گشایش دریچه های امید به روی رصدخانه ملی ایران

به گزارش گروه جوان و جامعه خبرگزاری برنا ، طرح رصدخانه ملی ایران که طی 17 سال گذشته، فراز و نشیب های زیادی به خود دیده و بارها به دلیل محدویت های بودجه ای به توقف کشیده شده، اکنون با حمایت سه نهاد تاثیرگذار وزارت علوم، معاونت علمی ریاست جمهوری و سازمان مدیریت و برنامه ریزی، دریچه های جدیدی از امید پیش روی خود می بیند.

دکتر رضا منصوری -مجری طرح رصدخانه ملی ایران - گفت :امسال برای ما اساسی است چون این سه نهاد ملی تلاش می کنند که مشکلات مالی طرح را حل کرده و امکانات را برسانند تا ما از این حالت ایستایی خارج شویم.

وی اضافه می کند: اگر مشکلی پیش نیاید با قولی که به معاونت علمی ریاست جمهوری داده ایم امسال کار ساخت قطعات مختلف را شروع می کنیم و اواخر پاییز، میزان موفقیت ما در جذب اعتبارات مشخص می شود و تا آن زمان، بخش هایی که الان مشغول هستیم و میزان پیشرفت فیزیکی ساخت قطعات را اعلام خواهیم کرد.

استاد فیزیک دانشگاه صنعتی شریف یادآوری می کند: آینه که مهم ترین و گران ترین قطعه رصدخانه است در اسفندماه 93 به ایران رسید و با کیفیت بسیار عالی تحویل گرفتیم و با صیقل مجددی که انجام دادیم یک آینه بسیار باکیفیت دراختیار داریم.

وی درباره میزان اعتبار مورد نیاز برای اتمام رصدخانه ملی ایران نیز می گوید: اعتباری که دو سال قبل برای تکمیل رصدخانه به معاونت علمی ریاست جمهوری اعلام کردیم 93 میلیارد تومان بود و به عبارتی، این میزان اعتبار نیاز بود که رصد خانه تکمیل و به مرحله نورگیری برسد.

منصوری خاطرنشان می کند که این اعتبار شامل همه هزینه ها اعم از تلسکوپ، ابزار و تجهیزات جانبی، ساختمان و جاده است و بدون احتساب تورم، مجددا همین رقم را برای تکمیل رصدخانه ملی اعلام می کنیم.

**رصدخانه ملی ایران از آغاز تاکنون

ساخت یک رصدخانه بزرگ برای کشور به عنوان یک آزمایشگاه علمی ملی در سال 1377 مطرح شد و در همین سال رصدخانه ملی یکی از دو طرح کلان پژوهشی بود که در شورای پژوهش های علمی تصویب شد.

طرح تاسیس «رصدخانه ملی ایران» در اسفند 1382 به تصویب هیات دولت رسید و در سال 1385مدیریت آن به پژوهشگاه دانش های بنیادی - وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - محول شد.

با توصیه مقام معظم رهبری در بهار 1388، حمایت از این طرح در دولت به طور جدی دنبال شد و فعالیت هایی در زمینه اتمام مکان یابی رصدخانه، طراحی مقدماتی و مفهومی تلسکوپ و ساخت جاده رصدخانه تا ارتفاع 3600 متری قله گرگش صورت گرفت.

ادامه ساخت رصدخانه در شهریور 1393 به دلیل عدم تامین بودجه متوقف شد و اما اقدامات مربوط به خرید آینه تلسکوپ و ورود آن به کشور با وجود مشکلات ناشی از تحریم به نتیجه رسید و آینه تلسکوپ ملی در اسفند 1393 وارد کشور شد.

این آینه تقریبا سه و نیم متری که ساخت آن حدود پنج سال و طی یک فرآیند پیچیده به طول انجامیده و آزمایش آن نیز بیش از یک سال و نیم طول کشید با حضور رضا منصوری مدیر طرح، محمد فرهادی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، محمدجواد لاریجانی رییس پژوهشگاه بنیادی، سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری در محل پژوهشگاه دانش های بنیادی رونمایی شد.

به لحاظ فنی، مهم ترین و تعیین کننده ترین بخش هر تلسکوپ، آینه اصلی است که فرآیند ساخت و پرداخت آن بسیار زمان بر و پر هزینه است.

هرچه آینه اصلی بزرگتر باشد تلسکوپ نور بیشتری دریافت می کند و قدرت تفکیک آن بیشتر است و فعلا قطر قوی ترین تلسکوپ های موجود در ایران در رصدخانه های دانشگاه تبریز و دانشگاه شیراز درحدود نیم متر است.

تلسکوپ علاوه بر آینه اصلی، قسمت های دیگری همچون سازه محفظه تلسکوپ و یاتاقان های هیدروستاتیکی را در بر می گیرد که در رصدخانه ملی، طراحی و ساخت آنها به همت متخصصان ایرانی در دست انجام است.

مشکلات بودجه ای که یکی از موانع اصلی پیشبرد طرح رصدخانه ملی طی سالهای گذشته بوده است و همانطور که اشاره شد این محدودیت های مالی در شهریورماه 93، طرح را عملا به تعطیلی کشاند و خوشبختانه پس از یک وقفه 9 ماهه، عملیات تکمیل جادۀ اختصاصی رصدخانۀ ملی ایران در قلۀ گرگش در تیرماه 1394 از سر گرفته شد.

شرکت سازندۀ این راه در اولین اقدامش ایستگاه کارگاهی و اقامتی کارکنان را از کیلومتر 3 به کیلومتر 9/5 این جاده منتقل کرده و هم اکنون مشغول تجهیز ایستگاه جدید است.

هرچند در ظاهر، انتظار می رود که توافقات هسته ای اخیر ایران و کشورهای 1+5 نقش موثری در تسریع طرح های کلان علمی کشور داشته باشد اما مجری طرح رصدخانه ملی ایران در پاسخ به خبرنگار ایرنا، نقش رفع تحریم ها در این زمینه را چندان موثر نمی داند.

وی معتقد است: در طرح های ملی چند مشکل داریم که یکی از آنها به اعتبارات ملی برمی گردد به این ترتیب که طرح تصویب می شود بدون اینکه اعتبارات آن یا محل تامین آن به درستی پیش بینی شده باشد و این یک مساله داخلی محسوب می شود که چندان به اوضاع اقتصادی کشور مرتبط نیست و مستقل از آن است.

منصوری درعین حال تایید می کند که ممکن است در یک طرح ملی، مشورت های بین المللی یا قطعات خاصی مورد نیاز باشد که گاهی در تحریم است در این مورد ممکن است با رفع تحریم ها راه بهتری باز شود.

وی به صراحت می گوید که انتظار ندارد که با رفع تحریم ها امسال این اتفاق بیافتد و بنابراین از سال آینده می توان انتظار داشت این بخش در طرح های ملی تا مقداری راحت تر پیش برود.

فیزیکدان ایرانی تاکید می کند: بنابراین عمده مشکل که ما تاکنون داشته ایم چه در رصدخانه ملی و دیگر طرح های کلان ملی، مستقل از مساله تحریم بوده و مسائل داخلی خودمان بوده است.

وی می گوید: مثلا اینکه امسال معاونت علمی ریاست جمهوری، وزارت علوم و سازمان مدیریت و برنامه ریزی دست به دست هم داده اند تا این طرح به سرانجام برسد ربطی به مساله توافق هسته ای یا تحریم نداشته است و عدم همکاری ها تاکنون مهم ترین معضل ما بوده که خوشبختانه درحال حل شدن است.