گردن کشیهای ترامپ وارد فضا شد/ ناسا قربانی بعدی سیاستهای ضدعلم کاخ سفید؟
زهرا وجدانی: در حالی که ایالات متحده همواره از طریق آژانس فضایی خود ناسا، در صف مقدم اکتشافات فضایی و نوآوریهای علمی قرار داشته، اما تصمیمات اخیر دولت فدرال برای کاهش هزینههای دولتی آینده این جایگاه را با چالشهای جدی روبهرو کرده است. برنامه موسوم به "استعفای معوق" که توسط دولت ترامپ احیا و اجرا شده منجر به ثبت استعفای هزاران نفر از کارکنان ناسا شده و به گفته مقامات رسمی بیش از ۲۰ درصد از نیروی کار این سازمان در آستانه خروج هستند. این تحولات نهتنها ساختار داخلی ناسا را دگرگون میکند، بلکه بر مسیر بسیاری از پروژههای علمی و مأموریتهای فضایی تأثیر مستقیم خواهد گذاشت.
در این گزارش با نگاهی دقیق و تحلیلی به دادههای رسمی و بیانیههای منتشر شده ابعاد این بحران انسانی در ناسا را بررسی میکنیم.
واکاوی آماری یک بحران بیسابقه در ناسا
بر اساس ایمیلی رسمی که توسط شریل وارنر مدیر بخش خبر ناسا در تاریخ ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۵ منتشر شده تاکنون بیش از ۳۹۰۰ نفر از کارمندان این آژانس برنامه استعفای معوق را پذیرفتهاند. این رقم معادل ۲۱ درصد از کل نیروی انسانی ناسا است. در دو مرحلهای که این برنامه اجرا شد:
در دور اول (تا فوریه ۲۰۲۵): ۸۷۰ نفر (۴.۸٪)
در دور دوم (تا ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۵): بیش از ۳۰۰۰ نفر (۱۶.۴٪)
هماکنون تعداد کارمندان ناسا به حدود ۱۸ هزار نفر رسیده و با خروج تدریجی ثبتنامکنندگان این برنامه تا ژانویه ۲۰۲۶ این عدد به حدود ۱۴ هزار نفر کاهش خواهد یافت.
استعفای معوق؛ برنامهای برای کوچکسازی ساختار دولت
برنامه "استعفای معوق" (Voluntary Early Retirement Authority - VERA) ابزاری است که به کارکنان باسابقه این امکان را میدهد تا پیش از موعد بازنشسته شوند. این ابزار در سالهای مختلف برای کاهش هزینههای ادارات دولتی استفاده شده، اما با شدت بیشتری در دوره ریاستجمهوری ترامپ دنبال میشود.
بر اساس دستورالعملهای اجرایی دولت ترامپ این برنامه بخشی از راهبرد کلی برای کوچکسازی دولت فدرال و کاهش کسری بودجه عمومی است. طبق گزارش دفتر مدیریت و بودجه آمریکا هدف نهایی از اجرای چنین برنامههایی کاهش نیروی انسانی، افزایش بهرهوری و واگذاری بخشی از وظایف دولتی به بخش خصوصی است.
چه کسانی ناسا را ترک میکنند؟
کارکنان واجد شرایط ناسا از طریق دو مرحله به برنامه استعفای معوق دعوت شدند. طبق اطلاعات رسمی منتشر شده از ناسا، واجدان شرایط معمولاً شامل افراد با بیش از ۲۰ سال سابقه خدمت یا افراد ۵۰ ساله با حداقل ۱۰ سال سابقه هستند. حتی کارکنان فنی، مهندسان، محققان علمی و حتی مدیران اجرایی در میان ثبتنامکنندگان نیز دیده میشوند.
با توجه به اینکه اغلب این کارکنان در پستهای کلیدی تخصصی مشغول به کار بودهاند، خلأ ناشی از خروج آنها صرفاً با استخدام نیروهای جدید قابل جبران نخواهد بود و زمان و هزینه زیادی را برای آموزش نسل جدید میطلبد.
آثار کوتاهمدت و بلندمدت بر پروژههای فضایی
ناسا در حال حاضر بیش از ۶۰ پروژه بزرگ علمی، مهندسی و اکتشافی فعال دارد. کاهش نیروی انسانی در چنین ابعادی میتواند پیامدهای قابلتوجهی در چند سطح داشته باشد:
۱. تأخیر در پروژههای جاری:
الف) پروژه آرتمیس (Artemis): برنامه بلندپروازانه بازگشت انسان به ماه ممکن است دچار تأخیر شود. این پروژه به شدت به همکاری میان مهندسان، طراحان، پرسنل فنی و مدیران وابسته است.
ب) تلسکوپ رومن (Nancy Grace Roman Telescope): که قرار است پس از جیمز وب نسل جدید رصدهای فضایی را آغاز کند، ممکن است به تعویق بیفتد.
۲. تضعیف تحقیق و توسعه (R&D):
بسیاری از محققان علوم بنیادی و تیمهای دادهکاوی در حال ترک ناسا هستند. پژوهش در زمینه زیستفناوری فضایی، سیستمهای خودران فضاپیماها و فناوریهای فضایی نوین کاهش خواهد یافت.
۳. کاهش نظارت بر ایمنی و کیفیت مأموریتها:
کارکنان ارشد کنترل مأموریتها و ایمنی فضانوردان نقش حیاتی دارند. همچنین کاهش حضور نیروهای مجرب میتواند احتمال بروز خطاهای انسانی یا سیستمی را افزایش دهد.
کاهش بودجه ناسا؛ تصمیمی بحثبرانگیز از سوی دولت ترامپ
در کنار کاهش نیروی انسانی، لایحه پیشنهادی بودجه فدرال سال ۲۰۲۶ نیز نشاندهنده تغییر رویکرد کلی دولت در قبال ناساست. بر اساس اسناد منتشر شده از دفتر بودجه کنگره آمریکا (CBO) کاخ سفید پیشنهاد کرده: بودجه کلی ناسا با کاهش ۲۴ درصدی مواجه شود و بودجه بخشهای علمی ناسا تقریباً به نصف برسد. این کاهش در حالی مطرح میشود که بودجه نظامی با افزایش ۸ درصدی همراه بوده است؛ موضوعی که نشاندهنده اولویتگذاری متفاوت دولت نسبت به سرمایهگذاریهای علمی و پژوهشی است.
نوآوریهای علمی در خطر؛ از پروژههای رباتیک تا مأموریتهای انسانی
ناسا علاوه بر مأموریتهای فضایی سرنشیندار، در حوزههای گستردهای فعالیت میکند:
توسعه هوش مصنوعی برای فضاپیماها
طراحی زیستمحیطهای قابل سکونت برای مریخ
ساخت رباتهای هوشمند برای اکتشاف سطح قمرها
با کاهش شدید نیروی انسانی بسیاری از این پروژهها یا به حالت تعلیق درمیآیند یا با بودجه و نیروی ناکافی به مسیر خود ادامه میدهند. این مسئله ممکن است باعث شود که کشورهای دیگر مانند چین یا هند جایگاه پیشروتری در آینده فضا پیدا کنند.
بیانیه وویجر صدای اعتراض جامعه علمی
در واکنش به این سیاستها نزدیک به ۳۰۰ نفر از دانشمندان ناسا در بیانیهای با عنوان «Voyager Declaration» هشدار دادند که: کاهش بودجهٔ علمی ناسا تهدیدی جدی برای امنیت فضایی، پیشرفت فناوری، و تربیت نیروی انسانی متخصص محسوب میشود. این تصمیم نه تنها ایمنی فضانوردان در مأموریتهای آینده را به خطر میاندازد، بلکه انگیزه ملی برای پژوهش و نوآوری را تضعیف کرده و موقعیت پیشتازی آمریکا در عرصهٔ فناوری فضایی را با چالش مواجه میکند. ما از کنگره میخواهیم با رد لایحهٔ کاهش بودجه، از سیاستهای حمایتی برای تداوم برتری فضایی و تقویت روحیهٔ اکتشاف علمی دفاع کند. سرمایهگذاری در ناسا، سرمایهگذاری در آیندهٔ امنیت ملی، رشد اقتصادی و الهامبخشی به نسل بعدی دانشمندان و مهندسان است. حالا زمان عمل است اجازه ندهیم کاهش بودجه، رویای اکتشافات فضایی را به خطر بیندازد.
این بیانیه از کنگره خواست تا لایحه کاهش بودجه را رد کرده و سیاستهای حمایتی بیشتری برای تداوم نوآوریهای فضایی در پیش گیرد.
پاسخ ناسا و آینده احتمالی آژانس
شریل وارنر و دیگر سخنگویان ارشد ناسا در واکنش به کاهش اخیر بودجه این سازمان، طی بیانیهای رسمی اعلام نمودند که با اتخاذ راهبردهای مدیریتی هوشمندانه، تلاش خواهند کرد تا اثرات منفی این تصمیم را بر پروژههای جاری و پیشرو را به حداقل برسانند. در این راستا، بازنگری در برنامهریزی پروژهها و بهینهسازی همکاری با پیمانکاران بخش خصوصی در دستور کار قرار گرفته است.
همچنین این مقامات تأکید کردند که جذب و تربیت نیروی انسانی جوان و مستعد از اولویتهای اصلی ناسا محسوب میشود. بااینحال، آنها خاطرنشان ساختند که جایگزینی تخصص و تجربهٔ کارشناسان ارشد با سابقهٔ چنددهساله در حوزههای حیاتی فضایی، فرآیندی پیچیده و زمانبر است و کاهش بودجه میتواند چالشهای مضاعفی در این زمینه ایجاد کند.
در پایان وارنر و همکارانش اعلام نمودند که گفتوگوهای فشردهای با کنگرهٔ ایالات متحده آغاز شده است تا با ارائهٔ توجیهات علمی و فنی لازم، زمینه برای بازگشت به سطوح بودجهای مطلوب و تضمین تداوم پیشرفتهای فضایی فراهم گردد. این تلاشها در جهت حفظ جایگاه رهبری آمریکا در عرصهٔ اکتشافات فضایی و تقویت امنیت ملی صورت میگیرد.
همچنین برخی گزارشها حاکی از آن است که ناسا ممکن است در برخی پروژهها با آژانسهای فضایی بینالمللی مانند ESA (اروپا) و JAXA (ژاپن) همکاری نزدیکتری داشته باشد تا شکافهای بودجهای را جبران کند.
چشمانداز بلندمدت علم فضایی در آمریکا با نگاه به ۲۰۳۰
کارشناسان و تحلیلگران حوزه فناوری فضایی هشدار میدهند که تداوم روند فعلی کاهش بودجه ناسا میتواند پیامدهای جدی برای برتری فضایی آمریکا در پی داشته باشد. بر اساس ارزیابیهای تخصصی در صورت استمرار این روند:
۱.کاهش مزیت رقابتی در عرصه جهانی: آمریکا ممکن است به تدریج جایگاه رهبری خود در فناوری فضایی را به رقبایی مانند چین، هند و اتحادیه اروپا واگذار کند. این در حالی است که چین با برنامههای بلندپروازانه خود برای اعزام انسان به ماه و مریخ و همچنین توسعه ایستگاههای فضایی مستقل، به سرعت در حال پیشروی است.
۲.خروج نیروهای متخصص و کاهش جذب نخبگان: کاهش سرمایهگذاری در ناسا میتواند منجر به مهاجرت مغزها به بخشهای خصوصی یا حتی کشورهای دیگر شود. حفظ و جذب دانشمندان و مهندسان برجسته در شرایط کمبود بودجه با چالشهای جدی مواجه خواهد شد.
۳.کاهش تولیدات علمی و فناورانه: شواهد نشان میدهد که تعداد مقالات علمی معتبر، ثبت اختراعات پیشرفته و توسعه فناوریهای نوین مرتبط با ناسا ممکن است روند نزولی پیدا کند. این امر نه تنها بر پیشرفتهای علمی آمریکا تأثیر منفی میگذارد، بلکه موقعیت این کشور را در همکاریهای بینالمللی فضایی تضعیف خواهد کرد.
۴.تهدید جایگاه رهبری در اکتشافات فضایی: با توجه به برنامههای بلندمدت چین در اکتشاف ماه و مریخ و همچنین رشد سریع شرکتهای خصوصی فضایی در سراسر جهان، سیاستهای کاهش بودجه ناسا میتواند به چالشی جدی برای حفظ برتری آمریکا در فضا تبدیل شود.
تحلیلگران تاکید میکنند که تنها با تخصیص بودجه کافی و تدوین استراتژیهای بلندمدت میتوان از این چالشها عبور کرد. سرمایهگذاری در بخش فضایی نهتنها امنیت ملی آمریکا را تقویت میکند، بلکه موتور محرکهای برای نوآوریهای علمی و فناورانه در دهههای آینده خواهد بود.
آیا آمریکا از رهبری علمی در فضا عقب میماند؟
کاهش بیسابقه نیروی انسانی در ناسا در کنار پیشنهاد کاهش بودجهای شدید، زنگ خطری جدی برای آینده علمی آمریکا در حوزه فضاست. در حالیکه جهان بهسوی تحولات بزرگ در اکتشافات فضایی، بهرهگیری از منابع فرازمینی، و توسعه فناوریهای وابسته به فضا گام برمیدارد، تصمیمات سیاسی و اقتصادی ممکن است یکی از مؤثرترین آژانسهای علمی تاریخ را وارد دوران رکود کند. اگرچه هنوز فرصت برای بازنگری در این سیاستها وجود دارد، اما باید توجه داشت که زمان، بزرگترین سرمایه در علم است و تأخیر امروز، شاید سالها هزینه برای جبران در پی داشته باشد.
این کاهش گسترده نیروی انسانی تنها یک تصمیم اقتصادی نیست؛ بلکه انتخابی استراتژیک درباره آینده علم، فناوری و جایگاه جهانی آمریکاست. در شرایطی که جهان به سوی رقابتهای فضایی نفسگیر پیش میرود، آمریکا در حال بستن بالهای خود است.
این در حالیست که آینده متعلق به کشورهاییست که در علم و فضا سرمایهگذاری میکنند، نه صرفهجویی.
سؤال اینجاست: آیا آمریکا واقعاً آماده است تا به بهای چند میلیارد دلار صرفهجویی، میراث فضاییاش را قربانی کند و میدان را برای رقبا خالی بگذارد؟
انتهای پیام/
