تنها ۱۰ سال برای تغییر ساختار جمعیتی ایران فرصت داریم/ خانواده ایده آل ۴ فرزندی است/ ناباروری در ایران بیشتر از متوسط جهانی

صالح قاسمی، کارشناس آمار و سیاست‌های جمعیتی ایران و جهان در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی برنا گفت: مفهوم پنجره جمعیتی مبنای اقتصادی دارد.

او با بیان اینکه "وقتی جمعیت فعال در سنین 15 تا 64 سال، بیش از 60 درصد جامعه را تشکیل دهد، می گوییم آن کشور در پنجره جمعیتی است"، افزود:  پنجره جمعیتی 35 تا 40 سال طول می کشد و البته زمان مفید آن 25 تا 30 سال است. ما یک فرصت باقی مانده حداکثر 10 ساله داریم که ساختار کشور تغییر کند و آن هم نیاز به یک عزم ملی برای تحقق سیاست‌های جمیعیت کشور است.

فرصت 10 ساله برای تغییر پنجره جمعیتی ایران

قاسمی ادامه داد: پنجره جمعیتی ایران سال 1385 باز شده و 15 سال آن سپری شده است؛ حداکثر 10 سال از زمان مفید این پنجره جمعیتی در ایران باقی مانده است و اگر طی این پنجره جمعیتی الگوی فرزندآوری کشور و ساختار های سنی و جمعیتی را اصلاح نکنیم چه بسا بعد از آن نمی توانیم این اتفاق را رقم بزنیم. 

این کارشناس سیاست های جمعیتی ایران و جهان تصریح کرد: هدف گذاری ما در سیاست های کلی جمعیت در بند یک این است که به نرخ باروری سطح جانشینی و بالاتر از سطح جانشینی برسیم. نرخ باروری سطح جانشینی در ایران 2.1 تا 2.2 است و بالاتر از آن باید حدود 2.5 تا 3 باشد. به عبارتی مطلوب این است که  هر زن ایرانی 2.5 تا 3 فرزند در طول عمر خود به دنیا آورد. همچنین برای اینکه چنین امری محقق شود باید الگوی چهارفرزندی برای خانواده ها دنبال شود چرا که تلفات، حوادث، سوانح، ناباروری، طلاق و... وجود دارد و به همین دلیل الگوی 4 فرزندی را باید تبلیغ کنیم.

خانواده کامل به چه معنا است؟

او با اشاره به اینکه دنیا هم به الگوی 4 فرزندی رسیده است و آن را در رسانه ها و منابع علمی خود تصویر سازی می کند، افزود:  نام گذاری دنیا برای این الگوی perfect family است که به معنای خانواده کامل است. 

قاسمی گفت: خانواده کامل یعنی خانواده ای که همه اعضای آن روابط درون خانوادگی را تجربه کنند. به این معنی که پدر و مادر دختر و پسر و فرزندان این خانواده نیز خواهر و برادر داشته باشند.

این کارشناس سیاست های جمعیتی ایران و جهان ادامه داد: برای رسیدن به چنین نرخی به طور میانگین سالانه، طی سال‌های پیش رو در کشور باید حدود یک میلیون و 700 هزار تولد داشته باشیم. در حال حاضر حدود یک میلیون تولد داریم و سیر کاهشی موالید ما را از ایده آل باروری فاصله دارد.

او تصریح کرد: متغیر هایی که روی شاخص های جمعیتی تأثیر می گذارند بسیار زیاد هستند. ازدواج، تمایل به فرزندآوری، ناباروری، طلاق، آسیب های اجتماعی، سقط، رسانه ها و فرهنگ عمومی، سبک زندگی و نگرش اجتماعی به مسئله فرزند، شهرسازی، شرایط اقتصادی و... از جمله متغیرها هستند.

میزان ناباروری در ایران 14 درصد است

او با بیان اینکه یکی از مهم ترین متغییر های جمعیتی، ناباروری است، افزود: ناباروری در ایران بیش از 20 درصد است و این رقم بالاتر از متوسط جهانی است چراکه متوسط جهانی حدود 13 تا 14 درصد است که باید علت یابی شود.

قاسمی گفت: به لحاظ آماری و عددی سهم این متغییر ها یکسان نیست، یعنی تأثیری که حل مسئله ی سقط می تواند روی جمعیت بگذارد، حل مسئله طلاق و یا حل مسئله ی ناباروری نمی تواند این تأثیر را بگذارد. ناباروری باید مورد توجه قرار گیرد و سهم و اثر آن روی شاخص های جمعیتی کلان زیاد نیست ولی حتما باید از این متغیر بهره برداری برای افزایش موالید اتفاق بیافتد.

توزیع جعرافیا جمعیت در ایران مغفول مانده است

او با بیان اینکه موضوع آمایش سرزمینی و توزیع جعرافیا جمعیت یکی از موضوعات مغفول است، تصریح کرد: شاهد این هستیم که در قانون جوانی جمعیت به این مسئله به طور اجمالی دیده شده است و برای دستگاه ها نیز تکالیفی دیده شده است اما به طور دقیق به آن پرداخته نشده است.

قاسمی تصریح کرد: مسئله آمایش سرزمینی و توزیع جعرافیای جمعیت بسیار مهمی است. براساس داده های ما امروز حدود 70 درصد جمعیت کل کشور در  حدود 40 درصد مساحت کشور ساکن هستند و این باعث ایجاد قطب های جمعیتی شده است. همچنین شهر های کلان و بزرگی ایجاد شده است و بخش هایی از کشو را خالی از سکنه کردیم.

او با اشاره به اینکه در کلان شهر ها مشکل آلودگی هوا، آب، ترافیک و تراکم بالا باعث ایجاد مشکلاتی شده است، ادامه داد: مسئله توزیع جعرافیای جمعیت بسیار تعیین کننده است که حتما در کلان مسئله ی جمعیت بسیار موثر است.

لزوم طی شدن دوره اجرای 7 ساله قانون جوانی جوانی

این کارشناس سیاست های جمعیتی ایران و جهان بیان کرد: نمی توانیم درباره قانون جوانی جمعیت به این سرعت اعلام کنیم که موفق بوده است یا خیر. به نظر می رسد باید دوره 7 ساله ی اجرا قانون سپری شود تا ببینیم شاخص ها چه تغییراتی می کند و قانون با چه اهتمامی اجرا می شود و در نهایت مسئله ساختار سنی جمعیت به کجا می رسد.

او تأکید کرد: تصور  می کنم قانون جوانی جمعیت قدم اول خوبی است ولی قدم اول است و حتما قدم های تکمیلی دیگری را نیاز دارد. اگر اراده ی خوبی در دولت وجود داشته باشد و مردم هم همراهی کنند همچنین رسانه ها و نهاد های فرهنگ ساز کشور نگرش اجتماعی فرزندآوری را اصلاح کنند، می توانیم امیدوار باشیم که حداکثر بهره برداری از این قانون داشته باشیم.

قاسمی گفت:  بسیاری از کشور های توسعه یافته دنیا، مسئله ی جمعیت  و سالخوردگی جمعیت را دارند و دو راهبرد مهم را پیش گرفتند که یکی افزایش موالید و دومی سیاست های جذب مهاجر است.

جذب مهاجران نخبه کشور های دارای مشترکات فرهنگی برای افزایش جمعیت

او با بیان اینکه ما بیشتر روی متغیر باروری و افزایش تعداد تولد ها تمرکز کردیم و مشوق های اعطایی هم با این هدف است، افزود: مسئله مهاجر پذیری در حوزه مهاجرت خارجی، باید به طور جدی دیده شود. احساس می کنم در این خصوص ظرفیت های بسیار خوبی داریم، با کشور هایی که مشابهت ها فرهنگی داریم می توانیم سیاست گذاری کنیم و اقدام به جذب مهاجر نخبگانی کنیم.

این متخصص حوزه جمعیت شناسی در پایان بیان کرد: کشور های اروپایی با چنین سیاست هایی توانسته اند تا حدودی بحران های جمعیتی خود را مدیریت کنند.

انتهای پیام/4