دلیل کمبود ژانر در سینمای ایران چیست؟!

در سینمای ایران که فیلم‌های خارجی کمتری اکران می‌شوند و تنوع آثار طبیعتاً در این شرایط نمی‌تواند چندان چشمگیر باشد، سینماگران چندان قادر به تأمین خواسته همه مخاطبان سینما نیستند و از طرفی رونق اقتصادی سینما نیاز به جلب توجه و نظر مخاطبان با سلایق مختلف است. این در حالی است که سال‌هاست در سینمای ما تنها دو ژانر کمدی و ملودرام‌ اجتماعی به چشم می‌خورد و این مسأله منجر به فاصله گرفتن قشر عظیمی از مخاطبان و سینمادوستان از سینمای کشور شده که نیاز به بررسی و آسیب‌شناسی علل کمبود فیلم‌های مختلف در ژانرهای متفاوت است.

در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار برنا، با چند سینماگر را درباره این موضوع می‌خوانید:

بیژن میرباقری: سینمای ایران امکان گنجایش چند ژانر را ندارد/ ژانر باید در بستر جامعه تعریف شود

بیژن میرباقری، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: برای یافتن دلیل رواج ساخت فیلم‌های کمدی و اجتماعی و قرار گرفتن سینمای کشور در این مسیر که ژانری غیر از این دو ژانر نداشته باشیم و انتخاب مردم تنها محدود به این دو گونه سینمایی شود باید به سراغ سفارش‌دهنده سینما برویم، یعنی باید ببینیم چه کسی به سینما سفارش تولید اثر می‌دهد.

میرباقری خاطرنشان کرد: سینمای ایران به لحاظ ساختار وجودی‌اش امکان گنجایش چند ژانر را ندارد و مختصات اجتماعی ما را نمی‌توان با دیگر کشورها مقایسه و ارزیابی کرد چراکه در مختصات اجتماعی ما گونه‌های مختلف در سینما شکل نمی‌گیرد.

وی افزود: سال‌های گذشته سینمایی با عنوان سینمای دفاع مقدس به ژانرهای سینمایی ما اضافه شد اما باز هم این ژانر بیش از هر چیز شکل و شمایل یک ژانر اجتماعی را دارد. در همه جای دنیا درباره جنگ فیلم‌های بسیاری ساخته شده که نمی‌توان آن فیلم‌ها را در ژانری مخصوص آن کشور گنجاند. مثلا در سینمای چین، آمریکا و آلمان فیلم‌های جنگی ساخته می‌شود و همه این فیلم‌ها در ژانر جنگی قرار می‌گیرند.

این کارگردان در ادامه اظهار داشت: در جامعه مرفه آمریکایی ساخت فیلم‌های تفریحی مثل فیلم‌های ترسناک به دلیل وجود زمینه‌های لازم برای پرداختن به این گونه سینمایی منطقی و امکانپذیر است و طبیعی است که مردم این کشور برای دیدن فیلم‌های ترسناک به سینما بروند. ژانر باید در بستر اجتماع تعریف شود و مردم جامعه با توجه به شرایط ژانرهای رایج در سینمای کشورشان را مشخص می‌کنند.

کارگردان فیلم سینمایی «دوزخ، برزخ، بهشت» گفت: شرایط اقتصادی نیز در این بین تأیین‌کننده است. اگر از لحاظ اقتصادی امنیت به وجود آید مطمئناً سرمایه‌گذارها به سراغ اینگونه آثار می‌روند اما در حال حاضر این امنیت در سینمای ما وجود ندارد، چرا که نه مردم از آثاری در ژانرهای متفاوت حمایت می‌کنند و نه وضعیت اقتصادی برای ساخت اینگونه آثار مساعد است. اما از طرفی این وضعیت در شبکه نمایش خانگی از نظر استقبال مخاطبان مساعدتر به نظر می‌رسد و ما می‌بینیم در شبکه نمایش خانگی سریال‌های ترسناک ساخته می‌شود.

میرباقری در ادامه تأکید کرد: خط قرمزها برای تولید آثار سینمایی چندان مشخص نیستند. معمولاً فیلمی ساخته می‌شود و بعد خط قرمزها را تأیین می‌کنند، پس بنابراین نمی‌توان این محدودیت‌ها را چندان تأثیرگذار دانست اما مطمئناً مسائلی وجود دارد که در جامعه مذهبی امکان ورود به آنها وجود ندارد و این مسأله را پیش از اینکه فیلمسازها به سراغش بروند می‌دانند و از آن اطلاع دارند. مخاطبان سینمای ایران امروز انتظار ساخت فیلمی در ژانرهایی مثل ژانر ترسناک و... ندارند.

محمدعلی سجادی: سینما با شرایط پیش می‌رود/ سینمای ما در دست سه چهار گروه است!

محمدعلی سجادی، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، در پی این پرسش که چرا سینمای ایران محدود به آثار کمدی سخیف و ملودرام اجتماعی است؟ اظهار داشت: رفتن سینمای ایران به سمت کمدی و ملودرام اجتماعی خواست شرایط است. رکود اقتصادی و فضای روانی حاکم از سویی و شرایط تولید فیلم به طور کلی موثراست. اکثراً به این نقیصه اعتراض دارند ولی وقتی دست به تولید نوع دیگر میزنیم با موانع بسیار روبه رو می شویم. من دو فیلم آماده نمایش دارم که در تداوم سینمای روایی معماییام است.

وی افزود: فیلم «بازیچه» و «طلاقم بده به خاطر گربه‌ها» دو فیلم آماده نمایش من هستند. «طلاقم بده به خاطر گربه‌ها» تجربه دیگری از من در ادامه سینمایی است که آن را از بازجویی یک جنایت تا به حال پی گرفتم. متأسفانه هر تجربه تازه‌ای در سینمای ایران چه در سوی تولید و چه در سوی اکران با ریسکی بسیار بالا همراه است . معمولاً این فیلم‌ها کمتر فرصت اکران پیدا می‌کنند و مجموعه شرایط دلالی حاکم بر اقتصاد ما مانع از دیده شدن اثر می‌شود.

سجادی خاطرنشان کرد:  سینمای ما امروز در دست عده‌ای قرار دارد که سه یا چهار گروه هستند و فقط آنها هستند که بدون دغدغه می‌توانند فیلمشان را تولید و اکران کنند چرا که سالن‌ها، پخش و توزیع دست آن‌هاست و تنها کسانی موفق هستند که بتوانند با آن‌ها زد و بند کنند موفق به این مهم می شوند.

وی افزود: ما در اعتراض به این فضای به وجود آمده سه‌شنبه 28 خرداد ماه با حضور سعید عقیقی و سعید قطبی‌زاده ساعت 17 در فرهنگسرای «شفق» اکران و نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «طلاقم بده به خاطر گربه‌ها» را خواهیم داشت . حضور در این مراسم برای عموم مردم آزاد است. فیلم سینمایی «طلاقم بده به خاطر گربه‌ها» اثری جدا از سینمای کمدی و اجتماعی رایجی است که این روزها به وفور می‌بینیم.

این کارگردان در پایان گفت: فیلم قبلی من «بازیچه» نیز همین شرایط را دارد و با وجود اینکه حدود 7 هفته است که این فیلم را برای بازبینی و دریافت پروانه نمایش ارسال کرده‌ایم هیچ خبری به ما نداده‌اند . این شرایط بارها آزمودیم. پروانه را دیر می دهند تا فیلمت دیرهنگام ،‌لابه لای فیلم های گروه محاط بسوزد. این طوری می شود که چسارت ما تولیدکنندگان سینمای بی چیز ، که بازیساز جوان را به کار می گیریم و با جریان مسلط همراه نیستیم محکوم به عدم تداوم تولید می شویم.

کامبوزیا پرتوی: سینمای امروز، انتخاب مردم نیست/ سینمای ایران تهی از اندیشه شده

کامبوزیا پرتوی، کارگردان سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: محدود شدن سینمای ایران به دو ژانر کمدی و اجتماعی و کمبود فیلم‌هایی از گونه‌های مختلف در سینما سال‌هاست در سینمای ایران به یک مسأله تبدیل شده که مطمئناً بیش از هر چیز این محدودیت مربوط به سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی می‌شود.

پرتوی تصریح کرد: به نظر من مدت‌هاست که سازمان سینمایی با سیاست مشخص سینمای ایران را به سمت فیلم‌های سخیف کمدی برده و تنها گاه در موارد نادر شاهد ساخت فیلم‌های اجتماعی خوب هستیم و معمولاً در پاسخ به این پرسش که چرا سینمای ایران به این وضعیت دچار شده بهانه انتخاب مردم مطرح می‌شود.

وی افزود: مردم حق انتخاب چندانی بین فیلم‌ها ندارند و این مسأله که سینمای ما به خاطر خواسته مردم به این دو ژانر کمدی و اجتماعی محدود شده یک بهانه کذب است چراکه همگی شاهد هستیم در سال‌های گذشته فیلم‌های متفاوتی مثل فیلم‌های کودک ساخته می‌شد که از کیفیت خوبی برخوردار بودند و مردم نیز از این فیلم‌ها استقبال می‌کردند. مردم بارها ثابت کرده‌اند از فیلم خوب استقبال می‌کنند اما متأسفانه امروز حق انتخاب چندانی ندارند و طبیعی است که در این شرایط شاهد فروش فیلم‌های ضعیف باشیم.

کارگردان فیلم سینمایی «کافه ترانزیت» در ادامه اظهار داشت: با توجه به این مسائل مطمئناً به‌صرفه نبودن فیلم‌های متفاوت از لحاظ اقتصادی برای تهیه‌کننده‌ها نمی‌تواند دلیل درستی باشد و اگر فیلمی با کیفیت در ژانری متفاوت ساخته شود حتماً مردم از آن استقبال می‌کنند. مخاطبان بسیاری هستند که به دلیل علاقه نداشتن به سینمای کمدی و اجتماعی اصلا به سینما نمی‌آیند.

وی افزود: با وجود پیشرفت تکنولوژی و در دسترس بودن انواع فیلم‌ها و سریال‌های روز دنیا اکثر مردم این فیلم‌ها را در خانه می‌بینند و سطح سلیقه‌شان طبیعتاً بسیار بالاتر از سال‌های گذشته است اما این مسأله نمی‌تواند دلیلی بر عدم استقبال مردم از فیلم‌های متفاوت ما باشد. مطمئناً اکران فیلم‌های خارجی به دلیل سانسور و در دسترس بودن آنها بدون سانسور در فضای اینترنت با شکست مواجه می‌شود و این شکست را سال‌های گذشته به وضوح تجربه کرده‌ایم اما سینما یک تجربه جمعی است و مردم در اوقات فراغت خود و برای کسب این تجربه به سینما می‌آیند و از دیدن فیلم‌های سینمایی در سالن‌های سینما استقبال می‌کنند. اگر امروز این اتفاق رخ نمی‌دهد و استقبال از فیلم‌ها در سالن‌های سینما کمتر شده دلیل اصلی‌اش ضعف فیلم‌ها است چراکه ما بارها شاهد بودیم یک فیلم خوب با استقبالی چشم‌گیر مواجه می‌شود و مردم به سینما رفتن علاقه دارند.

این کارگردان در پایان تأکید کرد: سال‌های گذشته بیشتر شاهد تنوع در بین فیلم‌های ایرانی بودیم و اگر امروز این تنوع از بین رفته مقصر اصلی‌اش را سازمان سینمایی می‌دانم که حمایتش از فیلم‌های خوب را کنار گذاشته و سینما را به سمت تولید آثار کمدی برده به‌طوری که سینمای ما امروز از اندیشه و فکر تهی شده است و امیدوارم با حمایت از ساخت آثار ارزشمند مسئولان به مساعد شدن وضعیت سینما کمک کنند.

علیرضا امینی: کمدی‌های پرفروش ضعیف برای سینمای ما خجالت‌آور است/ وضعیت امروز حاصل سیاستگذاری کارشناسی نشده است

علیرضا امینی، کارگردان سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا اظهار داشت: محدود شدن سینما به دو ژانر کمدی و اجتماعی به مدت‌ها پیش برمی‌گردد. وزارت فرهنگ و ارشاد مسبب اصلی این اتفاق است و این وضعیت را این وزارتخانه از مدت‌ها پیش در دوره‌های قبل رقم زده و همچنان ادامه دارد. با توجه به مجوزهایی که وزارت فرهنگ و ارشاد صادر می‌کند به راحتی می‌توان به این نتیجه رسید.

امینی تصریح کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد با مجوز‌هایی که صادر می‌کند تفکر را از سینما گرفته و مخاطب تنها حق انتخاب بین چند فیلم ضعیف که بعضاً کمدی هم هستند را دارد. زمانی در همین سینمای ما فیلم‌های عباس کیارستمی و فیلمسازانی چون تارکوفسکی اکران می‌شد اما امروز حتی در بخش هنر و تجربه نیز پیدا کردن فیلم‌هایی متفاوت و خوب کار سختی است. سینمای ما امروز مخاطبش را از دست داده و تنها به یک نوع سرگرمی تبدیل شده است.

این کارگردان خاطرنشان کرد: برای سینمای ما بسیار خجالت‌آور است که پرفروش‌ترین فیلم‌هایمان فیلم‌های کمدی بسیار ضعیف است و فیلمسازهای خوب‌مان یا فیلم نمی‌سازند و یا فیلم‌شان توقیف شده و این وضعیت حاصل سیاستگذاری‌های کارشناسی نشده است و در صورتی که راهکاری وجود داشته باشد اگر از امروز تلاش‌مان را برای بهبود وضعیت به کار ببریم 10 سال دیگر به نتیجه می‌رسیم.

کارگردان فیلم سینمایی «هفت دقیقه تا پاییز» اظهار داشت: تلاش‌های زیادی در راستای نازل شدن سلیقه مخاطبان صورت گرفته که با این حال خوشبختانه امروز می‌بینیم فیلم‌های خوبی چون «شبی که ماه کامل شد» با وجود اینکه همزمان با فیلم سخیفی اکران شده، فروش خوبی دارد چرا که به شعور مخاطب توهین نمی‌کند و هر کس که به دیدن این فیلم سینمایی برود می‌فهمد که فکری در پس این فیلم وجود دارد. امروز بسیار خوشحالم که فیلم‌های خوب در رقابت با فیلم‌های ضعیف مملوء از ستاره فروش قابل توجهی دارند و اینکه دیگر مردم تا حدی آگاه شده‌اند و فرمول استفاده از ستاره‌ها در گیشه جواب نمی‌دهد بسیار خوشحال کننده است. مردم دیگر از فیلم‌هایی که به شعورشان توهین می‌کند استقبال نمی‌کنند.

وی در پایان گفت: امیدوارم فیلمسازها، تهیه‌کننده‌ها و سینمادارها از فیلم‌های خوب حمایت کنند و ما شاهد ساخت فیلم‌های سخیف نباشیم. مخاطبان امروز با دیدن فیلم‌های روز سینما سلیقه‌شان نسبت به گذشته ارتقا داشته و سینمای ما نیز باید در پی این اتفاق فیلم‌هایی با کیفیت تولید و اکران کند.