درک شب قدر صرفاً به بیداری نیست/ ماه رمضان بستر آمادگی برای دوران ظهور است

به گزارش خبرگزاری برنا؛ شب قدر،‌ شبی است که امور یک ساله تمام خلایق در آن مقدر می‌شود و به اندازه‌ای اهمیت دارد که خداوند نام یک سوره از قرآن کریم را به آن اختصاص داده است. شبی که در آن طبق فرمایش امام صادق (ع) عمل نیک و صالح از کار در هزار ماه که در آنها شب قدر نباشد بهتر است. یکی از اعمال مورد تأکید در این شب دعاست، دعا یعنی بیان خواسته و شب قدر، بهترین فرصت برای دعا و بیان خواسته‌هاست، هر قدر انسان خواسته‌های خدا را در قلب خود جای دهد و در مقابل، خواسته‌های غیر خدایی را از قلب خود خارج کند، قیمتی‌تر می‌شوند، پس از منظری دیگر شب شب قدر، شب ارزش‌گذاری انسان‌ها نیز است.

امشب مصادف با نوزدهمین شب از ماه مبارک رمضان و نخستین شب از میان سه شبی است که احتمال شب قدر بودن آن وجود دارد. در همین راستا گفتگویی را با حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود عالی استاد حوزه و از کارشناسان برجسته صدا و سیما ترتیب دادیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

* ماه مبارک رمضان ویژگی‌ها و فضیلت‌های خاص خود را دارد. خداوند در ماه مبارک رمضان امتیازات و برکات ویژه‌ای قرار داده است؛ مثلاً تلاوت یک آیه در ماه رمضان مانند ختم قرآن در ماه‌های دیگر سال تعریف شده یا حتی خواب انسان در این ماه تسبیح محسوب می‌شود و ...، به نظر شما علت این جود و بخشش گسترده حضرت باری‌تعالی در  این ماه چیست؟

بله به نکتۀ مهمی اشاره کردید، در میان مکان‌ها، مکان‌هایی وجود دارد که بستر رشد و تعالی انسان را فراهم می‌کند، به عنوان مثال، حرم‌ها و مشاهد مطهر حضرات معصومین (علیهم‌السلام) مکان و یا طبق متن صریح قرآن بیوتی هستند که انسان‌ها در آنجا احساس سبکی و رشد می‌کنند، در میان زمان‌ها نیز زمان‌هایی داریم که اسراری خاص دارند که البته نسبت به بسیاری از آنها آگاهی نداریم و فقط می‌دانیم که خدا میان آن ایام با سایر ایام سال تفاوت‌هایی قائل شده است. در واقع خداوند متعال در آن بازه زمانی یا مکانی شرایطی را فراهم کرده که با حضور در آن مکان یا زمان بهره بیشتری می‌توان برد. به عنوان مثال، بذر را در هر زمینی می‌توان کاشت، در زمین مستعد یا زمین کویر اما در زمین کویر چیزی رشد نمی‌کند و بر عکس در زمین مستعد رشد بیشتر و در نتیجه محصول فراوان‌تر و بهتری نصیب می‌شود، پس باید قدر آنها را بسیار دانست و به راحتی از کنار آن زمان‌ها و مکان‌های مورد توجه خداوند عبور نکرد.

از جمله آن زمان‌ها شب جمعه، سحرگاه‌ها و ماه مبارک رمضان و به طور خاص شب قدر است. اینها فرصت‌هایی الهی است که خداوند برای ما قرار داده تا با استفاده از آنها توشه‌ای بیشتری برای حرکت در مسیر خدا و قرب به او جمع‌‌آوری کنیم. خدا علاوه بر اینکه این موقعیت‌ها را در مسیر زندگی ما قرار داده است، محبت‌های دیگری هم کرده به خصوص در ماه مبارک رمضان، مثلاً طبق فرمایش رسول گرامی اسلامی (ص) شیاطین در این ماه شریف در غُل و زنجیر هستند، یا در حدیثی دیگر فرمود: «إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِی أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَا تُغْلَقُ إِلَى آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْه‌؛ درهای آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده می‌شود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد. اینها و بسیاری دیگر از سخنان گهربار اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بیانگر این است که عوامل لغزش در این ماه بسیار کاهش یافته است، روزه این ماه نیز بسیار حائز اهمیت است، با همین روزه‌داری، جلوی بسیاری از ناجوری‌ها از آدمی گرفته می‌شود و علاوه بر این، انسان‌ها متوجه ماجراهای عظیمی در آینده پیش رو خواهند شد.

* پس با توجه به فضائل عجیب و بسیار این ماه می‌توان ماه مبارک رمضان را یک بستر بسیار مناسب برای آماده سازی دوران ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) دانست. درست است؟

بله همینطور است، بسیاری از مقولاتی که در ماه مبارک رمضان است، انسان را به سوی سرزمین ظهور سوق می‌دهد، مثلاً دعای افتتاح، حدود یک چهارم این دعا درباره وجودش مقدس امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) است، یا مثلاً دعاهایی که برای بعد از نماز توصیه شده است «اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَى أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ، اللَّهُمَّ أَغْنِ کُلَّ فَقِیرٍ، اللَّهُمَّ أَشْبِعْ کُلَّ جَائِعٍ، اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیانٍ»، اینکه تمام بیماران شفا پیدا کنند، اینکه تمام گرسنگان سیر شوند، اینکه تمام فقرا غنی شوند و ...، اینها همگی ما را متوجه سرزمین ظهور می‌کند، به تعبیر دیگر ما با بیان این دعاها درخواست ظهور مولایمان امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) را می‌‌کنیم. در شب قدر یکی از اعمال مهم ذکر شده، دعا برای تعجیل در ظهور آن حضرت است، علاوه بر این، اصلاً شب قدر شب امام زمان (ع) است، شب قدر به وسیلۀ ولیّ هر زمانی فراهم می‌شود تا به این وسیله بستر رحمت سرشار خداوند متعال فراهم شود.

ماه مبارک رمضان ماه مهمانی خداست اما مهمان اصلی خدا در این ماه وجود مقدس امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) است، کسی که در این شب ملائک بر ایشان نازل می‌شوند و امورات جمیع خلایق را نزد ایشان میآورند، در حدیث هم داریم که سوره قدر سوره اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است و تأکید شده که با سورۀ قدر با دشمنان مواجه صورت گیرد. بنابراین ماه مبارک رمضان چون مهمان اصلی‌اش امام زمان (ع) است و ما محبان و شیعیان نیز در ذیل وجود مقدس آن حضرت از رحمت الهی بهره‌مند می‌شویم، باید از ظرفیت بالای این ماه برای قرب به خداوند متعال و ولیّ زمانه که خلیفةالله است، نهایت بهره را ببریم.

* امام صادق (ع) در حدیثی می‌فرماید حقیقت شب قدر، حضرت زهراء (س) هستند و اگر کسی به ایشان معرفت پیدا کند، شب قدر را درک کرده است، از طرف دیگر هم در قرآن کریم آمده: «وَ مَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ»، به نظر شما چطور می‌شود به معرفت فاطمه زهراء (س) که حقیقت شب قدر هستند، دست یافت؟

باید توجه داشته بشیم که درک شب قدر صرفاً به بیداری نیست، بیدار بودن شرط لازم است اما شرط کافی نیست، خیلی‌ها بیدارند اما نمی‌توانند آن محبت و رحمت خاص خداوندی را دریافت کنند. طبق فرمایش قرآن کریم اگر کسی شب قدر را درک کند، از یک عمر عبادت هم برتر خواهد بود، پس درک شب قدر کار بزرگی است و فقط به بیدار بودن نیست، البته این را هم باید گفت که بالاخره هر کسی در این شب بیدار باشد، خداوند به او عطاهایی خواهد کرد، اتفاقاً در حدیث داریم که حضرت زهرا (س) به دلیل اهمیت این شب، در روز بچه‌ها را می‌خوابانید تا کاملاً استراحت کنند و غذای کمتری به آنان می‌داد تا بدین گونه زمینه و موقعیت بهتر و مطلوب‌تری از نظر جسمی و روحی برای شب زنده‌داری داشته باشند.

ایشان به حدی در این کار جدی و قاطع بود که امیرالمؤمنین(ع) در این باره می‌فرمود: «فاطمه(س) نمى‌گذاشت کسى از اهل خانه در شبهاى قدر به خواب رود به آنان غذاى کم مى‌داد و از روز قبل براى احیاى شب قدر آماده مى‌شد و مى‌فرمود: محروم کسى است که از برکات این شب محروم باشد؛ وَ کَانَتْ فَاطِمَةُ ع لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا یَنَامُ‌ تِلْکَ‌ اللَّیْلَةَ وَ تُدَاوِیهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَیْرَهَا» (مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‌7، ص470)

اما درک شب قدر به این معنا که یک عمر جهش به سوی جلو داشته باشد، به چیزهای مهم دیگری هم نیاز دارد، مثلاً انسان باید در شب قدر ولو یک لحظه به اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، حقیقت قرآن کریم و منبع نور متصل شود، اگر چنین شود، این جهش به طور طبیعی برای او رخ خواهد داد، نشانه‌اش هم این است که از آن لحظه به بعد باید روند زندگی او تغییر کرده باشد چراکه کسی که شب قدر را درک می‌کند یک عمر رشد کرده پس باید نمود عینی آن را در زندگی خود ببیند.

یکی از مهم‌ترین راهکارهای در شب قدر برای اتصال به حقیقت قرآن کریم یعنی اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، بهره‌مندی از وجود مقدس حضرت فاطمۀ زهرا (سلام‌الله‌ علیها) است، حضرت زهرایی که قرآن را به عنوان محصول رسالت پدرشان حفظ کردند و هم محور و ام الأئمه هستند، به عبارت دیگر، انسان باید حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌ علیها) را در مسیر زندگی خود بهطور ویژه مدنظر قرار دهد و پیوسته به او متوسل شود و او را حاضر و ناظر ببیند. امام صادق (ع) در ادامه حدیث «فَمَنْ عَرَفَفَاطِمَةَحَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ أَدْرَکَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ» فرمود: «وَ إِنَّمَاسُمِّیَتْ فَاطِمَةَ لِأَنَّ الْخَلْقَ فُطِمُواعَنْ مَعْرِفَتِهَا؛ فاطمه، فاطمه نامیده شد چون خلق از معرفت به او عاجز است، این فرمایش حضرت به این معانی نیست که هیچ کسی نمی‌تواند به ایشان معرفت پیدا کند، البته درست است که به اوج معرفت و آن درجۀ والای معرفت فاطمی نتوان رسید، اما هر کسی در حد توان خود می‌توان به آن وجود مقدس معرفت پیدا کند.