رئیس انجمن مستندسازان: مستندسازان به شیوه تعاونی فیلم بسازند

به گزارش خبرگزاری برنا، در ادامه برنامه‌های مستند سینماتک خانه هنرمندان ایران که با همکاری انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند برگزار می‌شود، سه‌شنبه 1 تیر فیلم مستند «سه فصل از بهارستان» ساخته شهرام درخشان در تالار استاد شهناز به نمایش در آمد. در ادامه نیز نشست نقد و بررسی فیلم با حضور ارد زند، شهرام درخشان و پدرام اکبری برگزار شد.

در ابتدای این نشست پدرام اکبری ضمن اشاره به سختی‌هایی که در راه شکل‌گیری مجلس در ایران وجود داشته، گفت: فیلم توانسته به اجمال و با چینشی مطلوب، فراز و فرودهای ادوار مختلف مجلس را به تصویر بکشد. اگرچه فیلم به دنبال پاسخگویی به چرایی اتفاقات نبوده، اما حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.

پس از آن درخشان به مقوله تاریخ در سینما پرداخت و گفت: معتقدم آگاهی از تاریخ، برای مردم ایران از نان شب هم واجب‌تر است. شاید بی‌اطلاعی در زمینه فیزیک یا شیمی اهمیت چندانی نداشته باشد، اما از ناآگاهی نسبت به تاریخ بسیار متضرر خواهیم شد. تجربه یکی دو قرن گذشته، موید این موضوع است. دلیل ساخت این فیلم جدا از مسائل اداری مربوط به صدا و سیما، به گرایش خودم به تاریخ مربوط می‌شود. خوب است مستندسازان ما سراغ تاریخ بروند و هر کس روایت خود از تاریخ را برجای گذارد. اگرچه تاریخ‌نویسان به نوشتن تاریخ مشغول هستند، اما فیلمسازان می‌توانند با روایت خاص خود تاریخ سره و سالم‌تری به مخاطب عرضه کنند. آنچه امروز در منابع تاریخی داریم، حقایقی متزلزل هستند و منابع تاریخی مختلف با هم تفاوت دارند. فیلمسازان در هنگام ساخت فیلم می‌توانند با روش تطبیقی تاریخ را بخوانند و قطعات مختلف پازل تاریخ را در کنار هم بچینند. در این‌صورت تاریخی مقرون به حقیقت پیدا خواهد شد. تلاش من نیز بر همین مساله بود و می‌توانم از محتوای فیلم دفاع کنم.

در ادامه ارد زند، رئیس هیات مدیره انجمن مستندسازان، به بیان نظرات خود پرداخت و گفت: همه‌ی ما باید دغدغه تاریخی داشته باشیم و این موضوع می‌تواند برای ما راهگشا باشد. کارگردان فیلم کوشیده پلی تاریخی از 100 سال پیش به امروز بزند. نباید فراموش کرد که فیلم برای صدا و سیما ساخته شده که محدودیت‌های خاص خود را دارد. بودجه فیلم نیز بسیار اندک بوده، اما درخشان موفق شده با تمرکز بر موضوع مجلس برآیندی از تاریخ 100 سال گذشته به مخاطب عرضه کند. ساخت چنین فیلمی با بودجه بسیار کم، به کارگردانان ما نشان می‌دهد می‌توان بدون رجوع به صدا و سیما نیز فیلم‌های آگاهی‌بخش ساخت و به محدودیت‌های تلویزیون نیز دچار نشد. از مستندسازان دعوت می‌کنم به روش‌های نوین فیلمسازی و ساخت فیلم به شیوه تعاونی روی بیاورند.

وی افزود: من هم معتقدم افزایش دانش عمومی، از نان شب هم واجب‌تر است. پیام فیلم نیز همین است و نشان می‌دهد هرجا گرفتار بی‌دانشی بوده‌ایم، بزنگاه‌های حساس را وانهاده‌ایم. البته فراموش نکنیم که وقتی به تاریخ می‌نگریم، بدون شک جهان‌بینی و ایدئولوژی ما در آن دخیل است. باید این امکان وجود داشته باشد که ایده‌های مختلف در مورد تاریخ به‌صورت آزادانه عرضه شوند تا افراد بتوانند آنها را در کنار هم قرار داده و دست به انتخاب بزنند. در این فیلم نیز تاریخ 100 سال گذشته با گزینش کارگردان روایت شده است. افراد دیگر نیز می‌توانند این تاریخ را از زوایای دیگری روایت کنند.

پس از آن درخشان به مشکلات ساخت چنین مستندهایی پرداخت و گفت: ما مستندسازان پیش از آنکه دچار ممیزی شویم، خود به خود دست به ممیزی‌هایی می‌زنیم. با این وجود پس از ساخت فیلم، باز هم بخش‌هایی از فیلم حذف شده است. این فیلم را بدون یک ریال بودجه ساخته‌ام و با چنین شرایطی هیچ‌گاه دوباره به سمت ساخت آن نخواهم رفت. «سه فصل از بهارستان» را در ازای لغو یک قرارداد زیان‌بار ساختم و در واقع این فیلم یک تاوان بود. ساخت مستند علاوه بر ذوق، نیازمند پول نیز است. افرادی مختلفی در یک پروژه درگیر می‌شوند و باید مطالبات آنها را پرداخت کرد. در غیر این‌صورت، کاستی‌های ناشی از کمبود نقدینگی خود را در ساختار فیلم نیز نشان می‌دهد. یکی دیگر از مشکلات ساخت فیلم‌های مستند تاریخی این است که به برخی چهره‌ها نمی‌توان به‌راحتی نزدیک شد. در حالی‌که افرادی هستند که در وقایع و روندهای تاریخی تاثیرگذار بوده‌اند و بدون پرداختن به آنها نمی‌توان روایت درستی از تاریخ ارائه داد.

وی افزود: در «سه فصل از بهارستان»، رفتارهای جمعی مجالس مختلف در قبال وقایع تاریخی روایت شده است. به همین دلیل به شخصیت‌شناسی اعضای مجالس نپرداخته‌ایم. به تصویر کشیدن جزئیات رفتار نمایندگان مجلس و آنچه در درون مجالس گذشته، نیازمند ساخت فیلم دیگری است. در اینجا مجلس نقش نخ تسبیح را داشته تا وقایع گفتنیِ 100 سال گذشته را به‌شکلی منسجم روایت کنیم.

درخشان در پایان در خصوص پخش این فیلم برای عموم مردم گفت: «سه فصل از بهارستان» تاکنون دوبار در ساعات کم بیننده از تلویزیون پخش شده است. یک‌بار نیز آن را در جشنواره سینما حقیقت اکران کرده‌ایم. موافقم که فیلم‌های تاریخی را باید قاطبه مردم ببینند، اما چنین کاری بستگی به تصمیم صدا و سیما دارد. به نظر من، ما مستندسازان باید سینماتک مختص به خود را داشته باشیم که از صبح تا شب به پخش فیلم‌های مستند بپردازد.