تازه ترین شماره «ماهور» منتشر شد/ مقالاتی از بزرگان موسیقی

در معرفی این شماره از فصلنامه «ماهور» آمده است:

« در این شماره، ما بخش تازه‌ای باز کرده‌ایم که امیدواریم در شماره‌های آینده مفصل‌تر شود. این بخش، با نامِ «چکیده‌های (قوم) موسیقی‌شناسی» به معرفی کتاب‌ها، مقاله‌ها و انتشاراتِ صوتی و تصویری در سطح جهان در حوزه‌ قوم‌ موسیقی‌شناسی و موسیقی‌شناسی مرتبط با مباحث و موضوعات فصلنامه می‌پردازد. امیدواریم بتوانیم در هر فصل اهم انتشارات در این زمینه را به خواننده‌ علاقه‌مند معرفی کنیم.»

نخستین مقاله‌ این شماره، «فرآیند مدرن‌شدن در دو فرهنگ موسیقایی شرق: ترکیه و ژاپن»، نوشته‌ کارل سیگنل به مبحثی می‌پردازد که برای خواننده‌ ایرانی می‌تواند جالب باشد؛ اینکه فرهنگ‌های موسیقایی شرقی در اینجا دو نمونه‌ ترکیه و ژاپن، چه واکنش‌هایی در برابر موسیقی و فرهنگ موسیقایی غربی نشان می‌دهند و چگونه و تا چه حد این واکنش‌ها می‌توانند با یکدیگر متفاوت باشند. در این مقاله، مؤلف خطوط کلی دو واکنش متفاوت را در دو کشور شرقی ترسیم می‌کند تا نشان دهد که چگونه بحران هویت ملی و بسیاری عوامل دیگر در فرآیندِ تجددطلبی موجب می‌شود در ترکیه، موسیقی کلاسیکِ بومی تضعیف شود و در ژاپن، با اینکه موسیقی غربی کاملا پذیرفته شده و این کشور موسیقیدانانی با اعتبار جهانی به خود دیده است، موسیقی کلاسیک بومی یا موسیقی سنتی نیز در سلامت کامل به سر ‌برد و همچنان شنونده‌های بسیار داشته باشد.

مقاله‌ دوم، که مؤلفینش استیون بلام و آمنه یوسف‌زاده آن را، هرچند به زبان انگلیسی، مخصوصا برای فصلنامه‌ موسیقی «ماهور» نوشته‌اند و برای اولین بار است که منتشر می‌شود به بحث ریتم و کنترل آن در موسیقی بخشی‌های خراسان می‌پردازد. مؤلفین، ضمن معرفی کارگان بخشی‌ها و برخی ویژگی‌های موسیقی آنها، بر دو اجرای مختار زنبیل‌باف و روشن گل‌افروز از داستان «شاه اسماعیل و گلزار خانم» متمرکز می‌شوند و نشان می‌دهند که چگونه بخشی‌ها ضربانِ موسیقی‌شان را با تعداد هجاهای اشعار تطبیق می‌دهند و چگونه، هنگامی که از هجاهای اضافی یا برخی تکرارها در اجرا بهره می‌برند، ریتم را با این اضافات سازگار می‌کنند.

در مقاله‌ بعدی، محمدرضا درویشی در ارتباط با پروژه‌ اجرای تصانیف منسوب به عبدالقادر مراغی که تحت عنوان شوق‌نامه منتشر شده است به مسئله‌ آشنایی ایرانیان با تصنیف‌های عبدالقادر مراغی می‌پردازد و ضمن معرفی محققین و آثاری که تاکنون به عبدالقادر پرداخته‌اند بر اهمیت پروژه تأکید کرده جنبه‌های تازه‌ای از این پروژه، مربوط به منابع اصلی آن و اختلافات میان منابع، را آشکار می‌کند.

احسان رجبی در مقاله «موسیقی و مراتب آن از نظر اخوان‌الصفا»، چشم‌اندازی مفصل از نظریه‌ها و نگرش‌های اخوان‌الصفا درباره‌ موسیقی ارائه می‌دهد و پس از معرفی کلی رسائل آنان، بنیان‌های فیثاغوری و نوافلاطونی دیدگاه‌های آنها در باب موسیقی را آشکار کرده جنبه‌های مختلف این دیدگاه را از حد واسطِ خاک و افلاک‌دانستنِ موسیقی تا ارتباط‌دادنِ نسبت‌های موسیقایی به تناسباتِ افلاک و دیگر جنبه‌های آن، تبیین می‌کند.

«زندگی موسیقایی کردستان در سده‌ اخیر: بررسی موردی شهر سنندج»، نوشته‌ بهمن حاج‌امینی، تصویری از انواع موسیقی در فرهنگِ موسیقایی کُردی، از موسیقی کلاسیک ایرانی مکتب کردستان و موسیقی رادیو گرفته تا موسیقی نظام و غیره با نگاهی به تغییر شرایط اجتماعی در دوران معاصر و ورود عناصر تجدد به این فرهنگ و نیز تغییرات مربوط به انقلاب ۵۷، ترسیم می‌کند و به بحثی درباره‌ علت توقفِ روندِ کلاسیک‌شدن موسیقی کُردی پرداخته یک طبقه‌بندی کلی از موسیقی کردستان ارائه می‌دهد.

مقاله‌ بخشِ «مفاهیم بنیادین»ِ این شماره مقاله‌ای است قابل‌توجه، نوشته‌ گابریل سُلیس، که مؤلفِ آن، با مرکز توجه قراردادنِ یکی از مقاله‌های تیموتی رایس که، بنا به نظرِ مؤلف، بحثِ تئوری و تحلیل موسیقی در قوم‌موسیقی‌شناسی را در برابر تئوری اجتماعی بی‌اهمیت جلوه داده است به دفاع از این بحث پرداخته و می‌کوشد با مراجعه به تاریخ رشته و گرایش‌های امروزی، نشان دهد که غفلت قوم‌موسیقی‌شناسی از جنبه‌های ساختاری موسیقی موجه نیست. این بحث یکی از مهم‌ترین بحث‌های قوم‌موسیقی‌شناسی است و مطالعه‌ این مقاله به علاقمندانِ بحث‌های نظری این رشته توصیه می‌شود.

در بخش «گزارش»، سعید کردمافی از کنفرانس سالانه‌ مجمع قوم‌موسیقی‌شناسی بریتانیا در کِنت، که خود نیز در آن شرکت داشته است، گزارشی ارائه داده است و ضمن بحثی درباره‌ دغدغه‌ تحلیل ساختاری موسیقی، مرتبط با بحثِ سُلیس در مقاله بخشِ «مفاهیم بنیادین» به معرفی اجمالی سخنرانی‌های این همایش و نیز فضای کلی حاکم بر آن می‌پردازد.

«در باب سمفُنی‌زدگی و هویت فرهنگی» گفتگویی است با ساسان فاطمی که برای نشریه‌ دیگری در نظر گرفته شده بود اما به‌دلایلی چاپ آن میسر نشده بود. این گفتگو که پس از حدود یک سال در این شماره منتشر می‌شود به بحث هویت فرهنگی‌ موسیقایی به‌بهانه‌ موج علاقه به سمفُنی‌سازی در سال‌های اخیر می‌پردازد.

نقدِ این شماره مطلبی است از آروین صداقت‌کیش درباره کتابی از بروس‌الیس بِنسِن که به‌تازگی ترجمه‌ آن توسط حسین یاسینی درباره‌ پدیدارشناسی موسیقی، تحت عنوان «بداهه‌ گفت‌وشنود موسیقایی: پدیدارشناسی موسیقی» منتشر شده است.