کیفیت آموزش در فضای مجازی چندان کارآمد نیست اما چاره ای نداریم!
محمدرضا سهیلی دکترای روانشناسی تربیتی در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی برنا درباره تاثیر آموزش غیر حضوری بر یادگیری دانش آموزان اظهار کرد: تجربه تعطیلی و مجازی شدن مدارس را در دوران کرونا داشتیم که یک شوک آموزشی به نظام تعلیم و تربیت کشور وارد کرد؛ شوکی که پیامدهای آن همچنان در نظام آموزشی با گذشت چندین سال قابل مشاهده است.
وی افزود: این پیامد های در چهار سطح بروز کرده است که نخست در سطح عدالت آموزشی که همواره از اولویتهای وزارت آموزش و پرورش بوده است. دوم در سطح کیفیت مدیریت و ارزشیابی که باید بهصورت جدی بررسی شود. سطح سوم به پیامدهای روانی، اجتماعی و روانشناختی دانشآموزان بازمیگردد و نهایتاً مهمترین سطح، یعنی یادگیری و یاددهی در مدارس است که بیشترین آسیب را متحمل شده است.
سهیلی با اشاره به تجربه جهانی کرونا بیان کرد: در تمام دنیا با شیوع کرونا نظامهای آموزشی با تحول دیجیتال ناگزیر مواجه شدند اما در ایران تعطیلی مدارس به بحران یادگیری و یک بحران روانی ـ اجتماعی منجر شد و اهمیت بازنگری در روشهای آموزشی را بیش از گذشته آشکار کرد.
وی ادامه داد: البته تعطیلیهای ناشی از آلودگی هوا هرچند اجتنابناپذیر است و به دلیل ضرورت حفاظت از سلامت جسمانی دانشآموزان رخ میدهد اما این تعطیلی تا اثرات عمیقی بر فرایند یادگیری دارد وباید برای آن برنامهریزی بلندمدت صورت بگیردو فرایند را از دریافت تا تثبیت یادگیری تحت تاثیر قرار می دهد.
این روانشناسی تربیتی با تشریح چرخه یادگیری در آموزش حضوری اظهار کرد: معلم در کلاس حضوری چهار مرحله از جمله ارائه توضیح، اجرای تمرین، دریافت بازخورد و اصلاح یادگیری در آموزش را طی می کند و در آموزش غیر حضوری و مجازی مرحله بازخورد و اصلاح یادگیری نداریم و همین موضوع موجب یادگیری غیرفعال و انباشت خطاهای مفهومی در ذهن دانشآموزان می شود.
وی افزود: نتیجه این روند، شکلگیری پایههای ضعیف درسی است که امروز آثار آن را در دانشآموزان متوسطه اول و متوسطه دوم کاملاً مشاهده میکنیم و افت تحصیلی محسوس در این مقاطع ایجاد شده است.
سهیلی کاهش توجه و تمرکز دانشآموزان را از دیگر پیامدهای آموزش غیرحضوری دانست و عنوان کرد: در ساختار کلاس معلم بر توجه دانش آموز تاکید دارد، ارتباط چهره به چهره، باعث کاهش حواسپرتی و فعال ماندن دانشآموز در محیط یادگیری میشود اما در خانه چنین ساختاری وجود ندارد و همین امر موجب میشود که کمتر از حافظه فعال خود استفاده کنند و سرعت پردازش اطلاعات و یادگیری در آنها کاهش یابد.
وی افزود:سومین پیامد مهم در آموزش غیرحضوری، ضعف در مهارتهای پایهای تحصیلی از جمله روانخوانی ، درک مطلب ، املا و جمله نویسی که در مقطع ابتدایی است و دانشآموزانی که بهصورت مجازی آموزش میبینند، در روانخوانی، درک مطلب، املا و جملهنویسی دچار چالشهای جدی میشوند. همچنین یادگیری مفاهیم ریاضی در این شرایط بهطور محسوسی آسیب میبیند، درحالیکه این مهارتها پایه یادگیری در سالهای بعد هستند.
این روانشناس تربیتی با اشاره به پیامدهای روانی و اجتماعی آموزش مجازی اظهار کرد: در دوران کرونا مشاهده کردیم که آموزش غیرحضوری موجب خستگی ذهنی، افسردگی، اضطراب اجتماعی و حتی ترس از قرار گرفتن مقابل دوربین میشود. یکی از اهداف اساسی آموزش و پرورش، رشد مهارتهای اجتماعی دانشآموزان است، درحالیکه این هدف در کلاسهای مجازی به شدت با چالش مواجه میشود.
وی ادامه داد: کاهش انگیزه تحصیلی نیز از آسیبهای مهم آموزش مجازی است. چون تشویقهای کلامی، غیرکلامی و زبان بدن معلم کمتر دیده میشود، دانشآموز پاداشهای اجتماعی لازم برای تقویت انگیزه و حس پیشرفت را دریافت نمیکند.
سهیلی افزود:در مدارس حضوری، مهارتهای زندگی مانند همدلی، کار گروهی، ارتباط چشمی، و توانایی سخنگفتن تقویت میشود؛ اما در آموزش مجازی این مهارتها کمتر فرصت رشد دارند و این موضوع میتواند اثرات ماندگاری بر آینده دانشآموزان داشته باشد.
وی با اشاره به فشار مضاعف بر معلمان در دوره آموزش غیرحضوری تصریح کرد: اگرچه در سالهای اخیر پیشرفتهای چشمگیری را در حوزه آموزش مجازی و بهویژه در نرمافزار شاد شاهد بودهایم، اما این نوع آموزش برای معلمان چالشهای زیادی ایجاد میکند. تولید محتوای مستمر، بررسی تکالیف آنلاین، یادگیری کار با نرمافزارها و همچنین مشکلات اینترنت دانشآموزان، همگی بار کاری معلمان را افزایش میدهد و رضایتمندی آنها را کاهش میدهد.
سهیلی درباره دیگر چالشهای آموزش غیرحضوری اظهار کرد:نقش تربیتی مدرسه در این شرایط بهشدت تضعیف میشود. مدرسه فقط محل آموزش درسی نیست، بلکه یک نهاد هویتساز است و وقتی این نقش کمرنگ شود، تغییر کارکرد مدرسه اجتنابناپذیر خواهد بود.
وی افزود:در حوزه ارزشیابی نیز با مشکل جدی مواجهیم. نمرات دانشآموزان در دوره آموزشهای مجازی واقعی نبودند؛ زیرا بسیاری از تکالیف توسط دیگران انجام میشد یا یادگیری دانشآموز در سطح مطلوب نبود اما نمرات بسیار بالا دریافت میکرد. این موضوع کیفیت واقعی یادگیری را مخدوش میکند.
این روانشناس تربیتی در ادامه با اشاره به پیامدهای آموزش غیرحضوری بر خانوادهها گفت: در دوران کرونا مشاهده کردیم که فشار روانی و مسئولیتی زیادی بر والدین، مخصوصاً مادران شاغل وارد شد. والدین علاوه بر نقشهای شغلی و خانگی، مجبور به همراهی دائمی با فرزندان خود در آموزش شدند که این مسئله تعادل خانواده را دچار اختلال میکند.
وی افزود: از سوی دیگر، بسیاری از خانوادهها توان مالی برای تهیه تلفن همراه، تبلت یا رایانه برای همه فرزندان خود ندارند. در چنین شرایطی ممکن است یکی از فرزندان نتواند در کلاس آنلاین شرکت کند و بهنوعی ترک تحصیل پنهان رخ دهد. همچنین نظارت کامل بر حضور واقعی دانشآموز در آموزش نیز برای خانوادهها امکانپذیر نیست و این میتواند فرآیند یادگیری را ناقص کند.
سهیلی با اشاره به اهمیت عدالت آموزشی اظهار کرد: آموزش و پرورش همواره بهدنبال تحقق عدالت آموزشی است اما آموزش مجازی این شکاف را عمیقتر میکند. دانشآموزانی که ابزارهای مناسب ندارند، از چرخه آموزش جا میمانند و این مسئله در عملکرد تحصیلی آنان تاثیرات بلندمدت خواهد داشت.
وی عنوان کرد: اگرچه این شرایط سخت و پرچالش است ولی با توجه به آلودگی شدید هوا و شیوع بیماریهای تنفسی در هفتههای اخیر، ناگزیر به برگزاری آموزشهای غیرحضوری هستیم. بسیاری از والدین نیز خود درخواست تعطیلی حضوری مدارس را داشتند زیرا فرزندانشان دچار مشکلات تنفسی شدند و مراکز درمانی نیز با ازدحام دانشآموزان مواجه بود.
سهیلی توصیه کرد:تا زمانی که آموزشها غیرحضوری است، والدین باید توجه ویژهای به مهارتهای اجتماعی فرزندان خود داشته باشند، بر انجام تکالیف و روند یادگیری نظارت کنند و ارتباط نزدیکتری با مدرسه از طریق تماس تلفنی یا اپلیکیشنهای ارتباطی برقرار کنند تا بخشی از این چالشها مدیریت شود.
این تعطیلیها و آموزشهای غیرحضوری پیامدهای بلندمدتی بر نظام آموزشی نداشته باشد. و اگر هم چنان پیامدهایی رخ داد، نظام آموزشی بتواند با برنامهریزی کلاسهای جبرانی در ایام مختلف، مانند کلاسهای تابستان یا کلاسهای بعدازظهر، فرصت جبران را برای دانشآموزان فراهم کند.
وی در پایان افزود:هدف این است که فرآیند یادگیری و تدریس معلمان و دانشآموزان با افت تحصیلی و ضعف مهارتهای اجتماعی مواجه نشود و روند آموزش با کیفیت مناسب ادامه پیدا کند.
انتهای پیام/
