راههای در امان ماندن از اثرات ریزگردها و آلودگی هوا
عباس شاهسونی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی برنا درباره روشهای کاهش مواجهه و کاهش اثرات ذرات معلق هوا اظهار کرد: ذرات معلق هوا از سه طریق تنفس، جذب پوستی و بلعیدن وارد بدن انسان میشوند. برای کاهش مواجهه و کاهش اثرات خطرناک این ذرات لازم است تا حد امکان از این سه مسیر، ورود ذرات را کنترل کرد. همچنین میتوان از طریق تغذیه مناسب تا حدودی اثرات آلودگی هوا را کاهش داد. کاهش مواجهه از طریق ماندن در فضای بسته ساختمانها، اولین و اساسیترین اقدام حفاظتی در هنگام بروز طوفان گرد و غبار است که باعث کاهش تماس مستقیم با آلایندههای موجود در هوا میشود.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی عنوان کرد: هوای گرد و غباری میتواند سلامت اعضای مختلف بدن ما را تحت تأثیر قرار دهد؛ از سیستم تنفسی و قلبی-عروقی گرفته تا پوست، چشمها و حتی سیستم عصبی. مهمترین توصیه به عموم مردم، بهویژه گروههای حساس، این است که در فضای بسته بمانند و از انجام فعالیتهای سنگین در محیط باز خودداری کنند.
وی عنوان کرد: استفاده از ماسکهای فیلتردار استاندارد مثل ماسکهای N95 هنگام خروج از منزل، بستن درها و پنجرهها و استفاده از دستگاههای تصفیه هوا در فضاهای داخلی از دیگر روشهای مؤثر برای کاهش میزان ذرات معلق است. همچنین مصرف میوهها و سبزیجات تازه که سرشار از آنتیاکسیدانها، ویتامین C و E هستند، میتواند به بدن برای مقابله با اثرات مضر آلودگی هوا کمک کند. نوشیدن آب کافی هم برای حفظ عملکرد بهتر دستگاه تنفسی توصیه میشود. در نهایت، مهمترین اقدام، افزایش آگاهی عمومی و فرهنگسازی برای پیشگیری و کاهش مواجهه با آلودگی هوا است تا بتوان اثرات بهداشتی ناشی از گرد و غبار را تا حد زیادی کاهش داد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیان کرد: انواع حساسیتها و قارچهای پوستی، بیماریهای چشمی و بروز حساسیت و آسم تنفسی همچنین حمله قلبی از جمله عوارض تماس با هوای آلوده است. ساختمانها میتوانند تا حدودی از تماس مستقیم با هوای آلوده جلوگیری کنند. در صورت امکان، توصیه میشود پنجرهها به صورت دوجداره نصب شود؛ زیرا هم در کاهش آلودگی هوا مؤثر است و هم در صرفهجویی انرژی نقش دارد. در غیر این صورت، لازم است افراد در داخل خانه بمانند و دربها و پنجرهها را بسته نگه دارند. وقتی دربها و پنجرهها بسته باشد، نیاز به استفاده از ماسک در داخل منزل وجود ندارد.
وی ادامه داد: در خانه باید سطح فعالیت خود را کاهش دهید و از فعالیتهایی که باعث میشود سریعتر و عمیقتر نفس بکشید اجتناب کنید. در چنین مواقعی میتوان کارهایی مثل مطالعه و تماشای تلویزیون را انجام داد. اگر نمیتوانید دستگاههای تصفیه هوا مجهز به فیلترهای هپا برای کل خانه تهیه کنید، یک اتاق تمیز برای خواب در نظر بگیرید. بهترین گزینه، انتخاب اتاقی با کمترین تعداد پنجره به عنوان اتاق خواب است.
شاهسونی افزود: اگر اتومبیل شما دارای سیستم تهویه مطبوع است، در زمان بروز گرد و غبار آن را روی حالت چرخش مجدد هوا قرار دهید تا از ورود گرد و غبار به داخل خودرو جلوگیری شود. همچنین در شرایط طوفان گرد و غبار، بهتر است از فیلترهای نانویی برای کولر آبی منزل استفاده شود. این فیلترها باید روی کولر آبی نصب شود تا از ورود گرد و غبار از طریق کانال کولر به فضای داخلی خانه جلوگیری گردد. در صورت امکان نیز در اماکنی که دارای سیستم تهویه مطبوع هستند، بمانید.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص استفاده از ماسک در زمان طوفان گرد و غبار اظهار کرد: استفاده از تجهیزات محافظتی شخصی مانند ماسک تنفسی زمانی که میزان مواجهه با ذرات بسیار بالا باشد، مفید است. اولین توصیه در زمان آلودگی هوا ماندن در فضای بسته است. اما اگر به دلیل شرایط شغلی مجبور هستید مدت زیادی در محیط بیرون باشید، حتماً از ماسکهای تنفسی مناسب استفاده کنید. طبق پروتکلهای جهانی، ماسکهای منتخب برای مقابله با ریزگردها در بزرگسالان شامل ماسکهای N95 و FFP2 است.
وی تصریح کرد: ماسکهای کاغذی معمولی و دستمالها نمیتوانند جلوی ذرات ریز گرد و غبار را بگیرند و استفاده از آنها توصیه نمیشود. در صورت عدم دسترسی به ماسکهای استاندارد مانند N95 و FFP2، استفاده از ماسکهای جراحی سهلایه مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میتواند تا حدی مانع از ورود ذرات درشت به سیستم تنفسی شود. در شرایط گرد و غبار، میتوان از دو ماسک جراحی سهلایه بهصورت همزمان استفاده کرد. البته این ماسکها باید کاملاً روی صورت فیکس شوند و از کنارهها نفوذ هوا نداشته باشند. بهتر است پیش از قرار گرفتن در محیط آلوده، چند بار درون ماسک نفس بکشید تا مطمئن شوید هوا از جدارههای ماسک وارد نمیشود. همچنین استفاده از ماسکهای جراحی سهلایه بیش از دو ساعت پیدرپی توصیه نمیشود و در صورت خیس شدن باید ماسک تعویض شود.
شاهسونی تأکید کرد: اگر ماسک بهطور کامل اطراف بینی و دهان را نپوشاند، مانند افرادی که محاسن بلند دارند و راه نفوذ برای هوا باقی بماند، اثر چندانی نخواهد داشت. افراد مسن و بیماران قلبی-عروقی و تنفسی بهتر است از ماسکهای سوپاپدار (Valve دار) استفاده کنند. افرادی که عینک میزنند نیز برای راحتی میتوانند از این نوع ماسک بهره ببرند. این ماسکها برای کودکان مناسب نیستند و برای آنها باید از ماسکهای طراحیشده مخصوص کودکان استفاده شود. زنان باردار در سهماهه دوم و سوم بارداری هم با نظر پزشک میتوانند از ماسک سوپاپدار استفاده کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اضافه کرد: بهطور کلی، عمر مفید ماسک سوپاپدار حدود هشت ساعت است، اما اگر فرم ماسک تغییر کند و کامل به صورت نچسبد، باید حتی زودتر تعویض شود. در زمان استفاده از ماسک اگر فرد احساس ناراحتی کرد، میتواند برای لحظهای ماسک را بردارد و دوباره استفاده کند. باید توجه داشت که تنفس با ماسک کمی سختتر از حالت عادی است و افراد با مشکلات قلبی-عروقی و تنفسی حتماً باید پیش از استفاده با پزشک مشورت کنند.
شاهسونی ادامه داد: این ماسکها آلایندههای گازی مانند منوکسیدکربن را جذب نمیکنند. بنابراین مصرفکننده باید از مناسب بودن اندازه ماسک و پوشش کامل دهان و بینی مطمئن باشد تا از نفوذ هوا از اطراف جلوگیری شود. برای این منظور، در طراحی برخی ماسکها از گیره فلزی (کلیپس) برای فیکس شدن روی بینی و دریچه سوپاپ برای راحتی بیشتر تنفس، بهویژه در محیطهای گرم و مرطوب استفاده شده است.
وی خاطرنشان کرد: رعایت این نکات میتواند تأثیر قابلتوجهی در کاهش تماس مستقیم با هوای آلوده و پیشگیری از آسیبهای جدی ناشی از ریزگردها و طوفانهای گرد و غبار داشته باشد.
شاهسونی درباره فعالیتهای بدنی در شرایط گرد و غباری هشدار داد و اظهار کرد: مواجهه با هوای گرد و غباری میتواند باعث بروز فشار و استرس بهویژه بر دو سیستم حیاتی بدن یعنی دستگاه تنفسی و سیستم قلبیـعروقی شود. در چنین شرایطی، هرگونه بار و فشار اضافی ناشی از فعالیتهای شدید جسمی میتواند این دو بخش مهم بدن را در معرض آسیب بیشتری قرار دهد. بنابراین انجام فعالیتهایی مثل پیادهروی طولانی، ورزشهای سنگین، کارهای ساختمانی و کشاورزی در فضای باز در این شرایط میتواند کار قلب و ریه را دشوار کرده و احتمال بروز حملات قلبی و مشکلات تنفسی را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
وی تأکید کرد: این مسئله برای افرادی که زمینه بیماریهای قلبی و ریوی دارند، بسیار خطرناکتر است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به ضرر استعمال دخانیات در این شرایط بیان کرد: استنشاق دود دخانیات علاوه بر تمامی مضرات شناختهشده آن باعث کاهش جذب اکسیژن در ریهها و ایجاد استرس فوری به سیستم قلب و ریه میشود. در هوای گرد و غباری که بهطور طبیعی ناسالم و سرشار از ذرات معلق است، مصرف دخانیاتی مانند سیگار و بهویژه قلیان به دلیل حجم دود بالا، وضعیت سیستم قلبیـتنفسی افراد سیگاری را بهمراتب بدتر میکند و احتمال بروز حملات قلبی و آلرژیهای حاد تنفسی را افزایش میدهد. به گفته وی، قرار دادن اطرافیان در معرض دود تحمیلی ناشی از دخانیات نیز عیناً همان اثرات مضر را برای آنان به دنبال دارد.
شاهسونی درباره نقش تغذیه مناسب در شرایط گرد و غباری توضیح داد: مطالعات علمی نشان داده است که مصرف برخی مواد مغذی ضروری مانند ویتامینهای B، C و E و اسیدهای چرب امگا۳ میتواند اثرات مضر آلایندههای هوا، از جمله ذرات معلق، را کاهش دهد. این ریزمغذیها با خواص ضدالتهابی و ضداکسیداتیو میتوانند به کاهش تغییرات ضربان قلب ناشی از ذرات و مقابله با استرس اکسیداتیو کمک کنند. همچنین ترکیب امگا۳ و ویتامین E در برخی پژوهشها به عنوان روشی برای کاهش بیماریهای مرتبط با آلودگی هوا بررسی شده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: برخی مطالعات بالینی نیز نشان دادهاند که دریافت آنتیاکسیدانها باعث کاهش التهاب، کاهش علائم آسم و بهبود عملکرد ریه میشود. در محیطهای آلوده، داشتن یک رژیم غذایی مناسب با دریافت کافی این مواد میتواند به پیشگیری از بیماریهای مزمن مانند بیماریهای قلبیـعروقی و ریوی کمک کند. به گفته وی، مصرف خوراکیهایی مانند کرفس، اسفناج، گوجهفرنگی، لیموشیرین، نارنگی، پرتقال و برگ سبز کاهو به دلیل دارا بودن ویتامین C، همچنین جوانه گندم، روغنهای گیاهی، گردو، بادام، زیتون، جگر و سبزیجات دارای برگ سبز که سرشار از ویتامین E هستند، در کاهش اثرات مضر آلودگی هوا مفید است.
شاهسونی خاطرنشان کرد: مصرف روزانه سیب نیز میتواند عوارض ناشی از آلودگی هوا را کاهش دهد و میوههایی مانند پرتقال و توتفرنگی به دلیل داشتن پکتین برای کاهش اثرات آلودگی هوا مناسب هستند. همچنین منابع ویتامین D مانند شیر، کره و زرده تخممرغ باید در برنامه غذایی روزانه افراد گنجانده شود.
وی در ادامه تصریح کرد: مصرف غذاهای چرب در زمان آلودگی هوا میتواند باعث کاهش توان بدنی و ذهنی افراد شود و استفاده از تنقلات کمارزش مانند چیپس، پفک و نوشابههای گازدار نیز میتواند اثرات منفی آلودگی را تشدید کند. بهویژه مصرف موادی مانند سوسیس و کالباس که دارای مواد شیمیایی و نگهدارنده هستند، به دلیل مضرات فراوان و خاصیت سرطانزاییشان برای ساکنان شهرهای آلوده اصلاً توصیه نمیشود.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی توصیه کرد: نوشیدن آب کافی میتواند به کلیهها کمک کند تا املاح و سموم را سریعتر از بدن دفع کنند و مدت باقی ماندن مواد آلوده در بدن کاهش یابد. همچنین در روزهای گرد و غبار، از خرید غذا از فروشندههای دورهگرد یا مغازههایی که غذا را در فضای باز آماده میکنند خودداری شود. به گفته وی، پاکسازی و نظافت منازل برای کاهش گرد و غبار و مواد آلرژیزا از محیط خانه نیز اقدامی مؤثر برای کاهش اثرات منفی آلودگی هواست.
شاهسونی با اشاره به اثرات همافزایی (سینرژیستی) آلودگی هوا در تشدید بیماریهایی مانند آسم، آلرژی و سایر بیماریهای تنفسی و قلبی بیان کرد: در چنین شرایطی انجام اقداماتی ساده اما مؤثر میتواند به کاهش میزان مواجهه افراد با ذرات معلق و آلایندهها کمک کند. یکی از این اقدامات، پاکسازی و زدودن آلودگیها از سطوح مختلف منزل و محیط کار است تا از تجمع گرد و غبار جلوگیری شود.
وی ادامه داد: برای جلوگیری از آلودگی مواد غذایی و آب آشامیدنی، استفاده از پوشش مناسب برای مواد غذایی آماده مصرف بسیار ضروری است. همچنین باید مواد غذایی پیش از قرار دادن در یخچال از ذرات گرد و غبار کاملاً پاکسازی شوند تا سلامت افراد خانواده حفظ گردد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره اهمیت رعایت بهداشت فردی نیز اظهار کرد: افرادی که در مناطق آلوده زندگی میکنند لازم است هنگام ورود به منزل دست و صورت خود را با آب و صابون بشویند یا در صورت امکان دوش بگیرند. این کار باعث کاهش میزان مواجهه بدن با آلودگیها بهویژه از طریق جذب پوستی میشود. علاوه بر این، شستوشوی مجاری تنفسی فوقانی نیز میتواند نقش مهمی در کاهش علائمی همچون سرفه، خارش گلو و بینی داشته باشد. به گفته وی، این کار با تنفس آب از راه بینی و خارج کردن آن از طریق دهان انجام میشود و حتی میتواند در تسکین سردردهای سینوزیتی ناشی از گرد و غبار مؤثر باشد.
شاهسونی درباره ایمنی در زمان بروز پدیده گرد و غبار تأکید کرد: در چنین شرایطی میدان دید به سرعت کاهش پیدا میکند که میتواند برای رانندگان بسیار خطرناک باشد. وی توصیه کرد در صورت رانندگی در این وضعیت، حتماً سرعت خودرو کاهش یابد و با دقت کامل به علائم راهنمایی و رانندگی توجه شود. در شرایط کاهش شدید دید و زمانی که میدان دید به کمتر از ۱۰۰ متر برسد، بهترین اقدام توقف خودرو در نقطهای امن در کنار جاده است تا شرایط بحرانی برطرف شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: اگر خودرو دارای سیستم تهویه مطبوع است، بهتر است آن را در وضعیت چرخش مجدد هوا قرار دهید. این اقدام باعث کاهش ورود گرد و غبار به داخل کابین خودرو شده و میتواند از بروز مشکلات تنفسی در چنین شرایطی پیشگیری کند.
انتهای پیام/
