بحران سرگرمی‌سازی در تولیدات نمایشی/ ابتذال و سانسور یا عدم توانایی هنرمندان؟

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، در وضعیتی که امروز صدور مجوزهای شبکه نمایش خانگی نیز به صداوسیما سپرده شده است لزوم توجه به تفاوت‌های این دو مدیوم بیش از پیش احساس می‌شود. قطعاً شباهت سریال‌های شبکه نمایش خانگی به تلویزیون منجر به عدم استقبال مخاطبان از آثار این رسانه می‌شود و لازم است در این رسانه، سریال‌ها ساختار، قصه و به طور کل شکل و شمایل دیگری داشته باشند.

از طرفی بحران سرگرمی‌سازی در کشور ما یک بحران جدید نیست و اگر توجهی به این بحران نشود قطعاً در آینده تبعات بیشتری برای فرهنگ ما خواهد داشت و لازم است آسیب‌شناسی‌های دقیقی بر این معضل صورت گیرد تا کمتر شاهد ریزش مخاطب در رسانه‌های مختلف باشیم تا مردم کشورمان برای سرگرمی به تولیدات نمایشی ایرانی رجوع کنند.

به همین منظور در گفت‌وگو با دو سینماگر درباره تفاوت‌های سریال‌های شبکه نمایش خانگی با تلویزیون و وضعیت این دو رسانه و همچنین سینما را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید:

مهام: هیچ رسانه‌ای به اندازه تلویزیون مخاطب ندارد/ ابتذال سریال‌های ماهواره‌ای باعث شد مردم دیگر این سریال‌ها را دنبال نکنند

مهران مهام تهیه‌کننده تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: برای بیان موفقیت یا عدم موفقیت یک اثر در سینما و شبکه نمایش خانگی به میزان فروشش تأکید می‌شود اما میزان فروش با تغییر قیمت متغیر است و باید میزان مخاطب را ملاک قرار داد. اگر بخواهیم مخاطب عام را در نظر بگیریم هیچ رسانه‌ای هنوز میزان مخاطبش به اندازه تلویزیون نیست.

مهام خاطرنشان کرد: البته در حال حاضر تولیدات نمایشی تعطیل شده یا در شرایطی ویژه و سخت آثار تولید می‌شوند به همین دلیل در سینما، شبکه نمایش خانگی و تلویزیون شرایط خوبی را شاهد نیستیم. یکی از دلایل اصلی کم شدن میزان آثار نمایشی در قالب فیلم و سریال در حال حاضر همین مسأله است؛ یکی دیگر از دلایل کم شدن آثار تولیدی و افت کیفی آثار به مسائل اقتصادی برمی‌گردد. بخش‌های دولتی دیگر توان پرداخت هزینه‌های تولید و نگارش آثار سینمایی و تلویزیونی را ندارند چرا که بخشی وارد عرصه تولید شده است که معلوم نیست توان مالی‌اش را از کجا آورده و از آنجا که سقفی برای پرداخت دستمزدها وجود ندارد به شکل بی‌رویه‌ای هزینه تولید را بالا برده و امکان تولید اثر را برای بخش‌های دیگر سخت و یا غیرممکن کرده است.

این تهیه‌کننده در ادامه اظهار داشت: معضل دیگر در صداوسیما عریض و طویل بودن سیستم اداری سازمان است و بخش اعظمی از بودجه رسانه ملی صرف حقوق و دستمزد کارمندان در بخش‌های مختلف می‌شود و پول چندانی برای ساخت آثار نمایشی باقی نمی‌ماند. باید پول‌هایی که وارد حوزه تولید می‌شوند را مدیریت کرد تا هر کس که پول دارد بدون تخصص نرخ‌نامه‌ها را به هم نریزد.

تهیه‌کننده مجموعه تلویزیونی «زیر آسمان شهر» تصریح کرد: بدون شک پول و هزینه‌ای که صرف فیلم و سریال می‌شود در کیفیت نیز تأثیرگذار است. این تأثیرگذاری در همه تولیدات وجود دارد، شما تصور کنید که یک ساختمان قرار است ساخته شود، قطعاً اگر سازندگان ساختمان پول بیشتری داشته باشند، ساختمان بهتری ساخته می‌شود. این قاعده در فیلمسازی و سریال‌سازی نیز وجود دارد و وقتی هزینه ساخت بیشتر می‌شود از گروه‌های حرفه‌ای‌تری استفاده می‌کنند و پول بیشتری به عنوان دستمزد به عوامل داده می‌شود و همین دستمزد را که گروه‌های دیگر نمی‌توانند پرداخت کنند مجبور به استفاده از نیروهای غیرحرفه‌ای شده و در نتیجه طبیعتاً تولیدات کاهش یافته و اندک آثار تولید شده نیز کیفیت لازم را ندارند.

او افزود: از طرفی تلویزیون قواعد و اهداف خود را دارد که شاید در برخی مواقع این اهداف پر رنگ‌تر از سرگرمی باشند اما وزارت فرهنگ این هدف را ندارد و فقط به سرگرمی‌سازی فکر می‌کند. همین اهداف است که شاید منجر به محدودیت‌هایی در تلویزیون شده، سریال‌های بسیاری مثل «عاشقانه» پیش از اینکه به شبکه نمایش خانگی بروند اول به تلویزیون ارائه شده‌اند اما امکان ساخت این سریال‌ها در تلویزیون وجود نداشته و به شبکه نمایش خانگی رفته‌اند. تلویزیون باید به سرگرمی‌سازی نیز در کنار اهداف و چارچوب‌هایی که دارد فکر کند.

مهام در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: اما عدم وجود محدودیت هم در رسانه‌های دیگر مثل شبکه نمایش خانگی به سمت خوبی نرفته است و معمولاً فضاهایی که فضای بازتری داشته‌اند به سمت ابتذال کشیده شده‌اند ولی این ابتذال هم همیشه نمی‌تواند برای درآمدزایی پاسخگو باشد. زمانی شبکه‌های ماهواره‌ای که پخش سریال‌های ترکیه‌ای را شروع کردند استقبال بسیار خوبی از آثار شد و کم‌کم در هر خانه‌ای یک اثر از شبکه‌های ماهواره‌ای را دنبال می‌کردند اما کم‌کم مردم از موضوعات سطحی و مبتذل این سریال‌ها خسته شده و امروز می‌بینیم که کمتر کسی سریال‌های ماهواره‌ای را دنبال می‌کند. اگر ابتذال ادامه داشته باشد مردم خودشان تصمیم می‌گیرند آن را کنار گذاشته و به دنبال اثر بهتری بگردند و شبکه نمایش خانگی هم حتی در صورت پرداختن به موضوعات مختلف در صورتی که مدام به تیپ و ظاهر بازیگران، عشق‌های مثلثی و... تکیه کند مخاطب خود را از دست می‌دهد.

این تهیه‌کننده در پایان گفت: خوشبختانه سیاستگذاری‌هایی شده و فکر می‌کنم از سوی شوراهای سرپرستی که در نظر گرفته شده مدیریتی جدی صورت گیرد. هر چند که به نظر من هیچ رسانه‌ای هیچوقت به اندازه تلویزیون مخاطب ندارد فکر می‌کنم اگر رسانه ملی خط قرمزهای بیهوده خود را کنار بگذارد می‌تواند آثار باکیفیت‌تری تولید کند و از طرفی با نظارت بر شبکه نمایش خانگی می‌تواند این رسانه را از ابتذال بیرون آورده و شاهد آثار قابل‌قبول‌تری در این رسانه باشیم. به اعتقاد من چرخه تولید در شبکه نمایش خانگی نباید بایستد اما حفظ چرخه اقتصادی به هر قیمت اشتباه بزرگی است که نباید ادامه پیدا کند.

راست‌گفتار: تلویزیون فقط به حفظ اصول فکر می‌کند، مخاطب اهمیتی ندارد/ سینمای ما امروز محلی برای ارضای حس شهرت‌طلبی برخی افراد سودجو شده است

کاظم راست‌گفتار، کارگردان سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: آثار سینمایی و تلویزیونی ما شامل قانون کپی رایت نمی‌شوند و از آنجا که امروز فضای مجازی نقش پر رنگی در زندگی مردم دارد بسیاری از این آثار یا در شبکه نمایش خانگی به صورت رایگان در اختیار مردم قرار می‌گیرد یا شبکه‌های ماهواره‌ای این آثار را به راحتی بدون هیچ مشکلی پخش می‌کنند. مخاطبان بسیاری نیز به دیدن این آثار می‌نشینند که در آمار فروش و تماشای فیلم‌ها و سریال‌ها قرار ندارند. در واقع ما بخش اعظمی از مخاطب‌هایمان به دلیل این مشکل پنهان است و آماری از آن‌ها نداریم.

راست‌گفتار خاطرنشان کرد: مخاطبان آثار نمایشی در ایران نسبت به دو سال پیش کمتر نشده بلکه بخش اعظمی از این مخاطبان به دلایل مختلف که مشکلات اقتصادی هم بخشی از آن است مخفی شده‌اند و می‌بینیم که امروز با اکران آنلاین این معضل بیشتر به چشم می‌آید و فیلمی که اگر در شرایط عادی در سینماها اکران می‌شد با اکران آنلاین به زحمت فروش خود را به 2 یا 3 میلیارد می‌فروشد. در واقع مخاطب سینما کم نشده‌ است و همان افراد این فیلم‌ها را دنبال می‌کنند اما از آنجا که آثار به صورت رایگان در اختیار مخاطبان قرار دارند به راحتی فیلم را می‌بینند و هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند.

او افزود: در حوزه ساخت، تولید و واردات برخی محصولات مثل اتومبیل گمرک مدیریتی در تولید و فروش تولیدات داخل ایجاد کرده است. به این معنی که ورود بی رویه خودروهای خارجی به داخل کشور توسط گمرک گرفته شده و اگر خودرویی وارد شود قیمتش به قدری بالا می‌رود که هر کسی قادر به خرید این اتومبیل نیست و مردم مجبور به خرید پراید هستند. در حوزه فرهنگ نمی‌توان و نباید این فیلتر را داشت و باید هنرمندان و مسئولان در رقابت با آثار خارجی کیفیت تولیدات را بالا ببرند. فیلم‌ها و سریال‌های روز دنیا در دسترس مردم هستند و مردم کیفیت این آثار را با فیلم‌ها و سریال‌های خودمان مقایسه می‌کنند و به لحاظ کیفی ما واقعاً فاصله بسیاری را آثار تولید شده در کشورهای دیگر (به خصوص هالیوود) داریم.

کارگردان فیلم سینمایی «نقاب» تصریح کرد: سینمای ایران علاوه بر رشد گلخانه‌ای‌اش به شدت مافیایی و بچه‌گانه رشد کرده است. هر بار که اسامی پروانه ساخت‌های صادر شده را می‌بینیم نام‌هایی مطرح می‌شوند که معلوم نیست از کجا آمده‌اند و می‌خواهند فیلم بسازند. سینمای ما امروز محل ارضای حس شهرت، ژست فیلمسازی و سرمایه‌داری افراد ثروتمندی شده است که هیچ دغدغه‌ای برای سینما ندارند به همین دلیل فیلم‌ها نه تناسبی با سلایق و علایق مخاطبان ایرانی دارند و نه استانداردهای جهانی در ساختار این آثار مورد توجه قرار گرفته‌اند به همین دلیل مخاطب با دیدن این فیلم‌ها سرخورده شده و ترجیح می‌دهد در خانه به دیدن فیلم‌ها و سریال‌های خارجی بنشیند.

این کارگردان اظهار داشت: فیلم‌هایی امروز اکران می‌شوند که واقعاً به لحاظ کیفی هیچ ارزشی ندارند و فقط وقت اکران را پر می‌کنند و به تبع آن افراد باتجربه‌ای مثل مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، بهمن فرمان‌آرا، کیومرث پوراحمد و... که زمانی فیلم‌های فوق‌العاده‌ای می‌ساختند با این موج همراه شده و دیگر انگیزه ندارند، التزامی به ساخت فیلم خوب نمی‌بینند و آثار آن‌ها نیز به لحاظ کیفی افت می‌کنند و از طرفی فیلمسازانی مثل ناصر تقوایی ترجیح می‌دهند دیگر فیلم نسازند.

راست‌گفتار با اشاره به ضعف‌های بسیار در مدیریت فرهنگی کشور، گفت: متأسفانه از فیلم‌هایی حمایت می‌شود که کیفیت ندارند و نظارت درستی بر آثار تولیدی وجود ندارد. تلویزیون هم به دلیل مقررات سخت‌گیرانه‌ای که دارد شرایط بدتری را تجربه می‌کند و از آنجا که قوانین رسانه ملی حدود 40 سال است که تدوین شده مدیران نیز گرفتار آن هستند و نمی‌توانند برای جذب مخاطب برنامه‌ای داشته باشند. در تلویزیون ملاک به هیچ‌وجه جذب حداکثری مخاطب نیست و فقط به حفظ اصول فکر می‌کنند.

او افزود: برای بخش خصوصی دیگر امکان کار و تولید اثر وجود ندارد و تنها راه نجات سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی فعالیت عاشقان این حرفه است. افرادی که عاشق سینما هستند باید اثرات مخرب پولشویی را از بین ببرند و با هزینه‌هایی که خودشان انجام می‌دهند سعی دارند آثار باکیفیتی تولید کنند که مردم به دیدن فیلم‌های ایرانی بیایند. باید در سینمای ایران رقابت ایجاد شود، رانت‌خواری از بین برود و تشکیل کمپانی‌ها یکی از راه‌حل‌های نجات سینمای ما است. ما باید فیلم‌های صادراتی بسازیم که در کشورهای دیگر نیز اکران شوند. اگر امروز سینمای ما بضاعت این کار را ندارد اصلی‌ترین عاملش سنگ‌اندازی جلوی فعالیت افراد کاربلد است. باید برای فراهم کردن شرایط برای افراد باتجربه و کاربلدی مثل ناصر تقوایی شرایط تولید اثر را فراهم کنیم.