برخی حوزه‌های انتخابیه عملا کارهای تبلیغاتی خود را آغاز کردند/ باوجود ۱۰۵ حزب مجوزدار قطعا ۷۵ شکاف در کشور داریم

«داریوش قنبری»، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و نماینده پیشین مجلس، در گفتگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا، با بیان اینکه بعضی وقت‌ها در ارتباط با قانون انتخابات، تساهل و مدارا به خرج داده می‌شود، گفت: در کل قانون به آن شکلی که باید و شاید اجرا نمی‌شود؛ مثلاً در ارتباط با بحث تبلیغات انتخاباتی برای کاندیداهای مجلس، طبق قانون، هفت روز مهلت در نظر گرفته شده، این هفت روز قبل از زمان اخذ رای است و به روز رای‌گیری ختم می‌شود. با وجود این قانون می‌بینیم هنوز حدود 8 الی 9 ماه به برگزای انتخابات باقی مانده اما در خیلی از حوزه‌های انتخابیه عملاً تبلیغات به شکل غیررسمی آغاز شده‌ است و برخوردی هم با این کارهای تبلیغاتی صورت نمی‌گیرد.

وی افزود: در ارتباط با خیلی از احکامی که در قانون انتخابات آمده، مجازاتی در نظر گرفته نشده‌‌؛ مثلا در رابطه با نحوه استفاده از مواد تبلیغاتی و انتشار پوسترها، همواره در انتخابات‌ها تخلف صورت گرفته‌ است. با اینکه چارچوب و ضوابط خاصی برای انتشار مواد تبلیغاتی وجود دارد اما این چارچوب و ضوابط در خیلی از موارد رعایت نمی‌شود، برخوردی هم صورت نمی‌گیرد؛ یعنی ضمانت اجرایی خاصی برای برخورد وجود ندارد.

نماینده پیشین مجلس در خصوص نواقص قانون انتخابات اظهار کرد: من این ادعا را ندارم که قانون انتخابات ما قانون کاملی است، مسائل و مشکلات فراوانی در همین قانون وجود دارد که منجر به بروز تخلفات می‌شود. فلسفه واقعی انتخابات، انتخاب دیدگاه‌ها، اندیشه‌ها و افکار است. این فلسفه در قانون انتخابات ما نمودی ندارد.

قنبری با تاکید بر اینکه انتخابات بدون حزب معنا نمی‌دهد، گفت: باید قانون انتخابات طوری اصلاح شود که از انتخاب یک شخص فاصله بگیریم و زمینه را برای انتخاب دیدگاه‌ها، برنامه‌ها و افکار آماده کنیم. متاسفانه این ضعف در قانون انتخابات ما وجود دارد، با وجود این ضعف اساسی باید بگویم که هدف واقعی انتخابات اساسا برآورده نمی‌شود. اگر فرض را بر این بگذاریم که افراد منتخب، قانونی انتخاب شده‌اند و چارچوب و ضوابط را رعایت کرده‌اند، باز هم هدف واقعی انتخابات محقق نمی‌شود. به خصوص در حوزه‌های انتخاباتی کوچک، معیارهایی چون  مسائل شخصی، ایلی، قبیله‌ای و طایفه‌ای وارد انتخابات می‌شوند و اساسا انتخابات را از فلسفه واقعی خود دور می‌کنند. ضعف اساسی انتخابات را باید در اینجا جستجو کنیم. قانون انتخابات باید طوری اصلاح شود که زمینه برای انتخاب حزب فراهم شود.

این استاد علوم سیاسی در پاسخ به این پرسش که با وجود تعدد احزاب چرا چنین ضعفی در قانون وجود دارد، بیان کرد: تعدد احزاب یک معضل جدی است. احزاب سیاسی بر مبنا و بستر شکاف‌های اجتماعی در درون جوامع شکل می‌گیرند. وقتی که ما می‌گوییم بیش از 150 حزب در کشور مجوز دارند و فعالیت می‌کنند، یعنی 75 شکاف در فعال اجتماعی باید در کشور وجود داشته باشد که بر اساس این 75 شکاف، 150 حزب به‌وجود آمده‌ است.

وی افزود: جامعه‌ای که 75 شکاف دارد از هم می‌پاشد و نابود می‌شود. قطعا در کشور ما 75 شکاف فعال وجود ندارد. بخشی از شکاف‌های کشور ما اقتصادی هستند و بخشی هم مربوط به سنت و مدرنیته و نحوه مواجهه با آن. احزابی می‌توانند بر سر این شکاف‌ها فعال باشند. در کل جناح‌های سیاسی در کشور ما بر اساس همین شکاف‌ها ایجاد شدند، بنابراین باید احزاب را در کل به سمتی هدایت کنیم که معنای واقعی خود را پیدا کنند و ارتباط حزب با بدنه اجتماعی جامعه و با بستر اجتماعی آن تعقیب شود.

این فعال اصلاح‌طلب در تشریح تفاوت جریان، حزب و جناح با یکدیگر بیان کرد: در جامعه ما دو جریان واقعی با هم رقابت می‌کنند؛ جریان موسوم به اصولگرا و اصلاح طلب. این دو جریان در قالب دو جبهه سیاسی با هم رقابت می‌کنند. البته اسم این دو جریان به غلط جناح گذاشته شده، جناح زیرمجموعه حزب است و در داخل حزب شکل می‌گیرد و اعم از حزب نیست، "جناح" در مفاهیم و اصطلاحات مربوط به احزاب ما، درست استفاده نشدند.

وی با تاکید بر این که در کشور ما یک واژه اخص، بر حزب عمومیت و شمولیت پیدا کرده‌ است، گفت: آنچه که تحت عنوان جناح در کشور ما به فعالیت خود ادامه می‌دهد، جناح نیست بلکه جبهه است. این جبهه‌ها متشکل از احزابی هستند که این احزاب، دیدگاه‌ها و برنامه‌های مشابهی دارند. در واقع باید بگویم که یک واقعیتی در کشور ما پدید آمده که زمینه برای کار جبهه‌ای بیشتر فراهم است تا کار حزبی.

قنبری به کارکرد «جریان» در دوران قبل از انقلاب اشاره کرد و اظهار داشت: در حوادث مربوط به ملی شدن صنعت نفت و بین سال‌های 1320 تا 1332 که نوعی فضای باز سیاسی در کشور شکل می‌گیرد؛ به‌رغم اینکه احزاب مختلفی فعال بوده‌اند، باز هم این احزاب آنقدر توانمند نبودند که بتوانند مستقلا قدرت را به دست بگیرند. بنابراین زمینه برای کار جبهه‌ای فراهم شد. جبهه‌ای تحت عنوان جبهه ملی پدید آمد که کار ملی شدن صنعت نفت را بر عهده گرفت.

وی افزود: این از ویژگی‌های فرهنگ سیاسی ایران است که کار حزبی هنوز در آن جا نیفتاده و فعالیت جبهه‌ای خریدار بیشتری دارد. اما باز هم فکر می‌کنم که همین جبهه‌های موجود را می‌شود به احزاب فراگیر تبدیل کرد و بستر برای تبدیل جبهه‌ها به احزاب فراگیر و تقویت پیوند با پایه‌های اجتماعی‌شان وجود دارد.

قنبری با اشاره به اینکه در کشور ما احزاب در درون جناح‌ها معنا پیدا می‌کنند، گفت: جناح ها بر دو بستر فعال هستند؛ شکاف‌های اقتصادی و شکاف‌های مربوط به سنت و مدرنیسم. جناح‌بندی‌های موجود که بر این دو بستر شکل گرفته‌اند، تا حدود زیادی توانسته‌اند با بدنه اجتماعی ارتباط برقرار کنند. این ارتباط را نمی‌توان اتفاقی دانست. اینکه در جریان انتخاب، مردم به یک جریان سیاسی اقبال خاصی پیدا می‌کنند، اتفاقی نیست.

نماینده پیشین مجلس زیرساخت اجتماعی برای کار حزبی در کشور را موجود دانست و گفت: یکی از راه‌های فراهم کردن زمینه برای فعالیت فراگیر حزبی، اصلاح قانون انتخابات و دخالت دادن احزاب در روند انتخاب است؛ کاری که در کشورهای توسعه‌یافته انجام می‌شود.

وی در خصوص نقش انتخابات بر اساس احزاب اظهار کرد: اگر در برگزیت، جانسون یا ترزا می بازخواست می‌شوند به خاطر این است که احزاب در آنجا فعال هستند. اگر انتخابات در کشور ما حزبی و جایگاه احزاب در قانون انتخابات مشخص شود، در آن صورت وعده دروغین هم داده نمی‌شود؛ چرا که حزب به ماندگاری و فعالیت در عرصه سیاست فکر می‌کند.

قنبری افزود: به همین خاطر است که در کشورهای توسعه یافته، وقتی که مقامات از طرف احزاب می‌آیند به تحقق وعده‌هایی که می‌دهند متعهد هستند. حتی اگر آن وعده‌ها چارچوب منطقی هم نداشته باشد؛ مثلا ترامپ در آمریکا در صدد تحقق تک تک شعارهایی که داده، برآمده است. ولو که آن وعده‌ها غلط باشند و خودش هم پشیمان شده باشد. دلیش این است که از جانب یک حزب آمده و می‌داند که اگر شعارهایش محقق نشود، سرمایه اجتماعی حزب جمهوری‌خواه را از دست می‌دهد و نهایتا نهادی که از آن برآمده، تضعیف می‌شود. از طرف دیگر تحقق وعده‌ها، مطالبه حزب هم هست. به هر حال وقتی که حزب در جریان انتخابات فعال باشد، خیلی از مسائل از جمله وعده‌های انتخاباتی دروغ، اتفاق نمی‌افتد.

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در خصوص ضعف‌های قانون انتخابات گفت: یکی از مهم‌ترین ضعف‌های قانون انتخابات این است که احزاب سیاسی در انتخابات نقش و پایگاهشان تعریف نشده؛ اشکال دوم این است که برای تخلفات انتخاباتی ضمانت اجرایی وجود ندارد. مثلا در مورد تخلفات در تبلیغات انتخاباتی هیچ برخوردی صورت نمی‌گیرد. در گذشته شاهد تخلفاتی چون خرید و فروش رای بوده‌ایم.

وی افزود: در قانون به جرائم و تخلفات انتخاباتی اشاره شده است اما ضمانت اجرا باید به خوبی برای تمام تخلفات و جرائم در نظر گرفته شود. قانون انتخابات نیاز به یک اصلاح جدی دارد. متاسفانه در هر دوره مجلس شاهد اعمال تغییراتی در این قانون بوده‌ایم اما با وجود همه این تغییرات، مشکلات نه تنها برطرف نشده‌اند بلکه همچنان سر جای خود هستند.

این فعال سیاسی در پایان به عملکرد دولت روحانی اشاره کرد و گفت: آقای روحانی به وعده های خودشان به خوبی عمل کردند. به هر حال مسائلی که برای آقای روحانی پیش آمده ناشی از برنامه‌ریزی‌های آقای روحانی نیست بلکه ناشی از دو متغیر خارجی و داخلی است. متغیر خارجی روی کار آمدن ترامپ در آمریکاست و متغیر داخلی هم تلاش دلواپسان برای به شکست رساندن سیاست خارجی آقای روحانی بود؛ بنابراین اتفاقات اخیر ربطی به آقای روحانی ندارد. روحانی متعهدانه تلاش خود را انجام داد.