بهای دُر نشود گم!

دکتر شهریار عدل را باید ابو باستان شناس ایران نامید. دانشمندی که قدم بر شانه های استاد دیگری چون ژان اوبن گذاشت و ایران را رصد کرد. نام شهریار عدل با نام ژان اوبن همراه است. او شاگرد ژان اوبن است که از او می گذرد و مقام پروفسوری را می گیرد. او با مطالعه عمیق یکی از بهترین مورخان دوره اسلامی ایران است. این استاد هرگز باورهای ذهنی خود را درپژوهش وارد نمی کرد و منابعی را بی طرف بررسی می کرد. اغراض شخصی را در پژوهش و در برداشت های باستان شناسی به کار نمی برد. میراث گرانبهایی که عدل بر جا گذاشت درسهای باستان شناسی اوست که می تواند چراغ راه دانشجویان این رشته شود. او سفارش کرده است که اگر می خواهید آثار باستانی را ترجمه کنید یادتان باشد که یک کار پایه است و خود من با ترجمه آثار باستانی روسی این کار پایه را انجام داده ام. او عقیده داشت آثار بسیاری در باستان شناسی قزاقستان و تاجیکستان وجود دارد که مربوط به ایران است که بسیاری از آنها با فلسفه مارکسیسم همراه است و مهم نیست و می توان با ترجمه آثار آنها خدمت بزرگی به شناخت باستان شناسی ایران کرد.

 پروفسور عدل برای ثبت جهانی آثار ایران تلاش بسیار کرد. ثبت نقش جهان مرهون پی گیری و تلاش اوست. در جنگ ایران و عراق چند موشک عراقی از مرز اصفهان گذشت و بر مسجد جامع صدمه زد. پروفسور عدل به عنوان نماینده ایران به دادگاه لاهه شکایت کرد و در مصاحبه با یکی از روزنامه ها  فریاد زد که بعثی های عراق میراث جهانی را بمباران می کنند و چون نام پروفسور عدل برای جامعه علمی جهان شناخته شده بود و همه از او پشتیبانی کردند دولت عراق مجبور شد که هواپیماهای خود را دیگر از مرز اصفهان عبور ندهد به راستی که:

شهریاران بود و خاک مهربان این دیار

مهربانی کمی سر آمد شهریاران را چه شد

صد هزاران گل شکفت و بانگ مرغی برنخاست

عندلیبان را چه پیش آمد هزاران را چه شد

نام این دانشمند از مرزها گذشته است. همه می دانند که او برای ثبت جهانی تخت جمشید، پاسارگاد، نقش جهان همیشه پرونده ای قطور زیر بغل دارد. باستان شناسی علمی است که نباید آن را به کندن گور خلاصه کرد. این دانش ریشه در دانش کهن دارد که با دنیای جدید همراه شده است. باستان شناسی از دیدگاه عدل شناسایی قطعه ای خاک نیست. بسیاری از دولت ها از باستان شناسان انتظار دارند که قطعه ای و شیء گرانبها پیدا کنند تا در موزه بدرخشد و نام آن دولت ها را جهانی کند. این گروه می خواهند دست آوردهای باستان شناسی را برای تبلیغ نوع حکومت خود به کار گیرند. ایران از نظر پروفسور عدل فقط محدود به مرزهای فعلی نیست. باستان شناسی ایران تا مرزهای تاجیکستان، ارمنستان،‌ آذربایجان،‌ ترکمنستان پیش می رود. باستان شناسی یک علم است و این علم هرگز غربی و شرقی ندارد. معلم باستان شناسی هم هرگز جدا از علوم دیگر نیست. با علوم دیگر رشد می کند و دست آوردهای علمی رشته های دیگر را به کار می گیرد. پروفسور عدل عقیده داشت که دانشمندان آلمان توانسته اند فرمول تاریخ و قدمت خشت ها را بیابند (بخارا، شهریور ۹۴) و با کمک این علم تاریخ آثار باستان ایران روشن تر می شود.

شهریار عدل سال ها در زمینه باستان شناسی ایران فعالیت کرده است و اینک شاگردان او راه او را ادامه می دهند. باستان شناسی هزینه بر است ودولت باید از این گروه عاشق حمایت کند. شاید میلیاردها ریال برای شناسایی باستانی منطقه ای هزینه شود و دست آوردی علمی به دست آید که نتوان آن را در موزه حفظ کرد اما گاهی باستان شناسان با کشف یک تمدن یک شهر در دل خاک چنان هدیه ای به بشر تقدیم می کنند که همه هزینه ها را پوشش خواهد داد. راه بشر را برای آینده روشن خواهد کرد اما در باستان شناسی راه دراز است و حرم در پیش و حرامی در پس و باید شهریار عدل بود تا چراغی در تاریکی روشن کرد. استان کرمان از نظر باستان شناسی غنی است و دولت باید برای پژوهش های علمی در شهرهای شهداد، میمند،‌ جیرفت، کوه بنان، راور و ... هزینه کند. معرفی شهریار عدل و جهانبینی و درسهای او به نسل جوان کرمانی یکی از راههای تشویق نسل جوان به پژوهش در این زمینه است به قول غزل سرای معاصر سایه:

دل شکسته ما چو آینه پاک است

بهای در نشود گم اگر چه در خاک است