تمامی دولتهای ساحلی دریای خزر لازم‌الاجراء خواهد شد.
ماده23ـ تصویب اصلاحات و پیوست‌های تشریفات (پروتکل) و اصلاحات پیوستها
هر یک از طرفهای متعاهد می‌تواند اصلاح این تشریفات (پروتکل) یا افزودن پیوستهایی به آن یا اصلاح پیوست‌های آن را پیشنهاد نماید. این اصلاحات و پیوستها توسط طرفهای متعاهد تصویب و طبق مواد (24) و (25) کنوانسیون لازم‌الاجراء خواهند شد.
ماده24ـ تأثیر تشریفات (پروتکل) بر قوانین ملی
مفاد این تشریفات (پروتکل) بر حق طرفهای متعاهد برای اتخاذ تدبیر شدیدتر ملی برای اجرای این تشریفات (پروتکل) خدشه‌ای وارد نمی‌سازد.
ماده25ـ ارتباط با سایر موافقتنامه‌های بین‌المللی
هیچ یک از مفاد این تشریفات (پروتکل) به حقوق و تکالیف طرفهای متعاهد به‌موجب سایر موافقتنامه‌ها لطمه‌ای وارد نمی‌سازد.
ماده26ـ قید تحدید تعهد
هیچ گونه قید تحدید تعهدی را نمی‌توان برای این تشریفات (پروتکل) در نظر گرفت.
ماده 27ـ امین اسناد
امین اسناد این تشریفات (پروتکل)، همان امین اسناد کنوانسیون خواهد بود.
ماده28ـ متون معتبر
متون آذری، انگلیسی، فارسی، قزاقی، روسی و ترکمنی این تشریفات (پروتکل) دارای اعتبار یکسان می‌باشد. در صورت بروز اختلاف در تفسیر یا اجرای این تشریفات (پروتکل)، متن انگلیسی ملاک خواهد بود.
ماده29ـ ارتباط با مذاکرات راجع به وضعیت حقوقی دریای خزر
هیچ یک از مفاد این تشریفات (پروتکل) به گونه‌ای تفسیر نخواهد شد که پیش قضاوت در مورد نتایج مذاکرات مربوط به وضعیت نهائی رژیم حقوقی دریای خزر باشد.
در تأیید مراتب فوق، امضاءکنندگان زیر که به‌طور مقتضی بدین منظور مجاز شده‌اند، این تشریفات (پروتکل) را امضاء نمودند.
این تشریفات (پروتکل) در شهر مسکو در روز بیست و دوم آذرماه یک هزار و سیصد و نود و یک هجری شمسی برابر با دوازدهم دسامبر دو هزار و دوازده میلادی تنظیم گردید.
پیوست 1
فعالیتها و طبقه‌بندی مواد نگرانی آور
این پیوست حاوی عناصری است که از سوی طرفهای متعاهد در تهیه طرحهای اقدام، برنامه‌ها و تدابیر پیشگیری، مهار و کاهش و تا حدامکان محو آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی، موضوع مواد(5) و(6) این تشریفات (پروتکل) مدنظر قرار خواهند گرفت.
هدف از این قبیل طرحهای اقدام، برنامه‌ها و تدابیر، تحت پوشش قرار دادن فعالیتهای مذکور در بخش(الف) و نیز تحت پوشش قرار دادن مواد مذکور در بخش(ب) است که بر مبنای ویژگی‌های مذکور در بخش(پ) این پیوست انتخاب شده‌اند. طرفهای متعاهد در تهیه طرحهای اقدام، برنامه‌ها و تدابیر خود، می‌توانند مفاد اسناد بین المللی مربوط را مدنظر قرار دهند.
اولویت‌های اقدام، با ارزیابی اهمیت نسبی آثار این فعالیتها بر زیست بومها و منابع دریایی و ساحلی، سلامت عمومی، منافع اجتماعی و اقتصادی، از جمله ارزشهای فرهنگی صورت خواهد گرفت.
الف ـ فعالیتها
موارد زیر، که بر مبنای احتمال آلوده‌کنندگی آنها بر محیط زیست دریایی احصا شده‌اند، فعالیتهای نگرانی‌آوری هستند که طرفهای متعاهد هنگامی که به‌صورت انفرادی یا مشترک طرحهای اقدام، برنامه‌ها و تدابیر پیشگیری، مهار، کاهش و تا حد امکان محو آلودگی‌های مستقر در خشکی را تهیه می‌کنند آنها را مدنظر قرار می‌دهند. این موارد به ترتیب اهمیت فهرست بندی نشده‌اند.
1ـ کشاورزی و دامداری
2ـ صنعت:
ـ کشت آبی
ـ الکترونیک
ـ تولید انرژی
ـ تولید کود
ـ فرآوری مواد غذایی
ـ جنگلداری
ـ هسته‌ای
ـ صنایع فلزی
ـ معدن
ـ فعالیتهای مرتبط با نفت و گاز
ـ کاغذ و خمیر کاغذ
ـ صنایع دارویی
ـ تولید مصالح ساختمانی
ـ تولید و فرمول بندی سموم
ـ بازیافت
ـ ساخت و تعمیر کشتی
ـ دباغی
ـ نساجی
3ـ مدیریت ضایعات:
ـ ضایعات خطرناک و سمی
ـ پسابهای صنعتی
ـ پسابها و زباله‌های جامد شهری
ـ ضایعات رادیواکتیو
ـ دفع فاضلاب
ـ سوزاندن زباله‌ها و مدیریت ضایعات بجا مانده
ـ سوخت موشک
4ـ گردشگری (توریسم)
5 ـ حمل و نقل
6 ـ ساخت و مدیریت جزایر مصنوعی
7ـ ساخت جاده و بزرگراه
8 ـ انهدام سلاحها و مهمات شیمیایی
9ـ لایروبی
10ـ ساخت بندرگاه و عملیات بندری
11ـ تغییر وضعیت فیزیکی طبیعی خط ساحلی
12ـ تأسیساتی که دیگر مورد استفاده نیستند و در معرض تغییرات سطح آب دریا قرار می‌گیرند.
ب ـ طبقه‌بندی مواد
موارد زیر که بر حسب ویژگی‌های خطرآفرین یا سایر ویژگی‌های مضرشان احصا شده‌اند، دسته‌هایی از مواد نگرانی‌آور هستند که طرفهای متعاهد هنگامی که به تهیه طرحهای اقدام، برنامه‌ها و تدابیر پیشگیری، مهار، کاهش و تا حدامکان محو آلودگی‌های مستقر در خشکی می‌پردازند، آنها را مدنظر قرار می‌دهند. این موارد به ترتیب اهمیت فهرست بندی نشده‌اند.
1ـ ترکیبات اسیدی و آلکالین که ممکن است به کیفیت آب لطمه زنند.
2ـ سموم و مشتقات آنها که از جهات دیگر مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
3ـ نفت خام و سایر هیدروکربن‌های با منشأ نفت و روغن‌های روان‌کننده استفاده شده
4ـ سیانیدها و فلوریدها
5 ـ فلزات سنگین و ترکیبات آنها
6 ـ زباله‌های دریایی (هر نوع ماده جامد مقاوم، که تولید یا فرآوری شده، و رها شده یا بدور انداخته شده باشد)
7ـ موادی که ممکن است موجب کمبود اکسیژن آب در اثر رشد بی‌رویه موجودات زنده خاص شود.
8 ـ شوینده‌ها و هر گونه ماده سطحی دیگری که از طرق زیستی قابل تجزیه نباشند.
9ـ مواد غیرسمی که بر میزان اکسیژن محیط زیست دریایی اثر مخرب گذاشته یا ممکن است تأثیرات نامطلوب بر ویژگی‌های فیزیکی یا شیمیایی آب دریا بجا گذاشته یا موجب اختلال در استفاده‌های قانونی از دریا شوند.
10ـ ترکیبات آلی هالوژن و موادی که بتوانند موجب شکل‌گیری چنین ترکیباتی در محیط زیست دریایی شوند.
11ـ ترکیبات آلی فسفری و موادی که بتوانند موجب شکل گیری چنین ترکیباتی در محیط زیست دریایی شوند.
12ـ ترکیبات آلی قلع و موادی که بتوانند موجب شکل گیری چنین ترکیباتی در محیط زیست دریایی شوند.
13ـ موجودات زنده ریز بیماری‌زا
14ـ هیدروکربن‌های چندحلقه‌ای معطر
15ـ مواد رادیواکتیو از جمله/ و مواد هسته‌ای
پ ـ ویژگی‌های مواد
در تهیه طرحهای اقدام، برنامه‌ها و تدابیر پیشگیری، مهار، کاهش و تا حدامکان محو آلودگی از منابع مستقر در خشکی، طرفهای متعاهد در صورت اقتضاء، ویژگی‌های زیر مواد و عوامل را مدنظر قرار می‌دهند. این موارد به ترتیب اهمیت فهرست‌بندی نشده‌اند.
1ـ تجمع و بزرگنمایی در موجودات زنده
2ـ تأثیرات مضاعف مواد
3ـ الگوی توزیع مواد (یعنی، مقادیر، الگوی استفاده و احتمال رسیدن به محیط زیست دریایی)
4ـ آثار وارده بر ویژگی‌های مؤثر بر موجودات زنده در محصولات دریایی که دارای مصرف انسانی می‌باشند.
5 ـ آثار وارده بر بو، رنگ، شفافیت، دما یا سایر ویژگی‌های آب دریا
6 ـ آثار و خطرات وارده بر سلامت
7ـ آثار منفی وارده بر حیات دریایی و استفاده پایدار منابع زنده یا سایر کاربردهای قانونی دریا
8 ـ استقامت مواد
9ـ احتمال بروز کمبود اکسیژن آب در اثر رشد بی‌رویه موجودات زنده خاص
10ـ ویژگی رادیواکتیو
11ـ نسبت بین تراکم‌های مشاهده شده و اثر تراکم مشاهده نشده
12ـ خطر تغییرات نامطلوب در زیست بوم دریایی و برگشت‌ناپذیری یا دوام تأثیرات
13ـ سمی بودن یا سایر ویژگی‌های زیانبار (مانند سرطان‌زایی، جهش‌زایی و قابلیت ایجاد فرزندان ناقص الخلقه
14ـ قابلیت انتقال به مسافت‌های طولانی
پیوست 2
منابع پراکنده آلودگی ناشی از کشاورزی
الف ـ تعاریف
از لحاظ این پیوست:
1ـ «منابع پراکنده آلودگی از کشاورزی» به معنی منابع آلودگی غیرنقطه‌ای است که از کشت محصولات و پرورش حیوانات اهلی ناشی میشود، به استثنای عملیات گسترده پرورش دام که بتوان آنها را به عنوان منابع نقطه‌ای قلمداد نمود.
2ـ «بهترین رویه‌ها» به معنی تدابیر دارای صرفه اقتصادی و قابل دسترس اعم از ساختاری یا غیرساختاری است که به منظور پیشگیری، کاهش یا مهار نشت مواد آلوده‌کننده به محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر طراحی شده باشند.
ب ـ طرحهای پیشگیری، مهار و کاهش منابع آلودگی پراکنده ناشی از کشاورزی
در اولین فرصت پس از لازم‌الاجراء شدن این تشریفات (پروتکل)، هر طرف متعاهد مبادرت به تدوین طرحها و تدابیری برای آمادگی، مهار و کاهش منابع پراکنده آلودگی ناشی از کشاورزی خواهد نمود که ممکن است به محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی دریای خزر لطمه بزند، این قبیل طرحها و برنامه‌ها به‌ویژه منابع پراکنده آلودگی را که موجب کمبود اکسیژن آب می شوند، سموم دفع آفات، رسوبات، و عوامل بیماری‌زا را مدنظر قرار خواهند داد.
موارد زیر عبارت از عناصر نگرانی‌آور در هنگام تدوین این قبیل برنامه‌ها می‌باشد:
1ـ ارزیابی منابع پراکنده آلودگی ناشی از کشاورزی که می‌تواند به طور نامطلوب بر محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر تأثیر بگذارد، از جمله:
الف ـ برآورد حجم موادی که می‌توانند به طور نامطلوب بر محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی دریای خزر تأثیر بگذارد.
ب ـ شناسایی خطرات بالقوه بر سلامت انسانی
پ ـ ارزیابی بهترین رویههای موجود و کارایی آنها
ت ـ ایجاد برنامه‌های پایشی
2ـ تدابیر سیاستگذاری، تقنینی و اقتصادی، از جمله:
الف ـ ارزیابی کافی بودن طرحها، سیاست‌ها و سازوکارهای حقوقی در جهت مدیریت منابع پراکنده آلودگی ناشی از کشاورزی و تدوین برنامه‌ای برای اجرای اصلاحاتی که ممکن است برای تحقق بهترین رویه‌ها ضروری باشد.
ب ـ ارزیابی چهارچوب اداری موجود برای مدیریت منابع پراکنده آلودگی ناشی از کشاورزی
پ ـ توسعه و تشویق برنامه‌های مشوق اقتصادی و غیراقتصادی برای افزایش بکارگیری بهترین رویه‌ها در جهت پیشگیری، مهار و کاهش آلودگی محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر بر اثر منابع پراکنده آلودگی ناشی از کشاورزی
3ـ برنامه‌های آموزشی، تحصیلی و آگاه‌سازی، از جمله:
الف ـ ایجاد و اجرای برنامه‌هایی برای بخش کشاورزی عامه مردم جهت افزایش آگاهی در خصوص منابع پراکنده آلودگی ناشی از کشاورزی و تأثیرات آن بر محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی، سلامت عمومی و اقتصاد
ب ـ ایجاد و اجرای برنامه‌هایی در کلیه سطوح تحصیلی در خصوص اهمیت محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی و تأثیرات آلودگی ناشی از فعالیتهای کشاورزی
پ ـ ایجاد و اجرای برنامه‌های آموزشی برای مؤسسات دولتی و بخش کشاورزی در خصوص اجرای بهترین رویه‌ها، از جمله تدوین مطالب آموزشی برای کارگران کشاورزی در زمینه بهترین رویههای ساختاری و غیرساختاری، به منظور پیشگیری، کاهش و مهار منابع پراکنده آلودگی ناشی از کشاورزی
ت ـ ایجاد برنامه‌هایی برای تسهیل انتقال مؤثر فناوری و تبادل اطلاعات
پ ـ گزارش‌دهی
هر طرف متعاهد طبق ماده(17) این تشریفات (پروتکل)، در خصوص طرحهای خود برای پیشگیری، مهار و کاهش آلودگی محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی دریای خزر از منابع پراکنده آلودگی ناشی از کشاورزی گزارش خواهد داد.
پیوست 3
انتقال آلودگی از طریق جو
این پیوست شرایط اجرای این تشریفات (پروتکل) نسبت به آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی قابل انتقال از طریق جو، موضوع جزء (ب) بند (2) ماده (3) را تعیین می‌نماید.
1ـ این تشریفات (پروتکل) تحت شرایط زیر در مورد خروجی‌های آلوده‌کننده در جو اعمال خواهد شد:
الف ـ مواد تخلیه شده تحت شرایط غالب هواشناسی به محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی دریای خزر منتقل شده یا بتواند منتقل شود.
ب ـ ورود مواد به محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی دریای خزر، براساس معیارهای مذکور در ماده (6) این تشریفات (پروتکل) در ارتباط با مقادیر همان ماده که از طرق دیگر به محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی می‌رسد، خطرناک باشد.
2ـ در خصوص آلودگی محیط زیست دریایی یا مناطق ساحلی دریای خزر از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی از طریق جو، مقررات مواد (4) و (7) این تشریفات (پروتکل)، حسب توافق طرفهای متعاهد، به تدریج در مورد فعالیتها و مواد مذکور در پیوست شماره (1) این تشریفات (پروتکل) اعمال خواهد شد.
3ـ با رعایت شرایط مذکور در بند(1) فوق، مقررات بند(1) ماده(6) این تشریفات (پروتکل)، در موارد زیر نیز اعمال خواهد شد:
الف ـ مقدار و شدت خروجی مواد تخلیه شده به جو بر مبنای اطلاعات در دسترس طرفهای متعاهد در خصوص موقعیت و توزیع منابع آلودگی هوا
ب ـ محتوای مواد نگرانی‌آور موجود در سوخت و مواد خام
پ ـ کارایی فناور‌های کنترل آلودگی هوا و فرآیندهای کارآمدتر تولید و احتراق سوخت
ت ـ به‌کارگیری مواد نگرانی‌آور در کشاورزی و جنگلکاری
4ـ مفاد پیوست (4) این تشریفات (پروتکل) در صورت اقتضاء در مورد آلودگی از طریق جو اعمال خواهد شد. پایش و الگوبرداری آلودگی هوا با استفاده از عوامل و روشهای متداول قابل قبول تعیین خروجی‌ها در ارزیابی دفع مواد از طریق جو و نیز فهرست‌برداری مقادیر و شدت خروجی آلوده کننده‌ها از منابع مستقر در خشکی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
5 ـ کلیه مواد این تشریفات (پروتکل)، در طور یکسان در مورد به آلودگی ناشی از منابع و فعالیتهای مستقر در خشکی از طریق جو، در صورت امکان و تحت شرایط مذکور در بند(1) فوق اعمال خواهد شد.
پیوست 4
مجوز خروجی‌ها
طرفهای متعاهد به موجب بند(3) ماده(7) این تشریفات (پروتکل)، به هنگام بررسی صدور مجوز برای خروجی‌های حاوی مواد نگرانی‌آور مذکور در پیوست (1) این تشریفات (پروتکل)، عوامل زیر را در صورت اقتضاء ارزیابی و بررسی خواهند کرد:
الف ـ ویژگی‌ها و ترکیبات خروجی‌ها
1ـ نوع و اندازه منابع نقطه‌ای یا پراکنده (مانند فرآیند صنعتی)
2ـ نوع خروجی (مانند منشأ، میانگین ترکیبات)
3ـ وضعیت ضایعات (مانند جامد، مایع، لجن، گل‌آب)
4ـ کل مقدار مواد (مانند حجم تخلیه شده در سال)
5 ـ الگوی تخلیه (مستمر، متناوب، فصلی، غیره)
6 ـ تراکم اجزاء مربوط مواد مذکور در پیوست (1) و در صورت اقتضاء سایر مواد
7ـ خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیست شیمیایی فاضلاب دفع شده
ب ـ ویژگی‌های ترکیبات خروجی ها در ارتباط با مضربودن آنها
1ـ استقامت (فیزیکی، شیمیایی و زیست شناختی) در محیط زیست دریایی
2ـ سمی بودن یا سایر خصایص مضر
3ـ تجمع در مواد یا رسوبات زیست شناختی
4ـ تغییر شکل زیست شیمیایی به نحوی که منجر به تولید ترکیبات مضر شود.
5 ـ تأثیر مخرب بر محتوا و تعادل اکسیژن
6 ـ قابلیت تغییر و ترکیب فیزیکی، شیمیایی و زیست شیمیایی در محیط آبی با سایر اجزای آب دریا که بتواند آثار مخرب زیست شناختی و غیر آن بر کاربردهای فهرست شده در بخش(ج) زیر به‌جا گذارد.
7ـ کلیه ویژگی‌های دیگر مذکور در بخش(پ) پیوست (1)
پ ـ ویژگی‌های مکان خروجی و محیط دریافت کننده
1ـ ویژگی‌هـای آب نگاری، هواشناسی، زمین‌شناسی، و مکان‌سنـجی منطقه ساحلی
2ـ موقعیت و نوع منبع(محل خروج فاضلاب، خروجی کانال، و غیره) و ارتباط آن با سایر مناطق(مانند مناطق استراحت، مناطق تخم‌ریزی، پرورش، و ماهیگیری، محوطه‌های صدفی،) و سایر خروجی‌ها
3ـ رقیق شدن ابتدایی در نقطه تلاقی خروجی با محیط دریافت‌کننده
4ـ ویژگی‌های پراکنده‌کننده از قبیل اثر جریانها، جزر و مد و باد بر جابه‌جایی افقی و مخلوط شدن عمودی
5 ـ ویژگی‌های آب دریافت‌کننده مواد در ارتباط با شرایط فیزیکی، شیمایی، زیست شناختی و بوم شناختی منطقه تخلیه مواد
6 ـ ظرفیت محیط زیست دریایی برای جذب فاضلاب بدون اثرات نامطلوب
ت ـ ویژگی‌های فعالیت یا طبقه‌بندی منبع
1ـ اجرای رویههای موجود فناورانه و مدیریتی، از جمله رویههای فناورانه و مدیریتی بومی
2ـ در صورت اقتضاء، سن تأسیسات
3ـ ویژگی‌های موجود اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
ث ـ جایگزینی تولید ، فناوری‌های تصفیه فاضلاب، یا روشهای مدیریتی
1ـ فرصت‌های بازیافت، احیا و استفاده مجدد
2ـ جایگزینی مواد خام کم خطر یا بی‌خطر
3ـ جایگزینی فعالیتها یا محصولات پاک‌تر
4ـ فناوری‌ها یا فرآیندهای پاک یا با ضایعات کم
5 ـ فعالیتهای جایگزین دفع ضایعات (مانند دفع زباله در خشکی)
ج ـ اختلال بالقوه در زیست بومهای دریایی و کاربردهای آب دریا
1ـ آثار وارده بر سلامت انسانی از طریق تاثیر آلودگی بر:
الف ـ موجودات دریایی قابل مصرف خوراکی
ب ـ آب مورد استفاده برای شستشو و
پ ـ زیبایی شناسی
2ـ آثار وارده بر زیست بومهای دریایی و ساحلی، بویژه منابع زنده، گونه‌های در معرض خطر و جانداران حیاتی
3ـ آثار وارده بر سایر استفاده‌های قانونی از دریا
پیوست 5
دستورالعمل‌های مربوط به
«بهترین فنون موجود و بهترین رویههای زیست‌محیطی»
طرفهای متعاهد طبق مفاد مربوط این تشریفات (پروتکل)، بهترین فنون موجود و بهترین رویههای زیست‌محیطی را به‌کار گرفته و ترویج خواهند کرد.
الف ـ بهترین فنون موجود
1ـ اصطلاح «بهترین فنون موجود» به مفهوم جدیدترین مرحله توسعه فرآیندها، تسهیلات و روشهای عملیاتی است که نشان‌دهنده مناسب بودن عملی یک اقدام خاص برای محدود کردن خروجی‌ها و ضایعات، می‌باشد. «فنون» شامل فناوری‌های مورد استفاده و روش طراحی، ساخت، نگهداری، عملیات و از کار انداختن تأسیسات میشود.
2ـ در به‌کارگیری بهترین فنون موجود بر استفاده از فناوری بدون ضایعات، در صورت وجود، تأکید خواهد شد.
3ـ در احراز اینکه فرآیندها، تسهیلات یا روشهای عملیاتی بهترین فنون موجود را به‌طور کلی یا در موارد خاص در بردارد، موارد زیر مورد توجه ویژه قرار خواهد گرفت:
الف ـ فرآیندها، تسهیلات یا روشهای عملیاتی قابل مقایسه‌ای که اخیراً به‌طور موفقیت‌آمیز مورد آزمایش قرار گرفته باشد.
ب ـ پیشرفت‌ها و تغییرات فناوری در آگاهی و درک علمی
پ ـ امکان سنجی اقتصادی این فنون
ت ـ محدوده زمانی تأسیسات در کارخانه‌های جدید و قدیمی
ث) ماهیت و حجم خروجی‌های مربوط
ج) اصل احتیاط
4ـ آنچه «بهترین فنون موجود» برای یک فرآیند خاص محسوب میشود با گذشت زمان در پرتو پیشرفت‌های فناورانه عوامل اقتصادی و اجتماعی و نیز تغییرات دانش و درک علمی تغییر خواهد کرد.
5 ـ در صورت کاهش خروجی ناشی از به‌کار گیری بهترین فنون موجود منجر به نتایج قابل قبول زیست‌محیطی نشود، باید اقدامات دیگری نیز به اجراء درآید.
ب) بهترین رویههای زیست‌محیطی
1ـ اصطلاح «بهترین رویههای زیست‌محیطی» به معنی اعمال مناسب‌ترین ترکیب تدابیر و راهبردهای کنترل زیست‌محیطی می‌باشد.
2ـ در انتخاب موارد خاص، حداقل اقدامات طبقه‌بندی شده زیر باید مورد توجه قرار گیرد:
الف ـ ارائه اطلاعات و آموزش به عامه و کاربران در خصوص تبعات زیست‌محیطی انتخاب فعالیتهای خاص و انتخاب محصولات و کاربرد و دفع نهائی آنها
ب ـ تدوین و اعمال مقررات رویههای سالم زیست‌محیطی که همه جنبه‌های فعالیت در طول چرخه یک محصول را شامل شود.
پ ـ استفاده اجباری برچسب‌هایی که کاربران را در خصوص خطرات زیست‌محیطی مرتبط با یک محصول، کاربرد و دفع نهائی آن آگاه سازد.
ت ـ صرفه جویی در منابع، از جمله انرژی
ث ـ در دسترس عموم قرار دادن سامانههای جمع‌آوری و دفع
ج ـ اجتناب از به‌کارگیری مواد یا محصولات خطرناک و اجتناب از تولید ضایعات خطرناک
چ ـ بازیافت، احیا و کاربرد مجدد
ح ـ اعمال اسناد اقتصادی در مورد فعالیتها، محصولات یا گروه‌هایی از محصولات
خ ـ ایجاد نظام صدور مجوز، شامل طیفی از محدودیت‌ها یا ممنوعیت
3ـ در احراز اینکه چه ترکیبی از اقدامات به‌طور کلی یا در موارد خاص به منزله «بهترین رویه زیست‌محیطی» به شمار می‌آید، موارد زیر مورد توجه خاص قرار خواهد گرفت:
الف ـ خطر زیست‌محیطی محصول و تولید، کاربرد و دفع نهائی آن
ب ـ جایگزینی با فعالیتها و مواد کمتر آلوده‌کننده
پ ـ گستره استفاده
ت ـ منافع بالقوه زیست‌محیطی، یا مضرات مواد مواد یا فعالیتهای جایگزین
ث ـ پیشرفت‌ها و تغییرات دانش و درک علمی
ج ـ محدوده زمانی اجراء
چ ـ تأثیرات اجتماعی و اقتصادی
ح ـ اصل احتیاط
4ـ لذا چنین نتیجه گرفته میشود که «بهترین رویه زیست‌محیطی» برای یک منبع خاص، با گذشت زمان در پرتو پیشرفت‌های فناورانه عوامل اقتصادی و اجتماعی و نیز تغییرات دانش و درک علمی تغییر خواهد کرد.
5 ـ در صورت کاهش خروجی ناشی از به‌کارگیری بهترین رویه زیست‌محیطی منجر به نتایج قابل قبول زیست‌محیطی نشود، باید اقدامات دیگری نیز به اجراء درآید و بهترین رویه زیست‌محیطی مورد تعریف مجدد قرار گیرد.
از سوی رئیس جمهوری صورت گرفت؛
رییس کل دادگستری استان کرمان:
رییس دانشگاه آزاد اسلامی در جلسه هیات امنای استان خراسان شمالی خبر داد؛
استاندار گیلان :
طی هفته دوم شهریورماه صورت گرفت؛
نظر شما
اخبار برگزیده
پرونده ویژه
تبلیغات متنی