نخبه کشی به سبک آمریکایی

به گزارش گروه روی خط رسانه‌های خبرگزاری برنا؛ دستگیری دانشمندان ایرانی از سوی آمریکا، اقدامی است که در سال‌های اخیر به یک روال تبدیل شده و هر چند وقت یک بار خبر‌هایی مبنی بر بازداشت یکی از نخبگان ایرانی منتشر می‌شود.

آمریکا حتی تلاش کرده تا با فشار به سایر کشورها، دانشمندان ایرانی را در نقاط مختلف دنیا مورد پیگرد قرار دهد و در یکی دو مورد موفق شده با فشار بر کشور‌های اروپایی آن‌ها را مجبور به بازداشت دانشمندان ایرانی کند.

چنین رویکردی از سوی آمریکا همواره مورد اعتراض جمهوری اسلامی ایران بوده، اما در ماه‌های اخیر که آمریکا کارنامه بسیار ناموفقی در مقابله با ویروس کرونا داشته، اعتراض‌ها و نگرانی‌ها بیشتر شده است؛ چرا که با توجه به اوضاع نامساعد آمریکا در دوران کرونا، احتمال ابتلای زندانیان به این بیماری بیشتر از دیگران است.

با وجود اعتراض‌های فراوان جمهوری اسلامی ایران و پیگیری‌های وزارت خارجه، اما آمریکایی‌ها تغییری در رویکرد خود نداده اند و به تازگی اعلام شد سیروس عسکری، دانشمند ایرانی که در آمریکا زندانی است به کرونا مبتلا شده و در زندان اداره مهاجرت آمریکا از دیگران جدا شده است.

با توجه به این خبر، نگاهی انداخته ایم به پرونده برخی دانشمندان ایرانی که به دلیل اقدامات آمریکا با مشکلات فراوانی روبه رو شده اند.

تبرئه در دادگاه و حبس در اداره مهاجرت

دکتر سیروس عسکری، استاد علوم و مهندسی مواد و استاد دانشگاه صنعتی شریف است که با اتهام دادگاه فدرال مبنی بر سرقت اسرار تجاری مربوط به کار دانشگاهی در آمریکا دادگاهی شد. وی در سال ۲۰۱۷ همراه با همسرش و با یک گذرنامه و روادید معتبر به آمریکا رفت، اما به محض ورود مشخص شد دولت آمریکا علیه وی به اتهام نقض قانون تحریم‌های ضد ایرانی شکایت کرده است.

روند ماجرا حکایت از آن داشت که اف بی آی او را مدت‌ها زیر نظر داشت و در نهایت وی به کلاهبرداری و سرقت مخفی تجارت در رابطه با کارش با دانشگاه اوهایو متهم شد. این اتهام مربوط به فعالیت عسکری در سال ۲۰۱۳ در دانشگاه کیس وسترن رزرو بود.

در نهایت طی دعوای حقوقی طولانی بین عسکری و اف بی آی به نمایندگی از دولت آمریکا، عسکری در دادگاه فدرال و سپس دادگاه استیناف حوزه ششم ایالات متحده آمریکا، در سال ۲۰۱۹ از تمامی موارد اتهامی تبرئه شد. با این وصف از آنجا که بنا نیست نوع مواجهه سیاستگذاران کاخ سفید و مقامات این دولت با افراد، ملت‌ها و دولت‌ها بر مبنای قانون باشد بدون هیچ دلیل قانونی مقامات مهاجرتی ایالات متحده دکتر عسکری را در بازداشتگاهی کثیف و پر ازدحام در حبس نگاه داشتند.

بهانه بازداشت، این بود که آمریکا روادید اصلی وی را باطل کرده بود، به همین دلیل پلیس مهاجرت و گمرک آمریکا وی را بازداشت کرد و از آن زمان وی در بازداشت است. شرایط حبس آن قدر بد بود که عسکری در تماسی تلفنی با گاردین درباره محل نگهداری خود گفته مکانی که اداره مهاجرت و گمرک آمریکا وی را در آنجا نگاه داشته است، در الکساندریا در ایالت لوئیزیانا، هیچ روش اساسی برای تمیز کردن ندارد و هر روز بازداشتی‌های جدیدی از سراسر کشور به آنجا فرستاده می‌شوند.

به رغم ابراز نگرانی‌های جوامع دانشگاهی و حقوق بشری و همچنین مقامات دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در مورد غیر قانونی بودن بازداشت دکتر عسکری، آمریکا به هیچ یک از اعتراضات توجه نکرد و در نهایت روزنامه گاردین اعلام کرد پروفسور عسکری در زندان به ویروس کرونا مبتلا شده است و ماموران آمریکایی همچنان اجازه انتقال او به بیمارستان را نداده اند.

گفتنی است که وی از بیماری تنفسی رنج می‌برد. در همین زمینه خبرگزاری صدا و سیما به نقل از مهرنوش یزدانیار، وکیل و کارشناس قوانین مربوط به تحریم‌ها که به خانواده عسکری در این پرونده کمک می‌کند، گفت: عسکری کار اشتباهی انجام نداده است. او به طور غیرقانونی بازداشت است. اگر وی به کرونا مبتلا شود، امکان زنده ماندنش خیلی کم است.

گروگانگیری برای چانه زنی
محمدحسن قدیری ابیانه، کارشناس سیاست خارجی

در طول سال‌های گذشته شاهد حضور تعدادی از دانشمندان ایرانی در برخی از کشور‌های غربی از جمله آمریکا هستیم و خبر‌هایی هم درباره رفتار ناپسند آمریکایی‌ها با ایرانی‌ها شنیده می‌شود. این برخورد‌ها دلایل مختلفی دارد و باید مورد توجه جدی قرار بگیرد. نکته اول این که یکی از راه‌های جلب و جذب دانشمندان ایرانی برگزاری کنفرانس‌ها و همایش‌های علمی است که زمینه لازم را برای ترغیب اهل پژوهش برای ارائه داده‌های علمی فراهم می‌آورد.

حضور دانشمندان ما در این مجامع علمی حتی با تهیه مقدمات سفر و اقامت و پرداخت هزینه از سوی کشور میزبان صورت می‌گیرد و وقتی این داده‌ها ارائه می‌شود، غربی‌ها تمامی تلاش خود را برای استفاده از پژوهش‌های صورت گرفته انجام می‌دهند و متاسفانه چنین رویه مبنی بر استفاده از فرآورده‌های علمی برای تولید و افزایش قدرت کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

از سویی دیگر آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها از هیچ اقدامی برای جذب و به کارگیری دانشمندان ایرانی برای بهره برداری‌های سیاسی و اقتصادی خود فروگذار نیستند. در چنین مواقعی اگر اهل پژوهش و دانش تسلیم وعده‌های آن‌ها نشود برای او بسیار گران تمام خواهد شد و باید منتظر تبعاتی مثل اخراج، بازداشت، حبس و حتی از دست دادن جان و مال نیز باشد.

نکته دیگر این که بازداشت و زندانی کردن دانشمندان ایرانی جلوی استفاده کشور از دانش آن‌ها را خواهد گرفت و جامعه را محروم از بهره گیری از علم آن‌ها می‌کند.

از سویی دیگر باید در نظر گرفت که این گروگانگیری‌ها بعضا با اهداف سیاسی نیز صورت می‌گیرد و وقتی تلاش‌های دیپلماتیک در مسیر آزادی افراد زندانی صورت می‌گیرد غربی‌ها و آمریکایی‌ها از امکان چانه زنی بیشتری برای آزاد کردن جاسوسانی که در ایران زندانی اند برخوردار خواهند بود.

در مجموع به نظر می‌رسد که دانشمندان ایرانی بهتر است از سفر به آمریکا خودداری کنند، چون حضور آن‌ها در این کشور ممکن است به قیمت آسیب رسانی به جان و مال آن‌ها تمام شود.

اتهامات واهی به یک نخبه علمی

مسعود سلیمانی ۴۹ ساله یکی از پژوهشگران ایرانی است که در حوزه خون شناسی و سلول‌های بنیادی تخصص دارد و در حال حاضر استاد دانشگاه تربیت مدرس است. گذشته پژوهشی او سرشار از جوایز و افتخارات علمی است.

وی برنده جایزه چهره تاثیرگذار بیوتکنولوژی از همایش ملی بیوتکنولوژی (۱۳۹۸)، استاد نمونه کشوری و قرار گرفتن در زمره یک درصد دانشمند برتر جهان (۱۳۹۴)، برنده جشنواره علوم پزشکی رازی (۱۳۸۹)، برنده جایزه پژوهشگر جوان از انجمن بین المللی هماتولوژی (۱۳۸۱) برنده جایزه دانشجوی برگزیده کشوری در مقطع دکتری (۱۳۸۰) و برنده جایزه کتاب سال دانشجویی برای ترجمه کتاب طب انتقال خون و بانک خون (۱۳۷۹) شده است.

وی در ۳۰ مهر ۹۷ در قالب یک فرصت مطالعاتی و به دعوت موسسه آمریکایی «مایو کلینیک» عازم کشور آمریکا شد، با ویزای رسمی تحقیقاتی و با هماهنگی دانشگاه تربیت مدرس، وارد فرودگاه شیکاگوی آمریکا شد، اما آمریکا در اقدامی غیرقانونی و با زیرپاگذاشتن پروتکل‌های دانشگاهی و تحقیقاتی، پیش از ورود سلیمانی به خاک آمریکا وی را بازداشت و به زندان منتقل کرد. اتهام او خریداری و سفارش یک ماده شیمیایی مربوط به آزمایش‌های خون شناسی بود.

در طول زمانی که سلیمانی در زندان به سرمی برد، هیچ گزارش رسمی در خصوص دلیل بازداشت این دانشمند ایرانی از سوی دولت آمریکا اعلام نشد و واشنگتن تنها به صورت کلی و بدون ذکر جزئیات، اتهام نقض تحریم‌های ظالمانه خود علیه مردم ایران را به دکتر سلیمانی نسبت داده بود.

این استاد دانشگاه در خاطراتی که از دوران حبس در آمریکا تعریف کرده گفته که با وجود ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر در زندان دیتون در کنار مجرمان خیابانی و اجتماعی محبوس شده بود. تلاش‌های خانواده او هم برای رساندن دارو‌های مورد نیاز او به جایی نمی‌رسید. در نهایت با همکاری نهاد‌های امنیتی و قضایی و همچنین پیگیری‌های وزارت خارجه، مسعود سلیمانی پس از حدود ۱۴ ماه بازداشت غیرقانونی در آمریکا در ۱۶ آذر ۱۳۹۸ آزاد و در سوئیس تحویل مقامات ایرانی شد.

اتهام بزرگ بسیجی بودن

سید محسن دهنوی، مدرک دکتری در رشته نانو زیست فناوری از دانشگاه صنعتی شریف دارد. پس از دوران دکتری به عنوان نخبه برجسته علمی موفق به ورود به دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد به عنوان محقق پسادکتری شد. وی با انتشار یادداشتی در سایت مشرق درباره دلیل سفر خود به آمریکا نوشت: پنج سال پیش بود که وارد حوزه‌های نزدیک به پزشکی و سلامت انسان شدم؛ یعنی سال ۱۳۹۱ که تز دکترایم در حوزه نانوبیوتکنولوژی روی موضوع آنزیم‌های انسانی تعریف شد.

در مسیر انجام تز دکتری با تکنیک‌هایی در بیوتکنولوژی آشنا شدم که بعد فهمیدم کاربرد‌های زیادی در پزشکی و روش‌های درمانی نوین دارند... بعد از کلی تحقیق و پیگیری، توانستم با دانشگاه هاروارد یک فرصت پژوهشی برای کار روی این موضوع تعریف کنم. در واقع این یک فرصت بزرگ برای کشورم بود؛ امکان انتقال یک فناوری نو در حوزه سلامت که می‌توانست جان خیلی از هموطنانم را نجات دهد.

راه رسیدن به این هدف البته برای دهنوی دور از دسترس شد، چون در بدو ورود به کشور آمریکا در ۲۰ تیر ۱۳۹۶ به همراه خانواده اش بازداشت و توسط دولت آمریکا به ایران بازگردانده شد. کمی بعد مشخص شد علت اصلی، بسیجی بودن دهنوی بود. رادیو فردا در گزارشی به این موضوع پرداخت و نوشت: پژوهشگر ایرانی که از فرودگاه بوستون آمریکا دیپورت شد، از اعضای شناخته شده سازمان بسیج دانشجویی، نهاد زیرمجموعه سپاه پاسداران است.

دهنوی بعد از بازگشت به ایران، به عنوان معاون تولید، تجاری سازی و توسعه بازار ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مشغول شد و در جریان انتخابات مجلس یازدهم به عنوان منتخب مردم تهران موفق به کسب رای شد.

دستگیری در فرانسه به سفارش آمریکا

مهندس جلال روح الله نژاد از جوانان نخبه کشورمان است که حدود ۱۴ماه در فرانسه زندانی بود و فروردین امسال آزاد شد و به کشور بازگشت.

وی با ادعای دور زدن تحریم‌ها از سوی دستگاه قضایی آمریکا تحت تعقیب قرار گرفته بود و آمریکایی‌ها از کشور‌های مختلف خواسته بودند نسبت به دستگیری و استرداد او به آمریکا اقدام کنند. روح الله نژاد که بهمن ۱۳۹۷، به دعوت فرانسوی‌ها به تحقیق و بررسی برای اجرای یک پروژه راهی این کشور شده بود، در مصاحبه‌ای که پس از بازگشت به ایران داشت درباره وضعیتش در زندان‌های فرانسه گفته بود: تقریبا هر دو هفته یک بار من را در قفسی به صورت لخت مادرزاد نگه می‌داشتند و تحقیرم می‌کردند، چون می‌دانستند از این کار متنفرم، یک بار هم که اعتراض کردم تعداد زیادی از نیرو‌های امنیتی زندان با خشونت هر چه بیشتر من را در سلول انفرادی به تخت بستند و به زور لخت کردند.

پنج ماه کامل مرا در سلول انفرادی نگه داشتند و از هوای تازه و نور آفتاب محروم بودم.

این اتفاقات درحالی بود که آمریکایی‌ها درخواست استرداد روح الله نژاد را به فرانسوی‌ها داده بودند و حتی دادگاه آمریکا برای روح الله نژاد حکم غیابی و ۶۷ سال زندان صادرکرده بود، اما نهایتا با پیگیری‌های وزارت خارجه، وی آزاد شد و به ایران بازگشت.

بازداشت در استرالیا به بهانه نقض تحریم آمریکا

در سال‌های اخیر به بهانه تحریم‌های آمریکا علیه ایران، نه تنها بازار دزدی و دستبرد به اموال کشورمان داغ است، بلکه هرچند وقت یک بار خبری از دستگیری و بازداشت یک تبعه ایرانی با ادعای تلاش برای دور زدن تحریم‌های آمریکا منتشر می‌شود. از جمله این موارد می‌توان به بازداشت رضا دهباشی کیوی اشاره کرد.

دهباشی دانشجوی مقطع دکتری در دانشگاه کوئینزلند استرالیا و مشغول کار و زندگی و بحث و درس خود بود، اما در شهریور ۱۳۹۷ خبر رسید مقامات قضایی استرالیا وی را به اتهام نقض تحریم‌های ایران بازداشت کرده اند. در استرالیا ادعا شده بود او تجهیزات راداری پیشرفته نظامی را که برای شناسایی موشک و رهگیری جنگنده‌های رادارگریز استفاده می‌شود، خریداری و از طریق دبی به ایران ارسال کرده است.

اتهامی که البته با قطعیت از سوی دهباشی و وکیل او و مقامات ایران رد شد. استناد دستگاه قضایی استرالیا برای متهم کردن دهباشی، چند ایمیل مربوط به سال ۲۰۰۸ بود؛ استنادی که دهباشی از آن به عنوان یک سوء تفاهم و اقدامی ناعادلانه یاد کرده بود.

در میانه این معرکه، ایالات متحده هم فشار‌های خود را به استرالیا آغاز کرده بود تا این کشور، دهباشی را تحویل نیرو‌های امنیتی آمریکا بدهد و ظاهرا وعده‌هایی هم برای عملی شدن این خواسته از سوی دولت استرالیا داده شده بود. این تعاملات میان استرالیا و آمریکا در حالی صورت می‌گرفت که دهباشی حتی پایش هم به خاک آمریکا باز نشده بود.

همزمان با طولانی شدن بازداشت دهباشی در استرالیا و افزایش نگرانی‌ها در خصوص احتمال تحویل او به آمریکا، اواخر تابستان ۱۳۹۸ بود که اخباری مبنی بر بازداشت یک زوج استرالیایی- بریتانیایی در ایران منتشر شد که به اتهام به پرواز درآوردن یک پهپاد بدون مجوز و عکسبرداری از مناطق نظامی و ممنوع در حوالی جاجرود توسط سازمان اطلاعات سپاه دستگیر شدند.

پس از دستگیری این اتباع استرالیایی، مقامات این کشور به تکاپو افتادند و برای آزادی این دو نفر تحرکاتی را آغاز کردند. درنهایت همزمان با انتشار خبر بازگشت دهباشی به ایران در مهر ۹۸، نخست وزیر استرالیا اعلام کرد زوج استرالیایی نیز آزاد شده اند.

منبع: جام جم