«فال سوزن»، رسم دیرین همدانی ها در شب یلدا

به گزارش خبرگزاری برنا، فریبا نعمتی، مردم‌شناس و کارشناس اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان درباره شب یلدا گفت: شب چله یکی از بزرگترین و کهن‌ترین جشن ایرانیان باستان است که از روزگاران کهن تاکنون در بین مردم جایگاه خاصی دارد. در اصطلاح مردم‌شناسی شب چله بزرگترین شب سال و مصادف با انقلاب زمستانی است.

وی افزود: واژه شب چله شب اول زمستان است و تا ۱۰ بهمن ادامه دارد و بعد از آن چله کوچک به مدت ۲۰ روز آغاز می شود،  در گذشته که معیشت مردم بر اساس کشاورزی و دامداری بوده، گاه‌شماری و تقویم مردم نیز بر اساس رویدادهای  طبیعی انجام می‌شد.

 نعمتی ادامه داد: در فرهنگ مشترک اقوام آریایی آخرین روز پاییز و شب اول زمستان، شب چله است که از آن شب به بعد ایام روز بتدریج بلندتر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شود و به همین مناسبت آن شب را شب تولد خورشید می‌دانند و آغاز شب میلاد مسیح و جشن کریسمس نیز برگرفته از آیین میترائیسم است.

آجیل شب یلدا روی کرسی

نعمتی درباره آیین شب یلدا در همدان گفت: با آغاز فصل سرما برپا کردن کرسی یکی از مهمترین کارهای خانم خانه است. برای تهیه تنقلات و خوراکی ها نیز از مواد موجود در خانه استفاده می کنند، مانند بو دادن گندم، عدس، پخت کدو حلوایی، قاچ کردن هندوانه، کشمش و مویز، انار، مغز گردو، سنجد، انجیر خشک، برگه‌های زردآلو، کشمش و نخود، تخم کدو یا هنودوانه بو داده نیز در ظروف سفالی تزئین شده داخل مجمع مسی گذاشته روی کرسی قرار می‌دهند.

در باور مردمان ایران هر یک از تنقلات و خوراکی‌های شب چله دارای نماد خاصی است

هدیه شب یلدا/ چله 

نعمتی یک از  برنامه‌های شب چله را دادن هدیه به خانواده عروس یا تازه عروس دانست و گفت: معمولاً در این شب هدایایی از جمله پارچه، طلا، لباس، خوراکی در طبق یا مجمع مسی می‌گذارند و روی آن پارچه قرمز رنگ انداخته و آن را قبل از غروب آفتاب به خانه عروس می‌فرستند که به این هدایا، هدیه شب چله می‌گویند. خانواده عروس نیز با توجه به استطاعت مالی خود هدایایی برای داماد یا خانواده‌اش می‌فرستند. 

فال سوزن یا فال مهره از آیین‌های شب یلدا همدان

این مردم‌شناس با بیان اینکه مردم همدان در شب یلدا آیین گرفتن فال مهره یا فال سوزن را اجرا می‌کنند، تصریح کرد: از شب قبل کوزه‌ای را به چشمه برده و پر می‌کنند و در اتاقی کوزه را رو به قبله می گذارند (چون آب مقدس است گذاشتن کوزه بسمت قبله به آن تقدس می‌دهد) در شب چله هر یک از حاضران در اتاق نشانه‌ای مانند انگشتر، مهرهف سنگ و ... در کوزه می‌اندازند و پارچه قرمز رنگی روی کوزه می‌اندازند و دختر بچه‌ای کنار کوزه می‌نشیند.

وی ادامه داد: یکی از مردان یا زنان که سواد خواندن و ذوق شعری دارد اشعاری از حافظ، دیوان باباطاهر می‌خواند و آن دختر بچه دست در کوزه می‌کند و مهره‌ای را بیرون می‌کشد و صاحب فال آن شعر یا ابیات را بعنوان فال خود تفسیر و تعبیر می‌کند.

وی افزود: در فال سوزن که ثبت ملی شده دختر بچه‌ای که لباس محلی پوشیده پارچه رنگی آب ندیده را در دست می‌گیرد و با سوزن به هنگام خواندن شعر با سوزن چند کوک روی پارچه می‌زند، خواندن فال نیز تا پاسی از شب انجام می‌شود.

انتهای پیام/