آیا اروپایی‌ها برای برجام مقابل آمریکا می‌ایستند؟

بعد از خروج آمریکا از برجام اروپایی‌ها اعلام موضع کردند که به‌ هر حال برجام یک توافقنامه بین‌المللی است و باید مورد احترام قرار بگیرد. اروپایی‌ها بر این باورند که قطع‌نامه امنیت شورای سازمان ملل برجام را تضمین کرده و اعضا باید آن را محترم بشمارند. اروپا اعلام کرد که هر آنچه در توان دارد برای حفظ برجام انجام خواهد داد و از ایران خواسته که به برجام پایبند بماند و از آن خارج نشود و کشورهای اروپایی نیز حمایت خود را از بقا و دوام این موافقت‌نامه به عمل خواهند آورد.

تاکنون هم مواضع رسمی اروپایی‌ها حمایت از ایران بوده است. ایران فرصتی را تعیین کرده که اتحادیه اروپا یا کشورهای اروپایی باید بسته‌های پیشنهادی خود را ارائه دهند و تضمین کنند که منافع ایران در برجام که همانا رفع تحریم‌ها و همکاری در سطوح مختلف است، تضمین شود. صحبت‌هایی از موگرینی نقل شد که در طی چند روز آینده بسته حمایتی از سوی اروپا به ایران ارائه خواهد شد اما از سوی وزارت خارجه کشور تأیید نشد اما اروپایی‌ها برنامه‌های حمایتی خود از ایران را دارند.

با توجه به این رویکرد می‌توان به این نتیجه رسید که سفر رئیس‌جمهور به دو کشور به نسبت مؤثر اروپایی می‌تواند راهگشا باشد، دیدگاه‌های ایران را بشنوند و ایران از مواضع و نقطه‌نظرهای این دو کشور اروپایی مطلع شود. در نفس سیاست بین‌الملل این نوع سفرها از سوی مقامات عالی‌رتبه کشور بسیار تعیین‌کننده و تأثیرگذار می‌تواند باشد، به‌ ویژه در شرایطی که کشور در تنگنا و فشار بین‌المللی قرار دارد.

اروپایی‌ها اعلام کردند که ما می‌خواهند برجام حفظ شود، منتهی خواست ایران این است که اگر قرار بر حفظ برجام باشد باید منافع کشور ما تأمین شود. منافع ایران نیز در سایه رفع تحریم‌ها محقق خواهد شد. اروپایی‌ها در دو راهی مهمی قرار دارند از جهتی به دلایل مسائل امنیتی علاقه‌مند هستند که برجام حفظ شود، از سویی دیگر در مورد شکل‌گیری برجام سال‌ها مذاکره بسیار فشرده انجام‌شده است. در 12 گزارشی که دبیر کل آژانس انرژی اتمی اخیراً ارائه کرده هیچ انحرافی از سوی ایران در خصوص تعهداتی که پذیرفته دیده نشده، این وضعیت برای مجموعه اروپا و جامعه بین‌المللی دستاورد بالایی است.

اروپایی می‌خواهند این تضمین وجود داشته باشد و بدانند ایران در چارچوب مقررات برجام به تعهدات خود وفادار است. حفظ برجام سرمایه بسیار ارزشمندی برای اروپایی‌ها در عرصه امنیتی و مسائل منطقه‌ای است بنابراین آنها می‌خواهند هر آنچه از بر عهده‌شان است و می‌توانند انجام دهند تا برجام پابرجا بماند.

در تحلیل‌ها و ارزیابی‌هاباید بپذیریم که اروپایی‌ها در واقع کنترل شرکت‌های چند ملیتی را در اختیار ندارند. شرکت‌ها باید به سهامدارانشان پاسخ‌گو باشند و منافع سهام‌داران را تضمین کنند لذا سرمایه گذاران و شرکت‌های سرمایه‌گذار در محلی سرمایه‌گذاری می‌کنند که مطمئن باشند، سودشان تضمین و تأمین می‌شود. این شرکت‌ها در مورد سرمایه‌گذاری در ایران تعهدی ندارند به علت اینکه آمریکا آن‌ها را به‌شدت تهدید کرده که تحریم خواهند شد و خسارت‌هایی بر آن‌ها وارد می‌شود.

اروپایی‌ها آن‌چنان اشراف، نظارت و کنترلی بر شرکت‌های بزرگ و بین‌المللی ندارند اما در مورد شرکت‌های کوچک‌تر که با امریکا در ارتباط نیستند، تکنولوژی‌هایشان در اختیار خودشان است و وابستگی و روابط عمیقی با امریکا ندارند که به آن‌ها فشار آورد، می‌توانند تأثیرگذار باشند.

سیاست‌های اروپا این‌گونه است که با استفاده از سرمایه و همکاری این شرکت‌ها، جایگزینی برای شرکت‌های بزرگ برای ایران فراهم شود و روابط همچنان تداوم داشته باشد. اروپایی‌ها درمجموع در مقابل آمریکا ایستاده‌اند به علت اینکه موضع آمریکا تهدید، تحقیر و خروج از برجام بوده درحالی‌که اروپایی‌ها تاکنون وفادار مانده‌اند و اعلام کردند که سعی ما برای تداوم حضور در برجام است. سفر حسن روحانی رییس جمهور در تداوم این وفاداری می تواند نقش آفرین باشد.