جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۰ برای زنان کاشف قیچی ژنتیکی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ آکادمی علوم سوئد در استکهلم پایتخت این کشور جایزه نوبل شیمی را به امانوئل کارپنتیه فرانسوی و جنیفر دودنای آمریکایی داد و این جایزه ۱۰ میلیون کرون سوئدی (۱.۱ میلیون دلاری) برای نخستین بار میان دو زن تقسیم می‌شود.

این دانشمندان برای کشف «قیچی ژنتیکی» کریسپر (CRISPR) دریافت کردند که برای ویرایش با دقت بسیار بالای DNA جانوران، گیاهان و میکروارگانیسم‌ها استفاده می‌شود.

فناوری کریسپر (CRISPR) یک ابزار ساده و در عین حال قدرتمند برای ویرایش ژنوم، مجموعه رمزهای ژنتیکی است.

این ابزار به پژوهشگران امکان می‌دهد که به آسانی توالی‌ بازها در مولکول DNA را تغییر دهند و کارکرد ژن‌ها را تغییر دهند.

کریسپر کاربردهای بالقوه بسیاری از جمله تصحیح نقایص ژنتیکی، درمان بیماری‌ها و پیشگیری از انتشار آنها و نیز بهبود محصولات کشاورزی دارد. البته‌ها این استفاده‌ها نگرانی‌های اخلاقی را هم برانگیخته است.

کریسپر در واقع صورت کوتاه‌شده‌ای از CRISPR-Cas9 است. کریسپرها بخش‌های تخصص‌یافته‌ای از DNA هستند. پروتئین Cas9 (یا «پروتئین مربوط به کریسپر») آنزیمی است که مانند یک یک قیچی مولکولی عمل می‌کند و می‌تواند زنجیره‌های DNA را قطع کند.

فناوری کریسپر در واقع بر مبنای سازوکارهای دفاعی باکتری‌ها و باستانیان (جانداران تک‌سلولی) ساخته شده است. این ارگانیسم‌ها از RNA مشتق‌ از کریسپر و پروتئین‌های گوناگون Cas، از جمله Cas9 برای دفاع در برابر حمله ویروس‌ها و سایر عوامل بیگانه استفاده می‌کنند. این آنزیم‌ها با بریدن و نابود کردن DNA عامل بیگانه عمل می‌کنند. هنگامی که این اجزای مولکولی به جانداران پیچیده‌تر منتقل شوند، امکان دستکاری در ژن‌ها یا «ویرایش» آنها را فراهم می‌کنند.