سفر مهم اردوغان به تهران در بحبوحه تحولات داخلی و منطقه ای/ مدل ویژه روابط ایران و آنکار راهی برای پیشرفت در عین اختلاف

سرویس سیاسی برنا: نخست وزیر روزهای نه چندان دور ترکیه این بار در قامت رئیس جمهوری این همسایه شمال غربی عازم تهران می شود تا با رئیس جمهوری ایران و دیگر مقامات کشورمان دیدار و گفت و گو داشته باشد. دیداری که حواشی پر رنگی را نیز پیش از سفر با خود داشته است. در میان هلهله و ولوله توپ ها و تانک ها در خاورمیانه از عراق تا یمن مردی عازم ایران است که در تمامی جبهه های مورد منازعه در منطقه، سیاست هایی متفاوت و ناهمگونی با ایران دارد و این سفر بدین واسطه نیز جالب توجه و شایسته تامل است.

دو کشور ایران و ترکیه از زمان عهد پادشاهان باستانی تا دوران عثمانی و صفوی با یکدیگر همواره در کشاکش های بی امان بودند که گاه به برتی ترک ها انجامیده و گاه این مردان پارسی بوده اند که عنان قدرت را در کف گرفته اند. جالب آنکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به رغم تفاوت بنیادین در نگرش و جهان بینی حاکم بر دو کشور که یکی اسلامیت را سرلوحه خود قرار داده و دیگری ساختار سیاسی لاییک را پشتوانه قانون اساسی خود داشت با ثبات ترین روابط دیپلماتیک میان دو جمهوری برقرار بوده است و با برآمدن دولت اسلامگرا در ترکیه این روابط استحکام و قوام بیش تری نیز یافت.

فرآیندی که البته با بلند پروازی های طرف ترک و بروز تحولات منطقه ای و تعارض دیدگاه میان طرفین دچار چالش های تازه ای شد. چالشی که البته هر دو طرف مایل به بسط و تعمیم آن به روابط اقتصادی و همکارهای فی مابینی معطوف به تبادلات میان دو طرف نبوده اند و در یک مدل جالب توجه این دو ساحت را از یکدیگر تمیز داده اند.

اگر روحانی در 19 خرداد ماه سال 93 به آنکارا رفت و به فاصله یک روز بعد با حمله داعش به موصل، خاورمیانه و جهان شاهد حضور دیوان خونخوار داعشی بودند و دو کشور موضعی بس متفاوت نسبت به این پدیده هولناک از خود نشان دادند اما قراردادها و اقدامات دو رئیس دولت برای بسط و تعمیق روابط اقتصادی به مرز 30 میلیارد دلار که در سفر رئیس جمهوری ایران به ترکیه هدف گذاری شده بود دچار رخنه و خدشه نشد.

با حمله عربستان و حامیان عربی به یمن یکبار دیگر تنوره اختلافات در خاورمیانه بالا گرفت و به وضوح قطب بندی عربستان و قطر و ترکیه در برابر ایران آرایشی تازه یافت. 7 فروردین ماه سال جاری رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در گفت و گو با خبرگزاری فرانسه اظهاراتی تندروانه و خصمانه علیه ایران داشت. اردوغان با حمایت از حمله عربستان و شرکا به یمن گفت: ایران و گروه‌های تروریستی باید عقب‌نشینی کنند. وی با حمله به رویکرد مورد تمجید ایران در مقابله با داعش اهداف ایران را زیر سئوال برده و گفت: ایران سعی در شکار داعش در منطقه دارد تا خود جای آن را بگیرد.

 این اظهارات اردوغان با واکنش وزیر امور خارجه ایران دکتر محمد جواد ظریف که در بحبوحه مذاکرات حساس لوزان قرار داشت، روبرو شده و وزیر خارجه کشورمان گفت: «کسانی که با اشتباهات استراتژیک و سیاست‌های بلند پروازانه خود، خسارات جبران ناپذیری به بار آورده‌اند، بهتر است با اتخاذ سیاست‌های مسئولانه از ظرفیت‌های موجود جهت ایجاد آرامش و همگرایی در منطقه استفاده کنند.» پاسخ هوشمندانه و قاطعانه ظریف که در قالب رویکردهای دیپلماتیک بود البته به مذاق برخی نمایندگان مجلس ایران  کافی و وافی نیامد آنان تاکید داشتند که باید سفر اردوغان به تهران لغو شود. با انتشار این اخبار رئیس جمهوری ترکیه نیز واکنش نشان داده و تاکید کرد که سفر وی به نمایندگان مجلس ایران ارتباطی ندارد. جر و بحث های لفظی و سطحی که بر خشم طرف مقابل نیز افزود و برخی رسانه ها خبر از ارسال نامه 60 تن از نمایندگان به رئیس جمهوری ایران مبنی بر لغو سفر یکروزه اردوغان به تهران دادند.

اما دو دولت فراتر از این منازعات لفظی و کلامی آماده دیدار روسای جمهوری دو کشور می شوند. اقدامی که هوشمندی هر دو دستگاه دیپلماسی دو کشور را می رساند چرا که آنان با پذیرش اختلاف دیدگاه ها در تحولات منطقه ای موضوع منافع ملی و رشد و توسعه اقتصادی معطوف به تبادلات فی مابینی را از این عرصه تفکیک کرده و این نکته را به خوبی می دانند که هیچ یک توانایی حذف رقیب را از عرصه معادلات ندارند پس چرا نباید در راستای منافع خود در برخی جهات به همکاری اقتصادی  بپردازند و این ظرفیت را از خود دریغ کنند.

بدون شک البته در جریان دیدار اردوغان از تهران در خصوص اختلافات نیز بحث و چالش خواهد شد و شاید که در دیدارهای رو در رو راه حل هایی برای نزدیکی دیدگاه های طرفین ایجاد شود به خصوص که طرف ایرانی با سامان دهی پرونده هسته ای در لوزان دورنمای بسیار مثبتی در جهت ارتقای خود در منطقه و جهان یافته و طرف های منطقه ای نیز به خوبی این نکته را می دانند.

حال باید دید اولین سفر یک مقام عالیرتبه خارجی پس از تفاهم لوزان که از حسن اتفاق همسایه کلیدی ایران نیز بوده و نقش تاثیر گذاری هم در منطقه دارد چه دستاوردها و تاثیراتی در تحولات منطقه ای دارد به خصوص که دو کشور این نکته را به خوبی می دانند که در بسیاری از عرصه های فی مابینی نیازمند همدلی و همکاری با یکدیگر هستند.