فرهنگ اقتدار در مواجه با جامعه تغییر کند/ تاریخ بازتولید خشونت به قبل از انقلاب باز می گردد/ مشکلات فرهنگی یک جامعه تک عاملی و تک علتی نیستند

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ قاسم حسن‌پور، آسیب‌شناس اجتماعی در رابطه با خلاءهای فرهنگی پدیدآورنده خشونت در جامعه گفت: رفتار شخص محصول یادگیری‌های پیشین اوست. همچنین بر اساس آموزه‌ها فرد در هر موقعیتی رفتارهای معینی را می‌آموزد که بر اثر تکرار ممکن است به صورت عادت خود را نشان دهد. به این ترتیب وقتی شخص دوباره در آن موقعیت قرار گیرد، سعی خواهد کرد همان رفتار عادت شده خود را تکرار کند.

او ادامه داد: بنابراین پرخاشگری کاملاً جنبه تقلیدی دارد و از راه مشاهده کسب می‌شود و نمی‌تواند پایه ذاتی داشته باشد. بر پایه این توضیحات به نظر می رسد در آشفتگی های اخیر بیش از هرچیز نبود فرهنگ اعتراض و خشونت عامل ناآرامی های به وجود آمده بود.

 این رفتارشناس خشونت را نوعی الگوبرداری عنوان کرد و گفت: پرخاشگری بین والدین مدل والگویی برای یادگیری رفتار خشنوت‌گرایانه است. بچه‌هایی که پرخاشگری والدین را تجربه و مشاهده می‌کنند، پرخاشگری را به عنوان ابزاری مناسب برای بیان خشم و کنترل رفتار دیگران می‌پذیرند. بنابراین از این دیدگاه در خانواده‌هایی که اعضای آن در کودکی شاهد پرخاشگری والدین بوده‌اند، احتمال بروز پرخاشگری یا تن دادن به آن به مراتب بیشتر از خانواده‌های دیگر است.

حسن‌پور با تاکید بر اینکه پرخاشگری می‌تواند معلول هر موقعیت ناخوشایند یا ملال انگیزی، مثل خشم، درد و غیره باشد، توضیح داد: اما مهمترین عامل در ایجاد پرخاشگری از میان تمامی عوامل، ناکامی است. فردی که نمی‌تواند به اهداف خود دست پیدا کند متوصل به عادت‌های پیشینش می‌شود و اگر سابقه خشونت را در گذشته دیده یا تجربه کرده باشد در ناکامی‌ها آن ابزار را برای خالی کردن عقده‌ها و دردهایش انتخاب می‌کند.

او عدم فرهنگ سازی را یکی از مهمترین دلایل ناآرامی‌های اخیر کشور دانست و افزود: یکی از معضلات بزرگ جامعه کنونی ما مشکلات بزرگ فرهنگی مثل رواج فساد، خشونت، دین گریزی و دین ستیزی توسط عده‌ای از افراد است. باید توجه داشت که مشکلات فرهنگی یک جامعه تک عاملی و تک علتی نیستند از همین رو حرف عوامانه‌ای است که بگوئیم اقتصاد ویران، فسادآور است.

این رفتارشناس با اشاره به اینکه نمی‌تـوان جامعـه‌ای را یافـت کـه در آن جـرم و کج‌روی وجـود نداشـته باشـد، ادامه داد: از دیدگاه جامعه‌شناسی وجــود حداقلی از کج‌روی در هــر جامعه‌ای الزامی اســت چــراکــه از دیدگاه کارکردی، خـود ایـن کج‌روی دارای کارکـرد مثبـت اسـت؛ امـا گاهـی یـک پدیـده اجتماعی بــه شـکل فراگیری از حالـت شــخصی یــا مســئله شــخصی خارج شــده و در سـطح کلان توسـعه پیـدا می‌کنـد و باعـث ایجـاد مزاحمـت بـرای تعـداد کثیـری از افـراد جامعـه می‌شـود و به نوعـی باعـث ایجـاد ناهنجـاری در جامعـه می‌شود.

او گفت: پدیـده خشـونت به عنـوان یـک مسـئله اجتماعـی تعـداد کثیـری از افـراد جامعـه را درگیـر خودکـرده اسـت. چـرا کـه از یـک طـرف باعـث بـر هـم خـوردن تعـادل روحـی و روانــی افــراد جامعــه میشــود و از طــرف دیگــر کارکــرد طبیعــی جامعــه را بــر هــم می زنــد.

حسن‌پور با بیان اینکه این مسئله اجتماعی در طول ادوار تاریخی همواره وجــود داشــته اســت و در اشکال مختلف مثــل قتل و غارت و در ســطح کلان بروز جنگ بین دو جامعه نمود پیدا کرده است، عنوان کرد:  متاسفانه در این مسائل تعـداد کثیـری از افـراد جامعـه قربانـی آن شـده‌اند.

این رفتار‌شناس اضافه کرد: خشـونت هـرروز بیشـتر از گذشـته، در جامعـه ایــران به عنوان رفتاری پذیرفته شده گســترش پیــدا می کنــد. کافـی اسـت در خیابـان قـدم بزنیـد تـا بعـد از چنـد دقیقـه شـاهد یـک دعـوا و نـزاع خیابانـی باشـید. جامعـه شـهری ایـران در سـال های اخیـر همـواره شـاهد افزایــش خشــونت های اجتماعــی چــون زورگیــری، تجــاوز بـه عنـف، مزاحمت هـای خیابانـی، آسیب رساندن به اموال عمومی  و غیره بـوده اسـت.

او عنوان کرد: بازتولید خشونت در جامعه ایران فقط از طریق دولت و ارگان‌های سرکوب نیست. این فرهنگ اقتدار و یا استفاده از خشونت باید از پائین‌ترین سلول جامعه باز تولید شود. حتی در زمان پهلوی شاهد آن بودیم که مدیران، معلمان، ناظمان و حتی مبصران چگونه شاگردان را برای یاد دادن تنبیه و مجازات بدنی می‌کردند که پیام آن این بود «تو وقتی شاگرد خوب هستی که فرمانبردار خوبی باشی».

این رفتارشناس در پایان گفت: در دو سال اخیر مردم به خشونت روی نیاوردند، نشانه‌هایی ازگ ذر مسالمت‌آمیز در جامعه دیده می‌شود ولی وقتی مسالمت، تفکر و منش مسالمت‌آمیز با خشن‌ترین شکل ممکن پاسخ بگیرد، نه تنها می‌تواند خشونت سیاسی را رشد دهد بلکه زمینه بی‌تفاوتی در مورد خشونت را افزایش می‌دهد. بنابراین فرهنگ در بازتولید و پذیرش خشونت نقش دارد. در این راستا امیدواریم با تغییر فرهنگ شاهد تحولات مثبتی باشیم.