از ماهی سیاه کوچولو تا زیبا صدایم کن؛ قصههایی که هنوز زندهاند
ریحانه رفیعی- به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ در روزگاری که صفحههای نمایش زودتر از کتابها با بچهها دوست میشوند، ادبیات کودک و نوجوان هنوز یکی از امنترین پناهگاههای خیال، یادگیری و رشد است.
در ایران، این ادبیات فقط برای سرگرمی نوشته نشده؛ اغلب بار آموزش، اخلاق، هویت و حتی اعتراض را به دوش کشیده است. از قصههایی که با صدای بلند برای بچهها خوانده میشد تا رمانهایی که نوجوانان را با پرسشهای جدیتری روبهرو میکرد، کتاب کودک و نوجوان در ایران مسیری طولانی و پررنگ را طی کرده است.
در این گزارش، نگاهی انداختهایم به یازده اثر شاخص ادبیات کودک و نوجوان ایران؛ کتابهایی که هرکدام به شکلی بخشی از حافظه جمعی نسلها را ساختهاند.
۱. قصههای خوب برای بچههای خوب – مهدی آذر یزدی | سال ۱۳۳۰
مجموعهای که بسیاری از کودکان ایرانی نخستین مواجههشان با ادبیات کلاسیک را مدیون آن هستند. آذر یزدی با بازنویسی ساده متون کهن فارسی، پلی میان نسل کودک و میراث ادبی ایران ساخت؛ پلی که هنوز هم پابرجاست.
۲. ماهی سیاه کوچولو – صمد بهرنگی| سال ۱۳۴۵
داستان ماهی کوچکی که جرأت میکند خلاف جریان شنا کند؛ اثری نمادین درباره آزادی، آگاهی و پرسشگری که به یکی از شناختهشدهترین آثار ادبیات فارسی بدل شده است.
۳. قصههای مجید – هوشنگ مرادی کرمانی| سال ۱۳۵۳–۱۳۵۴
روایتی گرم و انسانی از زندگی یک پسربچه ایرانی با زبان ساده که دغدغههای نوجوانی، خانواده و محل زندگی را با صداقت بازتاب میدهد.
۴. بچههای کوچه – محمد میرکیانی | سال ۱۳۸۲
مجموعهای از داستانهای کوتاه درباره بازیها، ترسها و شادیهای کودکی در محلههای ایران که تصویری زنده و بیاغراق از زندگی روزمره ارائه میدهد.
۵. پارسیان و من – آرمان آریان | سالهای ۱۳۸۲–۱۳۸۴
سهگانهای فانتزی و حماسی که نوجوان را به دل اسطورهها و تاریخ ایران میبرد و پیوندی نو میان فرهنگ کهن و تخیل مدرن برقرار میکند.
۶. سیب و جیب – محمدرضا شمس | سال ۱۴۰۱
این کتاب نامزد گروه «داستان تألیف» چهلویکمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بخش کودک و نوجوان، اثری کوتاه و دلنشین که با زبانی ساده و مستقیم قصهای از زندگی و خیال را روایت میکند.
۷. خانه من کجاست؟ – ریحانه جعفری | سال ۱۴۰۱
این اثر نامزد جایزه کتاب سال که با نگاهی کودکانه به مفهوم هویت و محیط زندگی میپردازد و از پس روایت سادهاش معانی عمیقی برای مخاطب خردسال دارد.
۸. توک توکی – محبوبه یزدانی | سال ۱۴۰۱
تو توکی داستانی کوتاه و صمیمی است که با زبان کودکانه به دغدغههای اجتماعی و رابطههای میان شخصیتها نزدیک میشود.
۹. مهمانهای ناخوانده – فریبا کلهر | سال ۱۳۸۰
رمانی فانتزی و تمثیلی برای نوجوانان که با زبانی ساده به مفاهیمی مثل ترس، شجاعت و پذیرش دیگری میپردازد. این اثر یکی از نمونههای موفق فانتزی تألیفی در ادبیات نوجوان ایران است.
۱۰-زیبا صدایم کن – فرهاد حسنزاده | سال ۱۳۹۶
رمانی نوجوانانه با محوریت سلامت روان، رابطه پدر و فرزند و تنهایی در شهر. این کتاب بهدلیل پرداخت جسورانه به مسائل معاصر نوجوانان، بسیار مورد توجه قرار گرفت و رسول صدرعاملی کارگردان سینما فیلمی بر اساس آن ساخت.
۱۱.آثار کودک و نوجوان مصطفی رحماندوست | از سال ۱۳۶۰ تاکنون
رحماندوست با شعرها، قصهها و کتابهای آموزشیاش نقش مهمی در شکلگیری زبان و تخیل کودکان ایرانی داشته است. آثار او اغلب ساده، موزون و ماندگارند و هنوز هم در کتابخانههای کودک جای دارند.
ادبیات کودک و نوجوان در ایران، برخلاف تصور رایج، تنها روایتهای ساده و بیدغدغه نیست. این کتابها آینه زمانهاند؛ گاه امیدوار، گاه منتقد و گاهی تاملبرانگیز اما همیشه انسانی. شاید همین ویژگی است که باعث شده برخی از آنها بعد از دههها هنوز خوانده شوند و از نسلی به نسل دیگر برسند.
ادامه این مسیر، نیازمند نگاهی تازه به جهان واقعی کودکان و نوجوانان است؛ جهانی که امروز با پرسشها و دغدغههایش تغییر کرده و ادبیات برای همقدمبودن با آن ناچار است پاسخهایی نو بیابد.
انتهای پیام/
