رمضان بستر مناسبی برای داشتن مخاطب در رسانه است/ سریال «احضار» ضعف شخصیتی دارد/فصل سوم «بچه مهندس» محبوب تر از سری جدید است/خانواده در «یاور» استحکام زیادی دارد!

رقیه محمدزاده پژوهشگر و محقق آثار دراماتیک در خصوص کیفیت و تفاوت های سریال رمضان و مقایسه آن ها با سال های قبل در گفت و گو با برنا اظهار کرد: ماه رمضان و بستر خاص آن فرصت مناسبی برای داشتن مخاطب در رسانه است. در کنار حال و هوای معنوی حاکم بر این ماه، که زمینه ساز مهیا بودن ذهن مخاطبان در دریافت پیام های ناب و مناسب برای تعالی روحی و موفقیت در زندگی است؛ همراهی بودن اعضای خانواده در کنار هم قابلیتی ویژه به این مناسبت می افزاید. البته در بیش از یک سال اخیر مهمان ناخوانده کرونا این دروهمی خانوادگی را پر رنگ­ تر و شاید لاجرم کرده است. اما به هر صورت بهره گیری از این ویژگی هدف بسیاری از برنامه ریزان فرهنگی به خصوص در حوزه رسانه ملی است.

او در خصوص نوع سریال ها و فراگیری آن ها بیان کرد: همه ساله همزمان با ماه رمضان شاهد محصولات ویژه مناسبتی اعم از برنامه های ترکیبی و نمایشی هستیم که به طور خاص در بخش نمایشی با اقبال گسترده­ای در این مناسبت 30 روزه همراه می شود. سریال های تلویزیونی از سال های گذشته تا اکنون با قوت و ضعف های محتوایی گاه به عنوان آثار فراموش نشدنی به یاد مانده اند؛ «مهمان»، «اغما»، «او یک فرشته بود»، «سقوط یک فرشته»، «خانه به دوش»، «صاحبدلان»، «در مسیر زاینده رود»، «جراحت»، «زیر پای مادر»، «کمکم کن»، «ملکوت»، «بچه مهندس»، «بزنگاه»، «میوه ممنوعه» و... عناوین برخی از این آثار فراموش ناشدنی است. همان گونه که از عناوین مورد اشاره مشخص می شود برخی از این آثار با مضامین ماورایی و برخی با محتوایی اجتماعی –خانوادگی و گاه طنز همراه مخاطبان خویش بوده اند. در رمضان 1400 رسانه ملی با سه سریال احضار (شبکه یک)، بچه مهندس 4 (شبکه دو)، یاور (شبکه سه) مهمان خانه های مردم شده است.

محمدزاده در باره سریال «احضار» سخن گفت و  تصریح کرد: سریال «احضار» که پخش گسترده آنونس آن قبل از آغاز ماه رمضان با توجه با نمادها و المانهای قابل مشاهده در آن از مضمون ماورایی آن حکایت داشت و حواشی را در فضایی مجازی در خصوص محتوایی سریال داشت؛ داستان دختری ثروتمند و مغرور به نام مائده را روایت می کند که در پی طرد شدن از سوی پسری که دوستش می داشته، و خواستگاری آن پسر از دختر دایی مائده (زهره) ناخواسته زمینه تصادف و مرگ آن پسر(کامرانی) را سبب شده است.  مائده برای کاهش عذاب وجدان خویش با مراجعه به خانمی فال گیر تلاش می کند با روح کامرانی ارتباط بگیرد و از او حلالیت بخواهد و این ارتباط سر آغاز مجموعه اتفاقاتی می شود که روال داستان را پیش می برد. سریال «احضار» هنوز به خوبی شکل نگرفته و ما نمی دانیم قرار است چه اتفاقی بیفتد.

دکتر محمدزاده در خصوص شکل گیری و صحت و درستی ماورایی بودن سریال «احضار» گفت: ساختار مبتنی بر گفتگو در فضاهای بسته و گاه یکنواخت این اثر از نکات قابل توجهی است که می توان در ویژگی های آن برشمرد. اگر چه سازندگان اثر آن را محصولی در نقد گرایش به اعتقادات نادرستی مانند فال گیری، احضار ارواح و غیره و آگاهی بخشی به مخاطبان در خصوص واقعیت مفهوم روح و عالم غیب معرفی می کنند اما ضعف ساختار دراماتیک سریال «احضار» و بیان شتابزده این سوژه در روال روایت سبب ناموفق بودن اثر در بیان این مفاهیم است. پیام های بیان شده در تقبیح تمایل به چنین رفتارهایی در حد گفتگوهای کلیشه ای و تکراری و سرچ های اینترنتی در خصوص مفاهیم نمادهای گروه های شیطان پرستی در خانه خانم فال گیر است. زهره مدام به مائده و زن فال گیر می گوید احضار روح گناه دارد، روح را فقط آدم های بی گناه می توانند احضار کنند و در ادامه این سخنان با تعقیب و گریز ناشی از توصیه مثلا روح کامرانی کاملا بی اثر و فراموش می شود.

محقق آثار دراماتیک درباره شخصیت و نقاط ضعف و مثبت این سریال یادآور شد: ضعف شخصیت پردازی «احضار» از ویژگی های دیگر قابل تامل این سریال است. مائده بداخلاق، تند مزاج و عصبی در 4 قسمت نخست به ناگاه به دختری مهربان، مودب، منطقی، قابل اعتماد، نوع دوست و پشیمان از گذشته در ادامه سریال مبدل می شود. بیش از نیمی از قسمت­ های سریال پخش شده اما هنوز هیچ نکته منفی ظاهری از دروغین بودن ماهیت روح حاضر شده بیان نشده و هنوز مخاطب متوجه نیست که این روح حیله ای از حقه های شیطان است که برای اغوا به آن متوسل شده است. بدون شک جمع بندی در یکی دو قسمت پایانی نخواهد توانست تاثیرات مخرب چنین اندیشه هایی رابه راحتی حذف کند.

تصنعی بودن نحوه ظاهر شدن و ارتباط روح کامرانی در روند سریال باور پذیری اثر را تا حد زیادی کاهش داده و در کنار سایر خصوصیات این مجموعه که به برخی از آنها اشاره شد، احضار را در زمره آثار ضعیف تولید شده برای این مناسبت قرار داده است.

او در خصوص سریال «بچه مهندس 4» تاکید کرد: «بچه مهندس 4» در ادامه فصل سوم این سریال که در ماه رمضان 1399 یکی از سریال های پرطرفدار از سوی مخاطبان بود، مهمان خانه های مخاطبان ایرانی است. فصل چهار سریال تمرکز روایت خود را بر مهندس جواد جوادی قرار داده و تلاش دارد در کنار تصویر کردن تلاش های او برای موفقیت در عرصه های علمی به زوایای زندگی خصوصی او بپردازد. تکاپوی جوادی برای ازدواج با مرضیه، یافتن جایگاه علمی در فضای دانشگاهی و رفع مسایل خانه مهر گوشه ای از مسایل جوادی در فصل جدید است.

محمدزاده درباره نقاط ضعف و قوت این سریال گفت: مهمترین ویژگی فصل سوم سریال بچه مهندس بارقه امیدی بود که در تلاش جمعی سه جوان نخبه در رفع موانع تولید و دستیابی به موفقیت نهفته بود. تلاشی که با چاشنی طنز و فراز و فرودهای عاطفی هر یک از ایشان برای مخاطبان پر کشش و جذاب تر شده بود. در فصل چهار به سبب تمرکز بر یک فرد که بخش های زیادی از گذشته او در فصل های پیشین آشکار شده سریال را به وادی گره افکنی های کلیشه ای و گاه دم دستی سوق داده است. شاید اگر در ادامه روند داستان قبل مضمون و بن مایه اصلی فصل چهار سریال شکوفایی در عرصه ای علمی و اقتصادی قرار می گرفت و داستان هر یک از آن سه مهندس در عرصه ای وسیع تر روایت می شود و مسایل جواد ضمن آن بیان می شد بارقه امیدی که در فصل پیشین برای مخاطبان پدیدار شد به پرتویی نورانی در مسیر آینده جوانان کشور مبدل می شد.

این محقق در ادامه صحبت های خود تصریح کرد: فقدانی که سبب شده سریال بچه مهندس در فصل چهار به موضوعات کلیشه ای مانند رقابت عشقی در سر تصاحب محبوب اگر چه در روندی توام با سوتفاهم مبدل شود. کینه ورزی تکراری خانم مافی، کارشکنی های کودکانه بهمنی، تلاش ضعیف گروهای جاسوسی در کنار تصویر ضعیف نهادهای امنیتی از برخی نکات قابل تامل فصل چهار سریال بچه مهندس است، ویژگی هایی که اگر در تداوم فصل سوم و با همان قوت بیان می شد بدون شک می توانست یکی از ماندگارترین سریال ها در ذهن مخاطبان  خود باشد.

رقیه محمدزاده در خصوص سریال «یاور» اظهار کرد: سومین سریال ویژه رمضان 1400، «یاور» است که  بالافاصله بعد از افطار در باکس سریال شبکه سه پخش می شود. سریال « یاور» یک ملودرام خانوادگی است که در این سریال به وضعیت اقتصادی هم پرداخته شده است این سریال مرام و لوطی گری را به تصویر می کشد. درواقع این داستان خیلی قصه پرکشش و پیچیده ای نیست و تکراری است و فقط در تلاش است تا با تم رفاقت نشان بدهد که بالاخره حقانیت ثابت می شود.

او ادامه داد: « یاور» دوستی قدیمی یاور چلویی صاحب رستوران بزرگ چلویی با آقای علی شاهمیرزادی سرایدار یکی از دانشگاه های تهران را روایت می کند. یاور و شاهمیز از سالهای دور با هم رفاقتی بدون خدشه و عمیق دارند، سریال عمق روابط دوستی یاور و شاهمیز را تصویر کرده وخانواده هر یک را معرفی می کند. شخصیت یاور المانهای لوطی گری و رفاقت قدیم را در خصوصیات فردی و روفتاری خود به صورت توامان تصویر می کند. یاور چلویی ادامه شخصیت حشمت فرودس سریال ستایش است، مردی با ویژگی های خاص پدرسالار و علاقمند به خانواده. علاقمندی یاور به خانواده آنها را از اختیار و علائق فردی دور کرده و تماما به رعیت های او مبدل کرده است.

حرف یاور یک کلام است و از هیچ کس جز شاهمیز حرف شنوی ندارد، با کسی حرف نمی زند، به کسی هم اجازه اظهار نظر برخلاف میل خویش نمی دهد. او که خانواده دوست است و اعضای خانواده خویش را مراقبت می کند با دروغ گویی پسر و کارمندانش مواجهه می شود و در حالی که تلاش دارد با شیوه خود مشکلات پیش آمده را رفع کند با ماجراهای جدیدی روبرو می شود، ماجراهایی که سبب رفع کدورت ها و برخی اشکالات موجود می شود. البته داستان ادامه دارد و باید منتظر بود و ادامه قصه را پیگیری نمود. سریال یاور نیز از گفتگو محوری و شنیدن روایت از لسان دیگر شخصیت ها رنج می برد. خوبی ها وآرزوها روایت می شود به اینکه در کنش های افراد حس شود.

این پژوهشگردرباره نقش خانواده در سریال ها بیان کرد: گذشته از نکات مورد اشاره در خصوص سریالهای ماه رمضان 1400 رسانه ملی اشاره به چند خصوصیت مثبت و دقیق در این آثار لازم و ضروری است. خانواده و بازنمایی دقیق روابط میان اعضای خانواده از خصوصیات بارز این سه اثر می باشد. بدون در نظر گرفتن طبقه اجتماعی در خانواده تصویر نشان داده شده از خانواده در این آثار مثبت و خوب است. چه در طبقات مرفه و چه در طبقات متوسط ، معمولی و ضعیف و همچنین در خانواده های فرهیخته و تحصیل کرده روابط زوجین، روابط والدین و فرزندان و متقابلا فرزندان و والدین، و رابطه خواهر و برادر و فرزندان با پدر بزرگ و مادر بزرگ ها روابطی محترمانه و صمیمی است.

او در ادامه توضیح داد: در همه آثار خانواده ملجا و کانون اتکا برای اعضا است. حذف خشونت کلامی در میان اعضای خانواده و تصویر کردن صمیمت و مهربانی میان ایشان آموزه ای است که توج و تاکید به آن در تولیدات نمایشی به ویژه در ایام مناسبتی می تواند تاثیر گذار باشد. در توزیع نقش های خانوادگی نیز این دقت نظر در آثار مشاهده می شود. نقش های مادر و همسری هر یک در جایگاه و محدوده خود به خوبی تصویر شده است و این ویژگی از خصوصیات هر سه اثر است و نمی توان هیچ یک را در توجه به این ضرورت استثنا کرد.

رقیه محمدزاده در پایان و در خصوص مشکلات خانوادگی و به کارگیری آن ها در سریال ها اظهار کرد: دست اندازها و مشکلات خانواده سبب خدشه وارد شدن به این حوزه ها نشده است.  توجه و مراقبت نسبت به بازنمایی نقش و جایگاه پدر در این مجموعه آثار رمضان 1400 نیز ویژگی مثبت و خوب دیگری است که سه سریال ماه رمضان در دست یابی به آن موفق بوده اند. اقای توکلی و دهکردی در سریال احضار و هم چنین پدر فرهاد هر سه همراه و محل رجوع خانواده و فرزندان خود هستند. در سریال بچه مهندس دکتر توفیقی پدری مهربان و منطقی است و پدر سرگرد در سریال یاور، و همچنین آقای چلویی مردانی همراه خانواده اند و.... .