ماجرای سفر امام حسن عسکری(ع) به ایران

به گزارش برنا؛ به مناسبت سالروز شهادت امام حسن عسکری(ع) پدر بزرگوار ولی‌عصر(عج) گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد مروجی طبسى استاد خارج حوزه علمیه قم و نویسنده کتاب‌هایی نظیر «خورشید سامرا»، «دردانه دلداده» و «حقوق فرزندان در مکتب اهل‌بیت» ترتیب داده‌ شده که مشروح آن در ادامه می‌آید:
ولادت امام حسن عسکری(ع) در چه زمانی اتفاق افتاده است؟
 حدود 10 قول را مورخین نقل کرده‌اند که عمده آن‌ها ولادت حضرت(ع) را در سال 230، 231 و یا 232 هجری بیان کرده‌اند، اما در مورد ماه تولد ایشان باز هم چند تا قول وجود دارد که قول منتخب ما این است که در ماه ربیع‌الثانی و در روز 8 ماه در شهر مدینه امام حسن عسکری(ع) به دنیا آمدند.
در این میان فقط یک نفر می‌گوید که امام در سامرا به دنیا آمدند که خیلی هم قابل اعتماد نیست، با این وجود شخص امام حسن عسکری(ع) در روایتی فرمودند: ولادت من در ماه ربیع الثانی و در سال 232 هجری در مدینه بوده است.
با توجه به اینکه شنیده‌های بسیاری درباره ولادت ائمه معصومین(ع) است، درباره ولادت امام حسن عسکری(ع) توضیح می‌دهید؟
- نحوه ولادت در همه امامان یکسان است، به طوری که فرشتگان نازل می‌شوند و همه فرشتگان به یکدیگر بشارت می‌دهند. امام آیاتی را می‌خواند، سپس شهادت به وحدانیت خدا، رسالت پیامبر اسلام(ص) و بقیه امامان را بر زبان جاری می‌سازد.
در مورد مادر امام حسن عسکری(ع) قول‌های متفاوتی وجود دارد، جایگاه ایشان در نشر معارف اسلام را تبیین می‌کنید؟
-دقت کنید اکثر مادران ائمه کنیز بودند، با اینکه در مدینه، معصومان از شخصیت‌های ممتاز طوایف بنی‌هاشم بودند، اما بیشتر مادران ائمه گزینش می‌شدند، اگر در زندگی مادران ائمه مراجعه و مطالعه انجام شود، خواهید دید که مادر ائمه برترین زنان زمان خویش از حیث علم و معرفت، اخلاق، ایمان و تدین بودند، مانند مادر امام موسی کاظم(ع)، مادر امام رضا(ع) که کنیزانی از بلاد مغرب بودند، همچنین مادر امام عسکری(ع) که همسر امام هادی(ع) بودند.
این بانو، از بانوان بسیار عزیز و محترمی بود که مورد احترام امام هادی(ع) و امام حسن عسکری بود(ع)، مادر امام عسکری‌(ع) بعد از شهادت فرزندشان همانند حضرت زینب(س) عمل کرد، همان گونه که در تاریخ است که حضرت زینب کبری(س) بعد از شهادت امام حسین(ع)، از زبان امام سجاد(ع) مسائل دین را بیان می‌کرد، زیرا زین العابدین(ع) در آن شرایط نمی‌توانستند آزادانه بعضی از مسائل را بیان کنند، به حضرت زینب(س) می‌فرمود و زینب کبری(س) برای مردم تشریح می‌کرد.
مادر امام عسکری که یک سال پیش از شهادت امام عسکری(ع) به مدینه اعزام شد و بعد از شهادت فرزندشان به سامرا بازگشت اما مورد آزار جعفر کذاب قرار گرفت.
در تاریخ آمده است، چون مردم نمی‌توانستند با حضرت ولی‌عصر(عج) ملاقات کنند، مادر امام حسن عسکری(ع) - به «جده» معروف بود- برخی از مسائل را از سوی امام زمان(عج) برای مردم نقل می‌کردند.
زیرا شرایط امام مهدی(عج) به گونه‌ای نبود که بتوانند ظاهر باشند، بنابراین می‌توان گفت، نقل روایت امام مهدی(عج)، از بزرگترین کارهای این مادر بزرگوار در تاریخ اسلام بوده است.
 ویژگی‌های خاص امام حسن عسکری(ع) را بیان می‌کنید؟
- یکی از بزرگترین ویژگی‌‌‌های امام عسکری(ع) این است که ایشان پدر امام زمان(عج) است یعنی این خودش بزرگترین ویژگی است که حضرت دارد، چرا که انتقال دهنده امامت به فرزند خودش امام زمان(عج)‌ است.
از ویژگی‌های دیگر حضرت این بود که در روزگار خویش به شیعیان عنایت ویژه‌ای داشتند، این به این معنا نیست که سایر ائمه(ع) توجهی به شیعیان نداشتند، بلکه باید به دوران امام عسکری(ع) توجه داشت، زیرا شیعه در آن زمان شرایط خاصی قرار داشت، اینکه امام ظاهر باشد و با مردم تماس بگیرد، به حسب ظاهر چندان مهم نیست، مهم آن است که انسان در یک شرایطی بسیار سختی قرار بگیرد، ولی به شیعیان توجه کامل داشته باشد.
مثلاً شخصی خدمت امام عسکری(ع) رسیده بود، امام به او فرمود: زمانی که خورشید غروب نکرده و هوا تاریک نشده از سامرا بیرون برو، چرا اگر نزدیک غروب شود و در سامرا باشی برای تو دردسر ایجاد می‌شود، یا اینکه شخصی می‌خواست خدمت امام برسد و ایشان را ببیند، امام با اشاره به او فهماند که صحبت نکند و نزدیکش نشود.
همچنین، طبق روایتی که علاّمه مجلسی نقل می‌کند، حضرت عسکری(ع) از روی اعجاز در زمان خویش به گرگان رفتند و با دوستان و یاران بی‌شمار خویش دیدار داشته است، «جعفر بن شریف جرجانی» می‌گوید: در یکی از سال‌ها که به حج می‌رفتم، در سامرا به زیارت امام عسکری(ع) نائل شدم، در آن سفر، شیعیان گرگان اموال زیادی را در اختیار من گذاشته بودند تا به امام برسانم، بعد از تحویل اموال، عرض کردم: شیعیان شما در گرگان سلام رساندند، امام فرمودند: آیا بعد از انجام حج به گرگان بازخواهی گشت؟ گفتم: بله، امام فرمودند: از امروز تا 175روز دیگر و در روز جمعه، سوم ماه ربیع‌الآخر و در ساعت‌های اول روز به شهر خود بازخواهی گشت، من نیز در آخرین ساعات آن روز برای دیدار با دوستان و شیعیان‌ به گرگان خواهم آمد، به آنان این خبر را برسان.
با این وجود که امام عسکری(ع) بیشتر اوقات در زندان بودند، باز از روی اعجاز از زندان می‌رفتند، از تاریکی شب استفاده می‌کردند و به خانه شیعیان می‌رفتند و با آن‌ها ملاقات می‌کردند.
چرا عباسیان سامرا را برای حصر امامین عسکرین انتخاب کردند؟
- عباسیان در راستای تحقق اهداف اموی‌ها کار می‌کردند، زیرا عباسیان از نظر شرارت دست کمی از اموی‌ها نداشتند، بلکه بدتر از آن‌ها بودند، متوکل عباسی یکی از خلفای عباسی بود که بسیار سرسخت و دشمن اهل بیت بود که عداوت و کینه‌اش بسیار آشکار بود.
وقتی که امام هادی(ع) در مدینه بودند، گویا خبرهایی از فعالیت‌های امام را به متوکل عباسی می‌دهند، لذا امام هادی به حسب ظاهر به سامرا دعوت می‌کند که امام به طور اجباری از مدینه به سوی سامرا رهسپار می‌شود.
از آنجایی که آب و هوای سامرا مطلوب بود، متوکل ارتش خود را به سامرا گسیل می‌دهد، امام هادی هم وقتی وارد سامرا شدند، طبعاً در این شهر نظامی زیر نظر مستقیم عباسیان قرار گرفتند.
بعد از هجرت اجباری امام هادی، امام حسن عسکری(ع) همراه برادر بزرگترش «سید محمد» از مدینه به سامرا هجرت کردند، در این زمان امام 4 سال سن داشتند، در این چند سالی که امام همراه با پدر بزرگوارش امام هادی(ع) در سامرا بودند به طور ناشناس زندگی کردند، به گونه‌ای که بسیاری از مردم سامرا و بنی‌هاشم از وجود امام حسن عسکری(ع) اطلاعی نداشتند و این هم علتش واضح بود، چون امام هادی(ع) می‌خواست سرپوشی بر امام عسکری(ع) بزند تا دشمن نسبت به ایشان حساس نشود.
بنابراین سید محمد فرزند امام هادی چون بزرگتر بود، در نظر مردم جلوه خاصی داشت، به همین جهت بعضی‌ها فکر می‌کردند بعد از امام هادی(ع)، سید محمد امام می‌شود، با این وجود سید محمد در سال 252 هجری از دنیا رفت، تازه آن زمان فهمیدند که امام حسن عسکری(ع) وارث امامت است، با شهادت امام هادی در سال 254 هجری، دوران امامت امام عسکری(ع) آغاز شد.
امام حسن عسکری(ع) چه عملیات کاربردی را برای تبیین مسئله غیبت در میان مردم انجام دادند؟
-امام عسکری(ع) چون می‌دانست که فرزندش همان موعود امم است، طبعاً باید تمهیداتی را انجام می‌داد تا مردم اولاً با متولد شدن امام زمان(عج)، غیبت امام و در نهایت با نبود امام(عج) ملموس شوند، هر سه این موارد، وظیفه بسیار بزرگی بر عهده امام عسکری بود.
با توجه به اینکه دوران امامت امام حسن عسکری(ع) نزدیک به دوران غیبت فرزندش امام دوازدهم(عج) بود، امام علیرغم مشکلات و تبلیغاتی که برای ایشان وجود داشت به تبیین مسئله غیبت پرداختند، به طوری که امام حسن عسکری(ع) نامه‌ای را به احمد بن اسحاق می‌نویسد و خبر ولادت فرزندش را می‌دهد: «برای ما فرزندی متولد شد، پس باید پیش تو پوشیده و از تمام مردم مکتوم و مخفی باشد، زیرا ما او را ظاهر نمی‌کنیم، مگر برای نزدیکترین خویشان و عزیزترین موالیان و شیعیان او ، دوست داشتم او را به تو معرفی کنم تا خداوند تو را به وسیله او شاد و خوشحال کند، همان طور که ما را به وجود او خوشحال و شاد کرد».
با این حال، امام عسکری(ع) در ایام زندانی بودنش در زندان معتضد عباسی کمی پیش از تولد حضرت مهدی(عج) به یکی از هم زندانی‌هایش فرمود: «به خدا سوگند، به زودی خداوند برای من پسری عنایت خواهد فرمود که زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد».
در روایتی ابى‌هاشم جعفرى نقل می‌کند به امام حسن عسکرى(ع) عرض کردم: پرسشى دارم، ولى بزرگوارى شما مانع پرسیدن من است، اجازه مى‌دهید آن را مطرح سازم؟ امام فرمود: بپرس، گفتم: سرورم، آیا شما را فرزندى هست ؟ فرمود: آرى.
امام حسن عسکری(ع) در مواردی خاص فرزند دلبندش را به یاران خاص خود نشان می‌داد تا شبهه‌های درباره تولد امام زمان(عج) پیش نیاید، به طوری که احمد بن اسحاق نقل می‌کند: بر امام عسکری‌(ع) وارد شدم و ‌خواستم از جانشین پس از ایشان پرسش کنم؛ او آغاز سخن کرد و فرمود: «ای احمد بن اسحاق! خدای سبحان از زمان آدم زمین را خالی از حجّت نگذاشته است و تا روز قیامت نیز از حجّت خالی نخواهد گذاشت، به واسطه او بلا را از اهل زمین دفع می‌کند و باران می‌فرستد و برکات زمین را بیرون می‌آورد».
پرسیدم: ای فرزند رسول خدا! امام و جانشین پس از شما کیست؟، حضرت شتابان برخاست و داخل خانه شد و سپس برگشت، در حالی‌که بر شانه‌اش کودکی سه ساله بود که صورتش مانند ماه شب چهارده می‌درخشید، پس فرمود: «ای احمد بن اسحاق! اگر نزد خدای سبحان و حجت‌های او گرامی نبودی، این فرزندم را به تو نشان نمی‌دادم، او همنام و هم‌کنیه رسول خدا(ص) است، کسی است که زمین را پر از عدل و داد می‌کند؛ همچنان که پر از ظلم و جور شده باشد».
همچنین یکی دیگر از اقدام‌های امام حسن عسکری(ع) این بود که امام پشت پرده‌ نشستن را انتخاب کردند تا مردم به ندیدن امام عادت کنند یا اینکه امام عسکری(ع) از طریق نامه به سؤال‌ها پاسخ می‌داند تا اگر مردم بعد از ایشان، امام زمان(عج) را ندیدند، وحشت نکنند.

منبع :فارس