ایران پلی علمی میان شرق و غرب؛ از چین تا بریکس/ حمایت ۴ میلیارد تومانی برای هر طرح پژوهشی بینالمللی
زهرا وجدانی: در دنیای امروز که علم و فناوری مرزهای جغرافیایی را پشت سر گذاشتهاند، دیپلماسی علمی بهعنوان یکی از ابزارهای مؤثر روابط بینالملل شناخته میشود. کشورها با استفاده از این رویکرد نه تنها ظرفیتهای علمی خود را ارتقا میدهند، بلکه میتوانند در حل چالشهای مشترک جهانی نیز نقشآفرینی کنند. همکاریهای پژوهشی میان دانشمندان از ملیتهای مختلف علاوه بر تقویت تبادلات علمی بستری برای گسترش اعتماد، تعامل و همگرایی میان ملتها فراهم میکند.
ایران نیز با درک این ضرورت طی سالهای اخیر تلاش کرده است با استفاده از سازوکارهایی همچون امضای تفاهمنامههای علمی و اجرای طرحهای مشترک پژوهشی، جایگاه خود را در عرصه علم جهانی تثبیت کند.
بنیاد ملی علم ایران نیز بهعنوان متولی اصلی حمایت از پژوهشهای بنیادی، دیپلماسی علمی را در صدر برنامههای خود قرار داده و با کشورهایی، چون چین، روسیه و اعضای بریکس همکاریهای گستردهای را آغاز کرده است.
در همین راستا، علیمحمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران در گفتوگو با خبرنگار علمی برنا به تشریح برنامههای بنیاد برای تقویت دیپلماسی علمی و گسترش همکاریهای پژوهشی با کشورهای مختلف میپردازد.
دو مسیر اصلی دیپلماسی علمی در ایران
رئیس بنیاد ملی علم ایران در توضیح برنامههای این بنیاد برای توسعه همکاریهای علمی بینالمللی میگوید: دیپلماسی علمی در بنیاد ملی علم ایران از دو مسیر پیگیری میشود. نخست، امضای تفاهمنامه و اجرای فراخوانهای مشترک با نهادهای مشابه در کشورهای مختلف؛ و دوم حمایت ویژه از استادانی که به صورت فردی با همتایان خارجی خود همکاری میکنند.
همکاری پایدار ایران و چین از ۲۰۱۶
به گفته علیمحمد سلطانی همکاریهای علمی بین ایران و چین از سال ۲۰۱۶ آغاز شده و تاکنون بهطور مستمر ادامه دارد. بنیاد ملی علم ایران هر سال دو فراخوان مشترک با طرف چینی منتشر میکند؛ یکی با بنیاد علوم طبیعی چین و دیگری با آکادمی علوم چین. در این فرآیند پژوهشگران ایرانی و چینی با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند و طرحهای مشترکی به زبان انگلیسی تدوین کرده و برای ارزیابی به هر دو نهاد ارسال میکنند.
۱۸۰ طرح مشترک ایرانی-چینی
امسال در فراخوان مشترک با بنیاد علوم طبیعی چین، که مهلت آن تا اول شهریورماه بود، در مجموع ۱۸۰ طرح دریافت شد. فراخوان دوم با آکادمی علوم چین نیز تا یک هفته دیگر ادامه دارد و طرحهای بیشتری در حال وصول است. سلطانی تاکید میکند: این ارقام نشان میدهد اساتید ایرانی و چینی توانستهاند یکدیگر را بیابند و همکاریهای علمی واقعی شکل بگیرد.
توسعه همکاریها با روسیه و کشورهای بریکس
رئیس بنیاد ملی علم ایران همچنین از همکاری با روسیه خبر میدهد و میافزاید: در فراخوان امسال با روسیه ۱۰۲ طرح ارسال شد که از این تعداد تنها ۱۰ طرح تأیید خواهد شد.
وی همچنین اعلام کرد که مذاکرات برای امضای تفاهمنامه با ترکیه، آفریقای جنوبی و پاکستان در حال انجام است و در قالب بریکس نیز برنامه مشترک تأمین مالی پژوهشها در دستور کار قرار دارد.
حمایت ویژه از طرحهای مستقل استادان
سلطانی مسیر دوم دیپلماسی علمی بنیاد را چنین توضیح میدهد: اگر استادی بهطور مستقل با یک همکار خارجی در ارتباط باشد و طرح مشترکی ارائه دهد، بنیاد از آن حمایت بیشتری میکند. این طرحها علاوه بر گرنت عادی اعتبار بیشتری دریافت میکنند تا امکان سفر استاد ایرانی یا دعوت از استاد خارجی فراهم شود.
سقف حمایت مالی و محدودیتهای پذیرش
به گفته وی حمایتهای مالی بنیاد به صورت تومانی مصوب میشود. برای نمونه سقف حمایت از هر طرح در فراخوان مشترک با چین ۴ میلیارد تومان است. البته طرف چینی محدودیتهایی در پذیرش دارد و امسال بنیاد علوم طبیعی چین تنها ۸ طرح را خواهد پذیرفت.
ساختار کارگروههای ارزیابی علمی
در خصوص روند ارزیابی طرحها، سلطانی اعلام کرد: بنیاد ۶ کارگروه اصلی دارد که حوزههای فنی و مهندسی، علوم پایه، علوم پزشکی، کشاورزی، علوم انسانی و اجتماعی، و هنر و معارف دینی را پوشش میدهند.
افزون بر اینها، کارگروههایی ویژه نیز فعال هستند؛ از جمله کارگروه کرسیها و گرنتها، کارگروه خوشههای چندتخصصی و کارگروههای تخصصی در حوزههای اولویتدار همچون هوش مصنوعی، زیستفناوری و فناوری کوانتوم. جمعاً حدود ۱۵۰ نفر عضو این کارگروهها هستند.
به گفته او کارگروههای اصلی دائمیاند اما برخی گروههای ویژه ممکن است بر اساس نیاز ایجاد یا منحل شوند.
بیشترین تمرکز بر علوم پایه
سلطانی در پایان خاطرنشان میکند که بیشترین طرحهای دریافتی تاکنون در حوزه علوم پایه بوده است؛ حوزهای که همچنان در صدر اولویتهای پژوهشی کشور قرار دارد.
تلاشهای بنیاد ملی علم ایران در حوزه دیپلماسی علمی نشان میدهد که کشور با رویکردی فعال و راهبردی به دنبال گسترش همکاریهای پژوهشی در سطح بینالمللی است. اجرای فراخوانهای مشترک با چین و روسیه، مذاکره با کشورهای بریکس و حمایت ویژه از استادانی که بهطور مستقل با همکاران خارجی همکاری میکنند، نه تنها به تولید علم و فناوری کمک میکند، بلکه زمینه تقویت جایگاه علمی ایران در عرصه جهانی را نیز فراهم میآورد. تجربه موفق سالهای اخیر نشان میدهد که دیپلماسی علمی میتواند پلی مؤثر برای تبادل دانش، توسعه پژوهشهای مشترک و ایجاد شبکههای همکاری پایدار بین دانشمندان ایرانی و بینالمللی باشد.
با این حال سوال این است که آیا ایران میتواند با بهرهگیری از این همکاریها سهم خود را در تولید دانش جهانی بیش از پیش افزایش دهد؟
انتهای پیام/
