فرایند تغییر جنسیت در ایران چگونه است؟

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ رویکرد امروز جراحی تغییر جنسیت (به انگلیسی: Sex reassignment surgery) که به طور خلاصه اس آر اس (به انگلیسی: SRS) گفته می‌شود، عمل جراحی است که پزشکان برای تغییر جنسیت فیزیکی افراد داوطلب انجام می‌دهند. متودیوپلاستی نیز یکی از روش‌های جراحی آلت تناسلی برای ترنس‌های زن به مرد است.

گاه پزشک برای تغییر جنسیت مرد به زن با استفاده از بخشی از روده باریک شخص، آلت تناسلی زنانه برای او درست می‌کند. این عمل سخت پنج یا شش ساعت طول می‌کشد و پس از شش هفته بیمار دوره نقاهت دردناکی خواهد داشت. برای کامل شدن فرایند گاه لازم است ظرف چند سال بیش از ۲۰ عمل جراحی انجام شود.

عمل تغییر جنسیت در ایران

بر خلاف دیگر کشورهای اسلامی، جراحی تغییر جنسیت در ایران برای هر کسی که در مصاحبه‌های روان‌شناسی قبول شود و بتواند هزینهٔ عمل را پرداخت کند ممکن است. هزینه‌ای دستکم برابر با ۲۰۰۰ پوند داشته باشد. بسیاری از بیماران از کشورهای اروپای شرقی و کشورهای عربی برای انجام عمل تغییر جنسیت به ایران سفر می‌کنند. حضرت روح‌الله خمینی در سال ۱۳۶۱ طی فتوایی عمل تغییر جنسیت را آزاد کرد و آن را مشروع دانست. گفته می‌شود کمیته امام به برخی افراد برای انجام عمل وام بدون بهره می‌دهد.

اکنون ایران به صورت کشوری پیشگام در عمل جراحی برای تغییر جنسیت درآمده‌است و از کشورهای دیگر نیز برای انجام جراحی به آن می‌روند. تعداد موارد جراحی تغییر جنسیت در ایران نسبت به کشورهای اروپایی بسیار بالاتر است زیرا در ایران همجنس‌گرایی ممنوع است و آنان نیز به دلیل فشارهای اجتماعی به عمل تغییر جنسیت روی می‌آورند.

تراجنسی‌ها یا همان ترنسکشوال‌ها همجنس‌گرا نیستند. تراجنسی‌ها بر خلاف همجنس‌گرایان از جدایی بدن و روح رنج می‌برند و معتقدند بدنشان به روح آنها تعلق ندارد. آنها در خانواده و جامعه با بدرفتاری مواجه می‌شوند که فشار روانی را بر آنها افزایش می‌دهد و موجب بالا رفتن تعداد موارد عمل جراحی می‌شود.

در حال حاضر که در هر ۱۰۰هزار نفر جمعیت در دنیا ۶ نفر بیمار دچار اختلال هویت جنسی وجود دارد، بیشترین آمار جراحی تغییر جنسیت در ایران است. این مطلب به این معنی نیست که در ایران تعداد بیشتری از این افراد وجود دارند، بلکه بیانگر این مطلب است که در ایران این نوع جراحی بیشتر پذیرفته شده است.

بر اساس آمارهای رسمی از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۹ بیش از ۱۳۶۶ نفر مجوز تغییر جنسیت در ایران را دریافت کرده‌اند که از میان آنها ۵۶ درصد می‌خواهند زن شوند و ۴۴ درصد قصد دارند با تغییر جنسیت مرد شوند.

نظر مراجع عظام در مورد تغییر جنسیت

از اولین فقهایی که در مورد تغییر جنسیت نظر خود را بیان کرد امام خمینی (ره) بود که در سال ۱۳۴۳ در اثر فقهی خویش «تحریرالوسیله»، این موضوع را ذیل عنوان مسائل مستحدثه به استنباط نشست و در ضمن ده مسئله، جوانب مختلف این موضوع را به بحث و بررسی گرفت و به روا بودن اصل تغییر جنسیت فتوا داد.

پس از این فتوا، موضوع تغییر جنسیت در قلمروی مسائل نوآمد فقه اسلامی شیعی جای گرفت. البه اظهار نظر از سوی فقها درباره آن همچنان مسکوت بود، تا اینکه فریدون ملک‌آرا در سال ۱۳۶۱ نزد آیت‌الله خمینی رفت و با بیان این استدلال که از نظر روانی خود را یک زن می‌داند، از او برای تغییر جنسیت کسب تکلیف کرد و آیت‌الله خمینی پس از تأیید پزشکان متخصص، به او اجازه چنین کاری را داد.

از آن پس مسئله تغییر جنسیت از نظر حقوقی و فقهی در این کشور مسلمان تسهیل شد و باب گفتگوی حقوقی و فقهی دربارهٔ آن باز شد.

آیه الله بهجت(ره):

بر فرض امکان جایز نیست.

آیه الله خامنه ای(دام ظلّه):

عمل مزبور فی نفسه مانع ندارد ولی از حرام‌های جانبی آن باید احتراز شود.

آیه الله سیستانی(دام ظلّه):

فی حدّ نفسه مانعی ندارد ولی با عملیات تغییر جنسیت ظاهراً به طور حقیقی زن مرد نمی‌شود و بالعکس و نیز این عملیات مقارنات و مقدمات حرام دارد و لذا جایز نیست.

آیه الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):

در فرض امکان و تحقّق خارجی آن، احکام متعدّده بر آن مترتّب می‌شود.

آیه الله فاضل لنکرانی(ره):

فی نفسه، مانعی ندارد و در صورتی که تحقق پیدا کند حکم جنس جدید را پیدا می‌کند.

روند قانونی تغییر جنسیت در ایران

افراد ترنس برای اینکه موفق به انجام عمل تغییر جنسیت شوند می‌توانند دو مسیر را طی کنند. در ادامه خیلی خلاصه این دو مسیر آمده است. فرد باید از روانپزشک، جراح دادگاه و آزمایشگاه بگذرد تا به نتیجه‌ای که دوست دارد برسد.

مسیر اول

مراجعه به روانپزشک معتبر و دارای صلاحیت

گذراندن دوران روان درمانی

دریافت تاییدیه مبنی بر ترنس بودن از روانپزشک

انجام آزمایش‌های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست.

مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست تغییر جنس

ارجاع فرد تراجنسی از دادگاه به پزشکی قانونی برای تاییدیه مدارک پزشکی

تایید پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی

دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنس

مسیر دوم

مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دادخواست تغییر جنس

ارجاع فرد ترنس به پزشکی قانونی

معرفی به یک روانپزشک معتبر از طرف پزشکی قانونی و گذراندن مراحل روان درمانی

انجام آزمایش‌های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست.

تایید از طرف روانپزشک و ارجاع به پزشکی قانونی

تایید از طرف پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی

دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنس

هزینه جراحی تغییر جنسیت

اگر این عمل در بیمارستان های دولتی انجام شود معمولا هزینه کمتر از  کلینیک‌های خصوصی است.

زمان عمل جراحی تغییر جنسیت

پس از اینکه فرد ترانسکشوال جلسات مشاوره را پشت سر گذاشت و حداقل یک سال از هورمون درمانی وی گذشت و هنوز در تصمیم خود راسخ است، می‌توان اعمال جراحی لازم را به ترتیب انجام داد. باید به بیمار خاطر نشان کرد که اعمال جراحی غیر قابل برگشت هستند و بیمار دیگر نمی‌تواند از نظر فیزیکی به جنس واقعی برگردد.

اعمال جراحی برای ترانس سکشوالیسم باید از استانداردها پیروی کنند. یک سازمان بین المللی بنام (Professional Association for Transgender Health (PATH وجود دارد که قوانین و مراقبت‌های مورد نیاز افراد ترانسکشوال را مدون کرده است.