مخاطب «طرح سلام» همه ایرانیان هستند / اجرای طرح سلامت اجتماعی محله محور بر مبنای هم افزایی جمعی صورت میگیرد
وقوع تجاوز ۱۲ روزه اخیر رژیم صهیونیستی و آمریکا به خاک پاک کشورمان مولد دغدغههای متعددی در قبال ساختار و زیست اجتماعی کشورمان بوده است. در این میان نهادهای کانونی و مهمی وجود دارند که قادر خواهند بود با خلق ساختارهای نوین و راهکارهای پویا و مردم پایه اقداماتی را در راستای مدیریت تبعات اجتماعی هرگونه تجاوزی از سوی دشمنان فراهم سازند. بدون شک یکی از مهمترین این نهادها، سازمان بهزیستی کشور است.
در طول جنگ ۱۲ روزه، سازمان بهزیستی نقش مهمی در صیانت از زیست اجتماعی و کاهش آسیبهای روانی ناشی از جنگ در میان طیف گسترده مخاطبان خود ایفا کرده و حتی در این مسیر شهدا و مجروحینی را نیز تقدیم کرد.
دکتر سید جواد حسینی رئیس سازمان بهزیستی کشور طی ماههای گذشته و اخیر (حتی قبل از وقوع تجاوز اخیر دشمن) بر لزوم احیای ساختارهای "محله محور" تحت عنوان "طرح سلام"در کشور تاکید ویژهای داشته است. در خصوص ابعاد گسترده این طرح گفت و گویی با ایشان صورت دادهایم.
جنابعالی از زمان حضور در مدیریت سازمان بهزیستی کل کشور نگاه ویژهای به طرحهای "محله محور"در راستای صیانت از امنیت اجتماعی کشور داشتهاید و طی روزهای اخیر از اجرای طرح نوآورانه سلام با محوریت محلات در کشور خبر دادهاید. لطفا در خصوص زمینههای شکل گیری این طرح سراسری توضیح دهید.
در ابتدا لازم میدانم یاد و خاطره شهدای تجاوز ۱۲ روزه اخیر، خصوصا شهدای مظلوم بهزیستی در کشور عزیزمان را گرامی داشته و شفای عاجل مجروحان و آسیب دیدگان را از خداوند متعال طلب نماییم. خصلت ذاتی و اکتسابی ساختارهای اجتماعی در عملگرا بودن و انعطاف پذیری آنها با شرایط نوین است. این خصلت باید در بزنگاهها و شرایط حساس و اضطراری به نقطه اوج پویایی خود برسد. زیست اجتماعی شهروندان، خصوصا افراد آسیب پذیر که دارای درجهای از معلولیت یا آسیبهای جسمی و روانی هستند در این میان اهمیت ویژهای دارد. سازمان بهزیستی در دوران جدید خلق، تثبیت و تقویت این ساختارهای پویا و مردم محور را در دستور کار قرار داده و حتی قبل از وقوع جنگ ۱۲ روزه اخیر بر روی آن تاکید داشته است. در اینجا ما دو مولفه مهم را باید مدنظر قرار دهیم:یکی ظرفیت مردم و دیگری ظرفیت محلات. وجود محلات متعدد در کلانشهرها و حتی شهرهای متوسط و کوچک یک ظرفیت بالقوه است که باید آن را تبدیل به مبنایی برای هم افزایی و همکاری جمعی با هدف تسهیل شرایط زیست اجتماعی مطلوب در کشور نماییم. طرح سلام بر همین مبنا طراحی شده است. محوریت محلات در مواجهه با آسیبها و تهدیدات مقطعی یا مزمنی که گریبانگیر کشور میباشد یک ضرورت محسوب میشود. همین کلید واژه "ضرورت" نشان دهنده اهمیت ویژه این موضوع است. ما از یک مطلوبیت یا گزینه ایده آل سخن نمیگوییم بلکه از یک مدل عملیاتی ضروری جهت چابک سازی در مواجهه با بحرانهای گوناگون رونمایی کردهایم.
هدف از اجرای طرح نوآورانه سلام، اصالت بخشی به محلات با هدف تضمین سلامت اجتماعی کشور است. به عبارتی گویاتر، در این طرح از ظرفیتهای محلی برای ارتقای سطح زندگی اجتماعی استفاده میشود. این طرح بر پایه چهار مولفه اساسی طراحی شده است:رویکردهای پیشگیرانه، رویکردهای توانمندسازانه، رویکردهای مشارکت جویانه و در نهایت رویکردهای اجتماعی تلفیق گرایانه. ترکیب این مولفهها با یکدیگر در بطن یک "طرح کلان" نشان دهنده نگاه سیستمی و جامعی است که نسبت به آسیبهای اجتماعی ناشی از وقوع بحرانهای قابل پیش بینی یا حتی غیرقابل پیش بینی وجود دارد. در صورت تحقق و اجرای کامل این طرح شاهد ایجاد ساختارهای محکمی خواهیم بود که در هر محله تبلور مییابد و مردم خود به نیروی محرکه و عوامل اجرایی آن تبدیل میشوند. طرح سلام مخفف "سلامت اجتماعی محلهمحور" است و بر استفاده از سرمایههای هر محل و هم افزایی اعضای آن در مواجهه با دغدغههای مشترک تاکید دارد. همین مسئله منجر به افزایش تاب آوری اجتماعی در کشور خواهد شد.
منظور از سرمایههای هر محل در تدوین و اجرایی سازی طرح "سلام"جیست؟ آیا این سرمایهها ثابت بوده و لزوما جنبه مادی و منطقهای دارد یا بخشی از این ظرفیتها قابلیت خلق یا بازتعریف خواهند داشت؟
به نکته مهمی اشاره کردید. وقتی از دارایی محل صحبت میکنیم، منظور ۶ نوع سرمایه است؛ سرمایه مالی، مادی، انسانی، اجتماعی، طبیعی و فرهنگی که اینها شامل تشکلها، خیریهها، مدارس خالی در شیفت عصر، مساجد، فرهنگسراها، خانههای محله بهداشت، عالم و هلال احمر میشود. تقریبا محلهای در کشور وجود ندارد که از این ظرفیتها بی بهره باشد. با این حال "وجود ظرفیتها"به معنای " احصاء ظرفیتها"نیست. بسیاری از این ظرفیتها از قبل ایجاد شده، اما نگاه کاربردی و اجتماعی لازم نسبت به آنها وجود ندارد. این مسئله در بزنگاهها و بحرانها بیش از پیش به چشم میآید. به عنوان مثال در جریان جنگ ۱۲ روزه اخیر ما با دو گزاره قطعی در کل کشور مواجه شدیم. نخست اینکه محوریت محلات و هم افزایی اعضای یک محله چه نقش مهمی در مدیریت بحرانها ایفا میکند و دوم آنکه بسیاری از ظرفیتهای بالقوه در محلات باید کارکردهای بالفعل و گسترده تری پیدا کنند. این همان نسبت مستقیمی است که میان "ساختار"و "کارکرد"وجود دارد. زمانی که یک ساختار به وجود میآید، قاعدتا کارکردهایی برای آن تعریف میشود.
دغدغه اصلی این است که این کارکردها چگونه باید ناظر بر رفع نیازهای مردم در مواقع اضطراری و بحرانی تعریف و تصدیق گردد. مفهوم چابک سازی و انعطاف پذیری ساختارها در همین راستا مطرح میشود. یعنی استفاده حداکثری و بهینه از ساختارها در راستای رفع یک یا چندین نیاز مردم در وضعیت خاص.
برخی تصور میکنند منظور از انعطاف پذیری ساختاری "بسط ساختار"است، اما ما معتقد به "بسط کارکردها"هستیم. یعنی در عین حفظ ساختارها آنها را متناسب با نیازهای عمومی و با نگاه "محله محور"بازتعریف کنیم. اتفاقات اخیر نگاه محله محور و کارکردگرایانه در کشور را برجستهتر کرده و اکنون زمان تبدیل نمودن این نگاهها به یک مدل اجرایی و مشارکتی است.
نگاه کلان دولت چهاردهم نسبت به طرح سلام چگونه است؟ آیا به عنوان معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رئیس سازمان بهزیستی از حمایتهای دولت در اجرایی ساختن این طرح گسترده و پویا رضایت دارید؟
خوشبختانه رئیس جمهور محترم کشورمان و هیئت دولت نسبت به این طرح و لزوم اجرایی ساختن آن نگاه ویژهای دارند. مجموعه دولت نسبت به این طرح یک "نگاه راهبردی"دارد و این مهمترین پشتوانه ما در روند تکمیل، تثبیت و گسترش آن است. بدون نگاه سیستماتیک و راهبردی اجرای چنین طرح جامعی امکانپذیر نیست. نگاه راهبردی نسبت به یک طرح مردم پایه و محله محور نه تنها به آن معنا و اصالت میدهد، بلکه "موضوعیت"آن را نیز به مثابه یک دغدغه دولتی و مردمی تضمین میکند. عزم دولت و همکاران بنده در سازمان بهزیستی کل کشور در اجرایی ساختن این طرح ستودنی بوده و شهادت میدهم کارشناسان و جامعه شناسان متعدد ما بسیار دغدغه مندانه و مسئولانه به این میدان ورود کردهاند.
بارها در مصاحبهها و مواضع اخیری که در خصوص طرح سلام اتخاذ نمودهاید به واژه "هم افزایی" اشاره کردهاید. این کلید واژه چگونه در طرح سلامت اجتماعی محلهمحور تبلور پیدا میکند؟
به طور کلی میان "همکاری"و " هم افزایی"در معادلات اجتماعی تفاوت وجود دارد. زمانی که ما از همکاری سخن میگوییم، بیشتر بر روی یک "پروژه" یا "دغدغه "متمرکز میشویم، اما زمانی که موضوع خلق یک "ساختار پایدار و پویا"به میان میآید دیگر نباید به "همکاری"اکتفا کنیم. هم افزایی در اینجا به معنای به اشتراک گذاشتن ظرفیتهای محلی و مردمی با هدف توسعه یک روند و خلق ساختاری دائمی و فرصت محور است که همگان از آن نفی خواهند برد. ما در اجرای طرح سلام از همکاری و هم اندیشی عبور کرده و بر روی هم افزایی نهادها و مردم در محلات متمرکز شدهایم. آنچه شکل گیری و تقویت این روند را تضمین میکند همین هم افزایی و همپوشانی موثر است.
اکثر مردم ایران به نوعی مخاطب سازمان بهزیستی کل کشور هستند. وجود میلیونها فرد معلول و آسیب پذیر و خانوادههای آنها در ایران این مسئله را تایید میکند. در طرح سلام چگونه رفع نیازهای اقشار آسیب پذیر چگونه دیده شده است؟
این نکته درستی است. وجود ۱۱ میلیون در کشور یعنی اینکه دهها میلیون ایرانی و به عبارتی اکثر جمعیت ایران عزیز به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با این موضوع مواجه هستند. دغدغه ما در طرح سلام تسهیل زیست اجتماعی مطلوب برای اقشار آسیب پذیر و خانوادهها و سایر مردم است. ما در همین راستا طرح سلام را مرحله بندی نموده و نقشه راه اجرایی آن را ترسیم کردهایم.
در فاز نخست این طرح از ظرفیت مدارس در شیفت بعدازظهر استفاده خواهیم کرد تا هم آیینها و ورزشهای محلی را احیا کنیم و هم خدمات بهزیستی مانند CBR (توانبخشی مبتنی بر جامعه) را به صورت متمرکز به ساکنان محل، بهویژه سالمندان و افراد دارای معلولیت ارائه دهیم. اما هرگز به این نقطه اکتفا نخواهیم کرد و این طرح را در ابعاد گوناگون (ناظر بر دغدغههای متنوعی که در محلات وجود دارد) بسط خواهیم داد.
به مقوله "خلق فرصتها"در طرح سلام اشاره کردید. شاید کسانی که در ابتدا با این طرح آشنا میشوند تصور کنند این طرح صرفا "تهدید زدا" است. لطفا اشارهای به جنبه فرصت محور این طرح داشته باشید.
طرح سلام هم تهدید زدا و هم فرصت ساز است. استعدادیابی کودکان، ارائه خدمات شغلی در محل و توانمندسازی خانوادهها جملگی در بطن طرح سلام عینیت خواهد یافت. جهت پیشبرد بهتر این طرحها، نیاز به جلسات همافزایی بیشتری داریم تا از ظرفیتهای موجود در مناطق و محلات مختلف حداکثر بهره را ببریم. این تعبیر همان مفهوم بهره وری و هم افزایی اجتماعی در راستای رفع معضلات و خلق فرصتهاست. باید توجه ویژه داشت که در روند هم افزایی مردم و محلات بسیاری از فرصتها به تازگی خلق میشود. ساکنان یک محل در این بستر و فرامتن با مقولاتی مواجه میشوند که تاکنون هرگز تصور آن را نکرده یا نگاه عملگرایانهای نسبت به آن نداشتهاند. پس از کشف و احصاء جنبههای فرصت محور این طرح، به سوی خلق الگوهای اجرایی و توانمندسازی محلات در مدیریت این الگوها خواهیم رفت.
در پایان، چه سخنی با دستگاههای ذی ربط و ساکنان محلههای گوناگون کشورمان در راستای اجرای بهینه طرح سلام دارید؟
سازمان بهزیستی کل کشور دغدغه مندانه و قدرتمندانه وارد طراحی و متعاقبا اجرای طرح کاربردی و جامعی شده که موفقیت آن در گروی هم افزایی نامحدود و هر چه بیشتر همه ارگانها و مردم است. همان گونه که اشاره شد این طرح فرصت محور و تهدیدزداست. این تهدیدات و فرصتها متوجه جامعه ۹۰ میلیون نفری ایران است. مخاطب طرح سلام تک تک افراد جامعه هستند؛ بنابراین باید نسبت به جنبه عمومی طرح و اهمیت اجرایی ساختن آن نگاه ویژهای داشت. خوشبین و امیدوار هستیم که به امید خداوند و با همت مسئولین و مردم، همه شهروندان عزیز کشورمان، خصوصا اقشار آسیب پذیر از اجرایی شدن این طرح بهرهمند خواهند شد.
انتهای پیام /
