فوران داغ پلاسما در دل تاج خورشیدی
برای نخستینبار دانشمندان موفق به ثبت تصاویری خارقالعاده از اتمسفر بیرونی خورشید شدهاند؛ تصاویری که نشان میدهند این ناحیه برخلاف تصور، آرام نیست و با تلاطمهای شدید پلاسماهای داغ همراه است.
سازمان فضایی آمریکا (ناسا) اعلام کرده است که آزمایش تشخیصی تاج خورشیدی موسوم به CODEX که هماکنون بر روی ایستگاه فضایی بینالمللی فعال است، توانسته تصاویر کمنظیر و جدیدی از بیرونیترین لایه جو خورشید، یعنی تاج خورشیدی (کرونا) ثبت کند.
به گزارش scitechdaily این تصاویر که برای نخستین بار در تاریخ علم ثبت شدهاند، به دانشمندان اجازه دادهاند تا مستقیماً سرعت و دمای بادهای خورشیدی را اندازهگیری کنند؛ کشفی که میتواند راه را برای پیشبینی بهتر وضعیت "آبوهوای فضایی" هموار کند.
نگاه اول به تاج خورشید با CODEX
محققان پروژه CODEX با پردازش نخستین تصاویر این ابزار، موفق به اندازهگیری سرعت و دمای موادی شدند که از سطح خورشید به فضا پرتاب میشوند. این تصاویر برای اولینبار در نشست انجمن اخترشناسی آمریکا در شهر انکوریج ایالت آلاسکا رونمایی شد. برخلاف تصور رایج، تاج خورشیدی منطقهای آرام و یکنواخت نیست، بلکه از جریانهای ناپایدار و پرهرجومرج پلاسما با دمایی در حدود میلیونها درجه تشکیل شده است.
به گفته جفری نیومارک اخترفیزیکدان مرکز پروازهای فضایی گادرد ناسا و پژوهشگر اصلی پروژه CODEX: «ما واقعاً هرگز توانایی انجام چنین پژوهشی را نداشتیم. این نخستینبار است که همه عوامل درست—از جمله نوع فیلترها، اندازه ابزارها و محل نصب—در کنار هم قرار گرفتهاند. این تصاویر، مشاهداتی کاملاً جدید و بیسابقه هستند و ما معتقدیم یافتههای بسیار ارزشمندی از آنها بهدست خواهد آمد.»
کسوف مصنوعی از فضا: CODEX چگونه کار میکند؟
CODEX نوعی کورونوگراف است؛ یعنی تلسکوپی که با مسدود کردن نور خیرهکننده خورشید، امکان مشاهده لایههای محو و بیرونی آن را فراهم میکند. این ابزار با استفاده از دیسکهای کوچکی به نام ماسک خورشیدی (occulters) که به اندازه یک توپ تنیساند و بر روی بازوهای ظریفی در انتهای یک لوله بلند نصب شدهاند، جلوهای مشابه خورشیدگرفتگی کامل ایجاد میکند.
به این ترتیب، CODEX میتواند ساختار و حرکت لایههای پنهان و کمنور تاج خورشیدی را آشکار کند.
کورونوگرافها معمولاً برای مطالعه نور مرئی ساطعشده از تاج خورشید بهکار میروند و ویژگیهایی پویا مانند طوفانهای خورشیدی را که شکلدهنده وضعیت آبوهوای فضایی هستند، نمایان میکنند؛ پدیدههایی که میتوانند تأثیرات گستردهای بر ماهوارهها، شبکههای برق زمینی و حتی سلامت فضانوردان داشته باشند.
تحولی بزرگ در اندازهگیری بادهای خورشیدی
بر خلاف نمونههای پیشین CODEX تنها چگالی مواد را اندازه نمیگیرد، بلکه برای نخستینبار سرعت و دمای ذرات پلاسما در جریان بادهای خورشیدی را نیز ثبت میکند. این ویژگی نوآورانه، به دانشمندان اجازه میدهد تا انرژی موجود در مبدأ باد خورشیدی را بهتر درک کنند.
نیومارک میگوید: «ابزار CODEX کاری را انجام میدهد که پیش از این ممکن نبود. ما اکنون قادر به مشاهده تغییرات آرام و تدریجی در باد خورشیدی هستیم و این دادهها میتوانند درک ما از منشأ این جریانها را بهطور چشمگیری افزایش دهند.»
فیلترهایی برای رمزگشایی از اسرار خورشید
CODEX برای دستیابی به این اطلاعات دقیق، از چهار فیلتر باندباریک بهره میبرد—دو فیلتر برای اندازهگیری دما و دو فیلتر برای تعیین سرعت ذرات. با مقایسه شدت نور در تصاویر ثبتشده توسط این فیلترها، دانشمندان قادرند بهطور مستقیم دمای بادهای خورشیدی و سرعت حرکت آنها را محاسبه کنند.
این اندازهگیریها برای بهبود مدلهای پیشبینی رفتار خورشید حیاتی هستند، چراکه دقت بیشتر در مدلسازی خورشیدی، امکان پیشبینی دقیقتر فورانها و تاثیرات فضایی آنها را فراهم میکند.
گامی بلند در پیشبینی آبوهوای فضایی
به گفته نیومارک: «ابزار CODEX میتواند در مدلسازی وضعیت آبوهوای فضایی تحول ایجاد کند. این دادهها محدودیتهای مهمی برای مدلسازان فراهم میکنند و به ما کمک میکنند تا آینده فعالیتهای خورشیدی را با دقت بیشتری پیشبینی کنیم. ما بسیار مشتاقیم که ببینیم در آینده چه دستاوردهای علمی دیگری از این پروژه بهدست میآید.»
با آغاز بهکار رسمی آزمایش CODEX بر فراز ایستگاه فضایی بینالمللی، فصل تازهای در مطالعه خورشید گشوده شده است. توانایی بیسابقه این ابزار در اندازهگیری مستقیم سرعت و دمای بادهای خورشیدی، راه را برای توسعه مدلهای دقیقتر از رفتار خورشید و تأثیرات آن بر محیط فضایی پیرامون زمین باز میکند؛ گامی اساسی در حفاظت از فناوریهای فضایی و زیربنایی بشر در برابر طوفانهای خورشیدی.
انتهای پیام/
