رسانه‌ها خانواده‌محور نیستند/ پرداختن به آسیب‌ها و غفلت از توانمندی خانواده

به گزارش گروه فرهنگ و هنر برنا؛ پنجمین پیش‌نشست اولین کنفرانس بین‌المللی خانواده و تربیت معنوی با عنوان «رسانه خانواده‌محشور؛ الزامات و راهبردها» ۲۳ بهمن‌ماه با سخنرانی سمیه خراسانی، عضو هیئت‌ علمی پژوهشکده زن و خانواده، عاطفه خادمی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، سیدمحمدحسین چاوشیان، رئیس مؤسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی و فاطمه محمدی، مجری رسانه ملی و مدرس دانشگاه به صورت برخط برگزار شد.

در ابتدای این نشست، محمدحسین چاوشیان، رئیس مؤسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی (خاتم) طی سخنانی اظهار کرد: مقام معظم رهبری سیاست‌های ۱۶ گانه حوزه خانواده را به مجمع تشخیص نظام ابلاغ کردند که هر کدام از آن‌ها برنامه‌های بسیار به جایی هستند و امیدواریم که سیاست‌مداران بتوانند این برنامه‌ها را به خوبی تدوین کنند و بتوانیم شاهد جامعه خانواده‌محور باشیم.

وی افزود: در دوبند ابتدایی این سیاست‌ها، به صراحت از جامعه خانواده‌محور و محور بودن خانواده در تمامی سطوح اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... سخن گفته شده است. بیش از آنکه به مفهوم رسانه خانواده‌محور بپردازیم، باید نگاهی نیز به مسئله خانواده‌محوری داشته باشیم. در رابطه با موضوع خانواده با مفاهیم و اصطلاحات زیادی مواجه هستیم. برای مثال خانواده‌محور بودن با مفاهیمی همچون خانواده دوستی متفاوت است؛ چراکه زمانی که صحبت از سیاست‌گذاری خانواده می‌شود باید دقت داشته باشیم که این مسئله با سیاست‌گذاری خانواده‌محور متفاوت است.

چاوشیان ادامه داد: تأکیدی که در سند حوزه خانواده ابلاغی مقام معظم رهبری به مجمع تشخیص مصلحت نظام وجود دارد، این را نشان می‌دهد که واقعا طی چند دهه اخیر در حوزه سیاست‌گذاری خانواده موفق نبوده‌ایم و اساساً سیاست‌گذاری ما خانواده‌محور نبوده است. مسئله خانواده‌محوری را باید از دو ساحت عمومی و سازمانی بررسی کرد. موضوع سپر سازمانی کاملاً مشخص است که تمام نهادها بتوانند خانواده را در قلب خود و نوعی پیوست خانوادگی در برنامه‌های خود داشته باشند که البته می‌توان گفت تاکنون به هیچ وجه در سازمان‌ها و نهادهای مختلف خانواده‌محور نبودیم.

رئیس مؤسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی بیان کرد: متأسفانه نهادی مانند دانشگاه‌ها نه تنها خانواده‌محور نیستند، بلکه مخالف خانواده نیز هستند. همچنین، حوزه علمیه ما نیز به هیچ وجه خانواده‌محور نیست یعنی انتظار ما این است که بانوان طلبه جامعه به سطحی از دانش برسند که بتوانند مدارج عالیه تحصیلی دست پیدا کرده و مبلغان معارف دینی باشند، اما به دلیل ضعف در نظام آموزشی و عملکردها، عملاً اینطور نیست.

وی بیان کرد: بسیاری از بانوان هستند که وارد حوزه مطالعات زنان و خانواده می‌شوند تا بتوانند روزی اهل قلم شده و به ارائه نظریات بپردازند، اما در مقام عمل دقیقا عکس این مسئله اتفاق می‌افتد یعنی قرار بر این است تا شخصی تربیت شود که بتواند خانواده خود را به خوبی تربیت کند، اما نه تنها نمی‌تواند در راستای خانواده خود عمل کند، بلکه بعضا خانواده‌های دیگر را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

چاوشیان تصریح کرد: ما به دنبال بومی‌سازی و استانداردسازی رشته‌هایی مانند مطالعات زنان و خانواده هستیم، اما در نهایت به دلیل عدم هدف‌گذاری مشخص بهره‌ای از آن نخواهیم برد. امروز با سرعت به دنبال این هستیم که زن را وارد عرصه عمومی کنیم و این مسئله به دلیل نگاهی است که مبتنی بر خانواده‌محوری نیست.

رئیس مؤسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی(خاتم) اظهار کرد: در حوزه ساحت عمومی می‌توان گفت که هیچ‌کدام از نهادهای کشور خانواده‌محور نیستند. در سپهر یا فرهنگ عمومی که مهمترین رکن آن رسانه است، متأسفانه این ضعف در حوزه رسانه نیز وجود دارد که رسانه ما نیز خانواده‌محور نیست. البته این ضعف در حوزه خانوادگی نیز وجود دارد و ما در این حوزه نیز خانواده‌محور نیستیم.

وی در ادامه گفت: رکن رکین حوزه خانواده‌محوری که توانایی تأثیر فراوان در جامعه دارد نیز رسانه است. البته رسانه به معنای عام آن یعنی تمام رسانه‌های تأثیرگذار جامعه از دیداری و شنیداری و ... است که می‌توانند در این زمینه از خود اثر به جای گذارند. موضوع خانواده‌محوری مسئله مهمی است که باید بدان پرداخت که آیا اساسا ما خانواده‌محور هستیم یا خیر؟

در ادامه این نشست، سمیه خراسانی، عضو هیئت‌ علمی پژوهشکده زن و خانواده نیز طی سخنانی بیان کرد: ما خانواده‌محور نبوده و نیستیم. ما زمانی خانواده را در جامعه ایرانی مسئله دیدیم که آسیب‌هایی متوجه نهاد خانواده شد. بنابراین، آن موضوعی که خانواده را در جامعه مسئله کرد آسیب بود نه توانمندی خانواده.

وی با بیان اینکه امروز کمتر به موضوع توانمندی خانواده پرداخته می‌شود، تصریح کرد: متأسفانه این مسئله باعث می‌شود که خانواده‌هایی که در حوزه‌های مختلف دارای توانمندی هستند را فراموش کنیم. زمانی که فقط به آسیب‎های خانواده پرداخته می‌شود، این اندیشه در مخاطب ایجاد می‌شود که خانواده‌ها فقط با آسیب‌های مختلف مواجه هستند و دارای توانمندی نیستند.

عضو هیئت‌ علمی پژوهشکده زن و خانواده اظهار کرد: امروز متأسفانه گاهی اوقات از مقوله‌ای به نام طلاق با افتخار یاد می‌شود که این مسئله به خودی خود باعث بروز آسیب‌‎ شده و اجازه پرداختن به امر توانمندسازی خانواده برای برخورد با این‌گونه آسیب‎ها را نمی‌دهد. این‌گونه مسائل باعث می‌شود که برای مثال به جای حمایت از توانمندسازی خانواده‌ها فقط به فکر مسائلی همچون حمایت از زنان سرپرست خانوار و ... باشیم.

خراسانی اظهار کرد: مسئله‌ مهم دیگری که باید بدان اشاره کرد این است که اغلب آسیب‌هایی که به خانواده گره خورد، بیشتر به بانوان مربوط شد و این مسئله باعث شد که خانواده کلا به عنوان یک محیط زنانه دیده شود و زنانه دیده شدن آن باعث شد تا سهم افراد و نهادهای مختلف در این حوزه به نوعی نادیده گرفتن بانوان باشد. متأسفانه این موضوع باعث شد تا همه چیز در حوزه بانوان دیده شده و راهکارهایی که برای رفع آسیب‌ها مطرح می‌شود نیز مربوط به بانوان و زنان باشد.

وی افزود: اتفاق نامبارک دیگری که در این زمینه رخ داد این بود که نهاد خانواده به عنوان نهادی تک‌جنس محور نگریسته شد گویی که همه مسائل و مشکلات از این ناحیه برمی‌‎خیزد. اگر سیاست‌گذاری صرفاً بر پایه تابع بودن و برگرداندن زنان به محیط خانواده باشد، چنین تابعیتی نه در آموزه‌های اخلاقی و نه در مبانی دینی وجود ندارد. در وضعیت نگاه تک‌جنس محور به خانواده فقط زنان بودند که آسیب دیدند و متأسفانه این نگاه در حوزه‌های سیاست‌گذاری در حوزه خانواده نیز به سمت زنانه بودن این مسئله است.

عضو هیئت‌ علمی پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بخش زیادی از مشکلات و مسائل مربوط به جمعیت، موضوعی مردانه بوده و مردان باعث بروز چنین مشکلاتی می‎شوند، اما این مسئله به صورت جدی در جامعه دیده نمی‌شود. تا زمانی که خانواده را مجموعه‌ای از افراد و کارکردهای مورد انتظار از ایشان مشاهده نکنیم، مسئله خانواده‌محوری در جامعه ایرانی دیده نمی‌شود.

خراسانی اظهار کرد: تا زمانی که خانواده با عنوان مجموعه‌ای از زنان و مردان همراه با کارکردها و موقعیت نهادی آن در جامعه مدنظر قرار نگیرد، نمی‌توان در رابطه با خانواده‌محوری به خوبی اظهار نظر کرد. متأسفانه رسانه‌های جامعه نیز برنامه‌ ویژه‌ای برای حوزه خانواده نداشته‌اند و باید در این زمینه به فکر بود.

در ادامه، عاطفه خادمی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز در سخنانی در رابطه با موضوع خانواده‌محور بودن رسانه، بیان کرد: باور همگان این است که محور اصلی در کانون خانواده، زن است. البته برخی اوقات کج‌فهمی‌های زیادی از این موضوع شده است و از زنان به عنوان کانون اصلی خانه و کاشانه به عنوان یک موقعیت مکانی نام برده شده است؛ درصورتی که بانوان کانون اصلی خانواده‌ای با محوریت و موقعیت انسانی هستند.

وی افزود: متأسفانه چنین برداشتی باعث شده است تا امروز با چالش‌های جدی مواجه باشیم. فضای سنتی حاکم بر خانواده باعث شده است تا نگاه به حوزه خانواده با تحولات مختلفی مواجه شود. البته باید اذعان کرد که خانواده هنوز در جامعه ایرانی اصالت دارد و با وجود سیاه‌نمایی‌هایی که انجام می‌شود، خانواده اصالت خود را در سطح جامعه حفظ کرده است. امروز بخش عمده‌ای از موضوع خانواده محوری به سیاست‌گذاری‌های کلان مربوط می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: تاکنون نهاد خانواده در جامعه ایرانی یک حاشیه امن و مصون در مسیر تحولات اجتماعی محسوب شده و همگان نسبت بدان بی‌تفاوت بوده‌اند. یکی از محاسن بزرگ در غرب آینده‌نگری برای تمام امور است اما چنین نگاهی در جامعه ما به صورت کلان و جدی وجود نداشته است. غفلت نسبت به این داستان موجب ایجاد آسیب‌های فراوانی در جامعه شد که متأسفانه این آسیب‌ها نیز از چشم بانوان دیده شد.

خادمی تصریح کرد: در گفتمان انقلاب اسلامی برخلاف گفتمان‌های سنتی، مدیر و مدبر در کانون خانواده، بانوان هستند و این مسئله باید موجبات تفکر در مسئله خانواده‌محوری و اهمیت آن در جامعه باشد. اما امروز با توجه به تحولات سریع اجتماعی این مسئله مورد غفلت واقع شده و بررسی کافی و دقیق در رابطه با آن انجام نشده است.

انتهای پیام//